Телефон гъэпцIакIохэм зэрахьэрэ бзэджэшIагъэхэр обществэмкIэ зэрарышхоу зэрэщытыр ыкIи ащ узэрэпэшIуекIон плъэкIыщтхэм афэгъэхьыгъэ шъолъыр шIэныгъэ-практическэ конференцие Мыекъуапэ щыкIуагъ.
Iофтхьабзэм кIэщакIо фэхъугъэх АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ ыкIи ведомствэм епхыгъэу Iоф зышIэрэ Общественнэ советыр.
Зэхахьэм къырагъэблэгъагъэх Урысые общественнэ организациеу «Всероссийская полицейская ассоциация» (Москва) зыфиIорэм ипрезидентэу Ю. Ждановыр, ащ игуадзэхэу А. Быкодир, О. Аверинар, Мыекъуапэ ибанкэу ВТБ-м иофисэу «Майкопский» зыфиIорэм ипащэу Былымыхьэ Руслъан, Урысыем хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ уголовнэ лъыхъунымкIэ и ГъэIорышIапIэу Краснодар краим щыIэм иветеранхэм я Совет итхьаматэу Л. Лысенкэр, АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ иветеранхэм я Совет итхьаматэу ХъутIыжъ Азмэт, нэмыкIхэри.
Конференциер рамыгъажьэзэ шIэныгъэхэм ыкIи технологиякIэхэм я Паркэу Адыгэ къэралыгъо университетым хэтым хьакIэхэр рагъэблэгъагъэх. КъэIогъэн фае Урысыем ит апшъэрэ еджэпIэ анахь дэгъуи 100-мэ Адыгэ къэралыгъо университетыр зэращыщыр. Къэбар технологием ылъэныкъокIэ ушэтынэу ыкIи зэхэфынэу студентхэм Iоф зыдашIэхэрэм Адыгэ къэралыгъо университетым иректорэу Мамый Даутэ нэIуасэ афишIыгъэх.
Шъолъыр шIэныгъэ-практическэ конференцием хэлэжьагъэх АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ иминистрэу Олег Безсмельницыныр, ведомствэм щызэхащэгъэ Общественнэ советым ипащэу Хъунэго Рэщыдэ, АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэ игуадзэу, Урысыем и ЛIыхъужъэу Цэй Эдуард, Урысые общественнэ организациеу «Всероссийская полицейская ассоциация» зыфиIорэм и Краснодар шъолъыр къутамэ ипрезидентэу Валентин Михайловскэр, АР-м ихэбзэ гъэцэкIэкIо къулыкъухэм, муниципальнэ образованиехэм ыкIи къоджэ псэупIэхэм ялIыкIохэр, общественнэ организациехэм, объединениехэм япащэхэр, студент-волонтерхэр.
Iофтхьабзэр зэрищагъ министерствэм ипресс-къулыкъу ипащэу Гъомлэшк Байзэт. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, зытегущыIэнхэу агъэнэфэгъэ Iофыгъор анахь гумэкIыгъо лъэныкъохэм ащыщ. Сыда пIомэ, умышIэрэ цIыфым цыхьэ фэпшIы, банкым къыуитыгъэ картэм иномер нэмыкIхэм япIо зэрэмыхъущтым фэгъэхьыгъэ къэбарыр хэбзэухъумэкIо къулыкъухэм цIыфхэм ренэу алъагъэIэсми, ащ къыгъэуцухэрэп, гъэпцIакIохэм зарагъэгъэделэ.
Гъомлэшк Байзэт щысэхэр къыхьыхэзэ, гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIагъэу республикэм щызэрахьагъэхэм ягугъу къышIыгъ. ЗэкъодзакIохэм шIыкIэу агъэфедэрэр зэфэшъхьафы, хэбзэ фитыныгъэхэр аукъохэзэ, цIыфхэм якъэбар шъэфэу къызIэкIагъахьэ. Мы мафэхэм бзэджашIэхэм яIофшIэнкIэ шIыкIэу агъэфедэрэр нахь къин ашIыгъ. АгъэпцIэн гухэлъ яIэу зыфытеохэрэ цIыфым бэрэ дэгущыIэх, банкым къырашIыкIыгъэу ышIошъ агъэхъу, ахъщэ къыIэкIахыным фэшI ышъхьэ «аушъэ».
Нэужым зэхахьэм гущыIэ кIэкI къыщишIыгъ АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ иминистрэ.
«Республикэм оперативнэ Iофым изытет зыпкъ щит нахь мышIэми, гумэкIыгъо къызхэкIыхэрэм ащыщ телефон зэпхыныгъэр къызфагъэфедэзэ гъэпцIакIохэм зэрахьэрэ бзэджэшIагъэхэм япчъагъэ зыкъызэриIэтырэр. Адыгеим щыпсэухэрэм яцIыфыгъэрэ яцыхьэшIынрэ гъэпцIакIохэм къызфагъэфедэ. Хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ Министерствэм зэпымыоу мы лъэныкъомкIэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр зэхещэх нахь мышIэми, интернетыр, телефон зэпхыныгъэр къызфагъэфедэхэзэ бзэджэшIагъэу зэрахьэрэм хэхъо», — хигъэунэфыкIыгъ министрэу Олег Безсмельницыным.
Министрэм анаIэ зытыраригъэдзагъэхэм ащыщ IT-бзэджэшIагъэхэр дэгъэзыжьыгъэнхэмкIэ шIыкIакIэхэр къэгъотыгъэнхэу зэрэщытыр, ащкIэ къэбарлъыгъэIэс амалхэм яIэпыIэгъу мэхьанэшхо зэриIэр.
ГъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэр зыфэдэхэм ыкIи ащкIэ шIыкIэ-амалэу агъэфедэхэрэм ягугъу къышIыгъ АР-м хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ уголовнэ лъыхъунымкIэ и ГъэIорышIапIэ ипащэу Эдуард Кобзарь.
«2022-рэ илъэсым имэзитфэу пыкIыгъэм гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIэгъэ 454-м ехъу Адыгеим щызэрахьагъэу агъэунэфыгъ. Зэрарыр сомэ миллион 59-м ехъу. Зэфэхьысыжьхэм къызэрагъэлъэгъуагъэмкIэ, мыщ фэдэ бзэджэшIагъэхэр нахьыбэу къызщыхагъэщыгъэхэр Мыекъуап ары. БлэкIыгъэ илъэсым мыщ фэдэ иуахътэ егъэпшагъэмэ, гъэпцIагъэ зыхэлъ хъугъэ-шIагъэу агъэунэфыгъэм ипчъагъэ процент 22-кIэ нахьыбэ хъугъэ. Ащ уимыгъэгумэкIын плъэкIырэп. ПэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэу зетхьэхэрэм тызэрэфаем фэдэу яшIуагъэ къакIоу пфэIощтэп», — къыIуагъ Эдуард Кобзарь.
ГъэпцIагъэ зыхэлъ шIыкIэу агъэфедэхэрэр едзыгъо пчъагъэу зэрэзэтеутыгъэр Э. Кобзарь къыIуагъ ыкIи ащкIэ щысэхэр къыхьыгъэх. ГущыIэм пае, гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэджэшIагъэу зэрахьэхэрэм ащыщ СМС шIыкIэр бзэджашIэхэм къызфагъэфедэзэ, банкым икартэу цIыфым ыIыгъым кIуачIэ имыIэжьэу макъэ зэрэрагъэIурэр. КъэIогъэн фае, бзэджашIэхэм анахьэу къызфагъэфедэхэрэр Сбербанкым икартэхэр ары. Мы гумэкIыгъор дэгъэзыжьыгъэным фэшI картэм ыкIыб пчъэгъищ хъурэ кодэу тетхагъэр къараIон фаеу цIыфым макъэ рагъэIу. СМС шIыкIэм тет мэкъэгъэIур Сбербанкым къыгъэхьыгъэу бэмэ къащэхъу ыкIи кодыр бзэджашIэхэм араIо. Нэужым цIыфым иахъщэу картэм илъыр зэкIэ рахы.
Джащ фэд цIыфым имылъку епхыгъэ щэфын-щэжьынри. Анахьэу сайтэу «Авито» зыфиIорэр ары бзэджэшIагъэхэр нахьыбэу зыщызэрахьэхэрэр. Имылъку ыщэу ыIозэ, бзэджашIэм цыхьэ къызфарегъэшIы, ар зыщэфы зышIоигъом зыIуимыгъакIэу, ащ тефэрэ ахъщэм изы Iахь гъэпцIагъэкIэ къыIихын елъэкIы.
ГъэпцIагъэ зыхэлъ шIыкIэу бзэджашIэхэм къызфагъэфедэхэрэр зэтефыгъэх. Ау ахэр зэкIэ зэзыпхыхэрэр цIыфхэм егъэлыегъащэу бзэджашIэхэм цыхьэ зэрафашIырэр ары. Мыщ фэдэ бзэджэшIагъэхэр къыхэбгъэщынхэр псынкIэ Iофэу зэрэщымытыр гъэIорышIапIэм ипащэ къыIуагъ. Сыда пIомэ гъэпцIагъэ зызэрахьэгъэ нэуж бзэджашIэхэм псынкIэу зэрэтеогъэхэ телефон номерхэр чIадзыжьых. Ащ къыхэкIэу ахэм янахьыбэр зэхафын алъэкIырэп.
КъэбарлъыгъэIэс амалхэр къызфагъэфедэзэ цIыфхэр зэрагъапцIэхэрэм къытегущыIагъ ведомствэм иподразделениеу «К» зыфиIорэм ипащэу ЖакIэмыкъо Руслъан. Банкым, яIахьылхэм, официальнэу Iоф зышIэрэ къэралыгъо учреждениехэм, джащ фэдэу хэбзэухъумэкIо къулыкъухэм яномерхэр бзэджашIэхэм зэблахъух. Мыщ фэдэ бзэджэшIагъэхэм цIыфхэр ащыухъумэгъэнхэм фэшI екIолIакIэу щыIэхэм ягугъу къышIыгъ министерствэм иIофышIэ. ТелефонымкIэ къафытеорэ ыкIи къафэтхэрэ бзэджашIэхэм цыхьэ афамышIынэу, апэрапшIэ къэбар лъапсэр зэрагъэшIэнэу ар цIыфхэм къяджэ.
«Социальнэ хъытыумкIэ цIыфым иаккаунт нэкIубгъо хъункIакIом ытыгъоу бэрэ къыхэкIы. Джащ фэдэу мобильнэ телефоныр къызфагъэфедэзэ зэрар къэзыхьырэ программэхэр фагъэхьых. Ащ къыхэкIэу телефоныр зием икартэ къэбарэу пылъыр бзэджашIэхэм къызIэкIагъахьэ, нэужым ахъщэр рахы. ГъэпцIагъэ зыхэлъ мыщ фэдэ шIыкIэм зыщыуухъумэныр къинми, ащ упэшIуекIон плъэкIыщт. Ащ пае вирусым пэуцужьырэ базэу телефоным хэтыр ренэу бгъэкIэжьын фае», — къыIуагъ ЖакIэмыкъо Руслъан.
ШIыкIакIэхэр къызфагъэфедэхэзэ гъэпцIакIохэм зэрахьэрэ бзэджэшIагъэхэм зэрапэуцужьхэрэм ыкIи цIыфхэм мы лъэныкъомкIэ яшIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэным афэшI пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэу адызэрахьэхэрэм, яIофшIэн зэрагъэпсырэм къатегущыIагъ УФ-м и Лъэпкъ банк Къыблэ шъолъырымкIэ и ГъэIорышIэпIэ шъхьаIэу Адыгеим щыIэм икъутамэ игъэIорышIакIоу Сергей Самойленкэр.
— Банкым икартэ зыгъэфедэхэу, ащ ахъщэ изылъхьэхэрэм алъэныкъокIэ гуцафэ горэ къыхагъэщымэ, банкым иIофышIэ цIыфым фытеон ылъэкIыщт. Ау шъунаIэ тешъозгъадзэмэ сшIоигъу, цIыфым фэIо-фашIэр ыгъэцэкIагъэу къеуцолIэжьымэ ары ныIэп банкым иIофышIэ зыкIэупчIэн ылъэкIыщтыр, — къыIуагъ банкым игъэIорышIакIо.
Ащ къызэриIуагъэмкIэ, чIыфэ зытырэ организациехэм къяуалIэхэрэм финанс шIэныгъэу аIэкIэлъым хэгъэхъогъэным мы аужырэ уахътэм анаIэ тырагъэты. ЗэкъодзакIохэм банкым иIофышIэхэу зыкъагъэлъагъозэ, ар цIыфхэм ашIошъ агъэхъузэ, ахъщэ чIыфэ банкым къырырагъэхы. Ащ пае мобильнэ телефоным епхыгъэ онлайн-приложениемкIэ заявкэ арагъэты, ахъщэр «щынэгъончъэ» счетым рагъэхьанэу араIозэ, бзэджашIэхэм ар ратыгъукIы.
— Къытфэгъэхьыгъэ къэбар игъэкIотыгъэр тэр-тэрэу социальнэ хъытыум инэкIубгъохэм арытэгъахьэ, нэужым гъэпцIакIохэм ар яIэубытыпIэу тагъапцIэ. ШIуагъэ къытэу мы гумэкIыгъом узэрэпэшIуекIон плъэкIыщт закъор Iэпэдэлэл умышIэу, ренэу мы Iофыгъом утегущыIэныр ыкIи цIыфхэм къэбарыр икъоу алъыбгъэIэсыныр ары, — къыIуагъ Гъомлэшк Байзэт.
Пресс-конференцием хэлэжьагъэхэм зэкIэми зэдырагъаштэу къаIуагъ полициер, общественностыр ыкIи къэбарлъыгъэIэс амалхэм яIофышIэхэр зэгъусэхэу мы гумэкIыгъом Iоф дашIэмэ, ар дэгъэзыжьыгъэ зэрэхъущтыр.
КIарэ Фатим.
Сурэтыр Iэшъынэ Аслъан тырихыгъ.