Тхьамафэ фэдиз хъугъэ Кавказ заповедникым изекIо лъэгъо анахьыжъэу «Хы ШIуцIэм къушъхьэ зэпычыкIэ» зыфиIорэм щыщ Iахь къызызэIуахыгъэр.
Ащ тетхэу зыгъэпсэфакIохэр зынэсынхэ фитыгъэр «Инструкторская щель» зыфиIорэ къэуцупIэр ары, зы чэщ къыщырахын алъэкIыщтыгъ, ау ащ нахь лъагэу дэмыкIоенхэу атырагъэпытыхьэгъагъ.
Джыри яенэрэ ыкIи ябгъонэрэ турмаршрутхэр къызэIуахыгъэх. Заповедникым игъогу анахь лъагэу, Имеритинскэ хыкъумэхэм уязыщалIэрэм, осыр зэрэтелъ, урыкIонкIэ щынагъо.
Игъорыгъоу зыгъэпсэфакIохэм якIэсэ къушъхьэ лъагъохэр загъэкъабзэхэкIэ, заповедникым иIофышIэхэм ахэм макъэ къарагъэIунэу къагъэгугъэх. Мыгъэ гъатхэр зэрэчъыIагъэм къыхэкIэу гъэмэфэ зыгъэпсэфыгъом тефэу ахэр агъэхьазырынхэу хъугъэп.
Щытхъу тхылъхэр къаратыгъэх
Экологым и Мафэ зыщыхагъэунэфыкIырэм ипэгъокIэу заповедникым иIофышIэ 19-мэ щытхъу тхылъхэр къаратыгъэх.
Гъэхъагъэ хэлъэу зипшъэрылъхэр зыгъэцакIэхэрэм ахэр къазэрафагъэшъошагъэхэр къалэжьыгъэу заповедникым ипащэ ылъытагъ, игуапэу къафэгушIуагъ.
Илъэсыбэ хъугъэу заповедникым пэщэныгъэ зэрэдызэрихьэрэм пае ежь, Сергей Шевелевыми, «ЧIыопсым икъэухъумэн иIофышIэ гъэшIуагъ» зыфиIорэ цIэ лъапIэр къыфагъэшъошагъ.
ЛъэпкъыкIэхэр къахэхъуагъэх
Кавказ биосфернэ заповедникым иIофышIэхэм мы чIыпIэм къыщыкIыхэрэм къахэхъуагъэмэ илъэс къэс зэрагъашIэ.
БэмышIэу ашIыгъэ уплъэкIунхэм къызэрагъэлъэгъуагъэмкIэ, джынэс къыщымыкIыщтыгъэ лъэпкъыкIэ 14 къахэхъуагъ. Ахэм ащыщэу 8-р тихэгъэгу ичIыпIэ зэфэшъхьафхэм анэмыкIэу, Темыр ыкIи Къыблэ Америкэм, Средиземноморьем, КъокIыпIэ Азием, нэмыкIхэми къащэкIых.
Заповедникым иIофышIэхэм къызэраIорэмкIэ, тапэкIэ ащ ичIыналъэ къыщыкIыщтыгъэ лъэпкъишъэ пчъагъэм 90-рэ фэдиз къахэхъуагъ. Ахэм ащыщэу 15-р Тхылъ Плъыжьым дэхьагъэх.
БзэджашIэхэм алъэплъэх
Кавказ биосфернэ заповедникым заказникэу «Приазовский» зыфиIорэр къызыхагъэхьажьыгъэр илъэсищ хъущт.
Заповедникым ипащэу Сергей Шевелевыр ащ бэмышIэу щыIагъ. Заказникым иIофышIэхэм аIукIагъ, тызыхэт илъэсым Iофэу ашIагъэм ыкIи тапэкIэ агъэцэкIэщт пшъэрылъхэм атегущыIагъэх.
«Приазовскэр» заповедникым къызырапхыжьыгъэм къыщегъэжьагъэу хэбзэнчъэу мыщ щызекIощтыгъэхэм япчъагъэ къыщыкIагъ. Мафэ къэс протоколи 10-м къыщымыкIэу ахэм афызэхагъэуцощтыгъэмэ, мы илъэсым пыкIыгъэ уахътэм а пчъагъэр 30-м шIокIыгъэп.
«Горизонтым» хэлэжьагъэх
Заповедникым иIофышIэ куп экологическэ фестивалэу «Горизонт» зыфиIорэм хэлэжьагъ. Ар ВДНХ-м икъутамэу океанографием ишъэфхэр къэзыIуатэрэм щыкIуагъ.
Фестивалым ипрограммэхэм фаехэр зэкIэ ахэлэжьэнхэу амал яIагъ. Мафэ къэс экологием иэкспертхэм мастер-классхэр къатыгъэх, экскурсиехэм, экомастерскойхэм ащагъэх.
Кавказ заповедникым иIофышIэхэм джэгукIэ шIыкIэм тетэу цIыкIуи ини къушъхьэхэм ащыпсэурэ псэушъхьэхэм нэIуасэ афашIыгъэх. Заповедникым испециалистхэм къыдагъэкIыгъэ тхылъхэр зыфэдэхэм ащагъэгъозагъэх, къызкIэупчIэхэрэм зэкIэми джэуапхэр къаратыжьыгъэх. Анахьэу цIыфхэм ашIэ ашIоигъуагъэр турмаршрутхэу ыкIи чIыопс саугъэтхэу кIымафэми гъэмафэми узыдэкIон плъэкIыщтхэр ары.
Фестивалым икинотеатрэхэм заповедникым щытырахыгъэ фильмхэр мафэ къэс къащагъэлъэгъуагъ. Къэралыгъо чIыопс учреждениеу «Мосприрода» зыфиIорэм иIофышIэхэм Кавказ заповедникым икъулыкъушIэхэм экоцентрэу «Московский эколог» зыфиIорэр къарагъэлъэгъугъ.
Зы сатырыкIэ
Заповедникым ичIыпIэ зэфэшъхьафхэм псэушъхьэхэм сурэт атезыхырэ пкъыгъохэр илъэсиплI хъугъэ зэращагъэфедэхэрэр.
Заповедникым къызэлъиубытырэ чIынэлъэшхом лъэсэу узнэмысышъун чIыпIабэ иI, арышъ, мыхэм къаридзэрэ сурэтхэр ары псэушъхьэхэм ятеплъэ, язытет, зэхъокIыныгъэу афэхъугъэхэр зэрагъэунэфыхэрэр.
Гъатхэр къызэрэгужъуагъэм емылъытыгъэу гъэмэфэ фабэу къыкIэлъыкIуагъэм ишIуагъэкIэ къушъхьэхэми хъупIэхэми къащыкIыхэрэм зыкъаIэтыгъ. «ВереницэкIэ» зэджэхэрэр къэгъэгъэ фыжь цIыкIум чIыопсым «зыкъыхитэкъуагъ». Къушъхьэ лъагэхэм атет ланчъэмрэ пчэимрэ зыкъызэIуахыгъ.
КIымафэ къэс осымрэ жьыбгъэмрэ заповедникым изэпырыкIыпIэхэр, лъэмыдж цIыкIухэр къэуцупIэхэм яунашъхьэхэр агъэфыкъох. Ахэр зэкIэ зыгъэцэкIэжьыхэрэр заповедникым иIофышIэхэр ары. БэмышIэу хыкъумэу Кадырвач екIурэ гъогум щыщэу метришъэ заулэ зыпкъ рагъэуцожьыгъ.
Шъаукъо
Аслъангуащ.