Псыр, ащ иамалхэр, ишъэфхэр
Псыр псэм ызыныкъу.
(Адыгэ гущыIэжъ)
Мы гущыIэжъым егъэлыекIыгъэ горэ зэрэхэмылъыр хэткIи гъэнэфагъэ. Ары, псыр щыIэныгъэм ылъапс. Ежь щыIэныгъэри, шIэныгъэлэжьхэм зэралъытэрэмкIэ, океаным къыщежьагъ.
Нафэу зэрэщытымкIэ, псэ зыхэлъ организмэ щыIэп псы хэмытэу, цIыфыри ары. Ащ ыпкъышъол ипроцент 65 — 70-р псы. А псым «щыщыIэх» клеткэхэр, ащ пкъышъолым хэхьэрэ вещество зэфэшъхьафхэр хэткIухьэх. Псыр ары гъомылапхъэр ыкIи кислородыр пкъышъолым къыщезыгъэкIокIырэр, имыщыкIагъэхэр ащ къыхэзыщыжьыхэрэр. ЦIыфыр мазэ фэдизрэ гъомылапхъэ Iумыфэми щыIэн ылъэкIыщт, ау псы емышъоу мэфи 2 — 3 нахьыбэ рихышъущтэп.
Биоэнергетикхэм зэралъытэрэмкIэ, псым амал гъэшIэгъон иI — информациер «зэIуигъэкIэн» елъэкIы. Ар ушэтын зэфэшъхьафхэмкIэ шIэныгъэлэжьхэм агъэунэфыгъ. Пчыхьэ къэс псы къызэбгъэчъэхыным къэбзэныгъэ закъор арэп шIуагъэ къызэрихьырэр, мэфэ псаум энергетикэ мыхъунэу «къыопкIыгъэр» (гухэкIыр, губжыр, гукъаор) птырехы, зытеотхьакIыкIы. Псым Iэзэгъоу хэлъхэр бэкIэ ялъытыгъ «примеси» зыфаIоу ащ къыхагъэщыхэрэм. Краным къичъырэ псыр зэрэзэхэтыр лъэшэу текIы пкъышъолым хэт псым изэхэлъыкIэ. Теплъын псы зэфэшъхьафхэу нахьыбэрэ дгъэфедэхэрэм язэхэлъыкIэ, шIуагъэу яIэхэм.
Мы рубрикэм чIэтэу псым IэзэкIэ амалэу иIэхэр къэттхыгъагъ, ау ар, псыр, зэрэзэтефыгъэм, зигугъу джынэс тымышIыгъэ лъэныкъохэм талъыIэсы тшIоигъу.
ПсырыкIуапIэхэмкIэ къытатырэ, тызэшъорэ псыр
Ар мафэ къэс дгъэфедэрэ, технологие гъэнэфагъэм тетэу аукъэбзыгъэ псыр ары. Псыр укъэбзыгъэным фэшI хлорыр нахьыбэрэм къызфагъэфедэ.
ШъунаIэ тешъудз,
щынагъо!
Хлорым нэгъу-кIэтIый зэхэтыр егъэхъупцIы, пкъышъолым ищыкIэгъэ микрофлорэр еукIы, белокэу ащ хэлъыр зэщегъакъо.
Ащ фэдэхэм защыуухъумэным фэшI, народнэ медицинэм къызэриIорэмкIэ, краным къичъырэ псыр тIэкIурэ щыбгъэтын е къэбгъэжъон фае (арэущтэу зышIэу тхэтыр мыбэу къысшIошIы). Хлорым ищыгъухэр мэкIодых псыр бгъэщтэу, нэужым бгъэжъужьыми. Ар зыукъэбзырэ аппаратэу унагъом щыбгъэфедэн плъэкIыщтхэри джы щыIэх. Ащ фэдэ уимыIэмэ, псы литрэм щайджэмышхым изэу мыIэрысэ уксусрэ джащ фэдиз шъоурэ ыкIи йод гъоткIуи 3 — 5 хэбгъахъомэ, такъикъ заулэкIэ псыр къабзэ, щынэгъончъэ мэхъу.
Псэу краным къичъырэм мыIэрысэ шъуампIэ, клюквэ е брусникэ хаплъхьэзи уукъэбзын плъэкIыщтэу еIо народнэ медицинэм.
Шъуфэсакъ!
Псыр зэраукъэбзырэ аппаратэу фильтрэхэр зыкIыгъу-хэр шъогъэфедэмэ, ар (фильтрэр) игъом зэблэпхъун фае, сыда пIомэ ащ микробхэр техъуагъэхэ зыхъукIэ, уигъэсымэджэн ылъэкIыщт.
Дистиллированнэ псыр
Ар «примеси» зыфаIохэрэм афэдэ зыпари зыхэмылъ, техническэ амалхэр къызфагъэфедэхэзэ (конденсатор-дистилляторхэр) аукъэбзыгъэ псыр ары. КъызэрэнэфагъэмкIэ, ащ фэдэ псыр унэм щыбгъэхьазырын зэрэплъэкIыщт пкъыгъохэр джы тучанхэм къатехьагъэх.
Ау къыдэплъытэн фае дистиллированнэ псым псыфалIэр зэрэпщимыгъэгъупшэрэр. ЕтIани ащ фэдэ псым хэлъхэп пкъышъолым ищыкIэгъэ щыгъухэр ыкIи микроэлементхэр, кальцийри ахэтэу.
Пкъышъолыр уукъэбзы пшIоигъо зыхъукIэ ары ащ фэдэ псыр зыбгъэфедэн фаер.
Шъуфэсакъ!
Мы псы лъэпкъым бэрэ уешъо хъущтэп. Кальций зыхэмылъ е ар макIэу зыхэлъ псым гу-лъынтфэ узхэр къатынхэ ылъэкIыщт.
Ощхыпсыр
Ощхыпсым икъэбзагъэ узыщыпсэурэ чIыпIэм иэкологие изытет елъытыгъ. Непэ, тыкъэзыуцухьэрэ дунаим экологием ылъэныкъокIэ икъэбзагъэ къыдэплъытэмэ, ощхэу къещхырэр зэкIэ «кислотнэу» зэрэщытыр гъэнэфагъэ. Ащ пае медикхэм къыхагъэщы ощхыпсымкIэ пшъхьэ пфыкIэ, ащ фэдэ псым уешъо, урыпщэрыхьэ ыкIи урыгыкIэ зэрэмыхъущтыр.
Щынагъо!
Серэмрэ азотымрэ атмосферэм хэтых, ахэр псым зыхахьэхэкIэ, кислотэ мэхъух. А кислотэхэр чIыгум къынэсых «кислотнэ ощх» зыфаIохэрэм афэдэу.
Псы гъэжъуагъэр
Псыр къажъо зыхъукIэ, ащ дэеу ткIурэ щыгъухэр хэкIодыкIых, ар нахь шъабэ, нахь къабзэ мэхъу. Псы гъэжъуагъэм шIуагъэ зиIэу хэлъыр къэнэныр зэлъытыгъэр ар къызэрэжъорэ уцугъоу зэтырафыхэрэр ары. Ахэр щы мэхъух: ублэгъур — апэрэ псы щэрэбхэр зыщыплъэгъурэр, ятIонэрэр — «фыжьэу» къызыщыжъорэр — псым ычIэкIэ къыщыригъажьэу псы щэрэбхэр бэу къызыщыдэкIуаехэрэр, ящэнэрэр — псыр лъэшэу къызыщыжъорэр. Аужырэ уцугъом псым Iэзэгъу амалэу иIэхэр чIенэх, арышъ, ятIонэрэ уцугъом нэс псыр зыбгъэжъон фаер.
Узэшъон, бгъэфедэн фэе псэу народнэ медицинэм къыIорэр псы гъэжъогъакIэр ары — зэрэстырэу е гъэучъыIыгъакIэу. Сыхьат е сыхьатрэ ныкъорэм шIокIыгъэу щытыгъэ псы гъэжъуагъэр умыгъэфедэмэ нахьышIу.
Шъуфэсакъ!
Бэрэ къэжъогъэ псым е ятIонэрэу къэбгъэжъожьыгъэм шIуагъэ хэлъыжьэп, ары пакIошъ, иягъэ къыокIыщт.
Сыдэущтэу псым уешъон фая?
УпчIэр имыщыкIагъэу, ар зэкIэми ашIэу бэмэ къаIон алъэкIыщт. Ау арэущтэу зэрэщымытыр народнэ медицинэм къыIохэрэм нафэ къашIы. Псым узэрешъощтми шапхъэ иI. Iазэхэрэм, врачхэм ащыщхэми къаIо пчэдыжьым, укъызэрэущэу, псы стэчан ипшъун фаеу, пчыхьэми, угъолъыжьыным ыпэкIэ, джащ фэдиз, мафэми шхэгъу пэпчъ сыхьатныкъо иIэу псы стэчан ипшъузэ пшIынэу. Пчэдыжьым узэшъорэ псым «укъегъэущы», пчыхьэм — уегъэрэхьаты, мафэм пшхыгъэр чэщым ащ «егъэжъожьы», кIуачIэр зэтеуцожьынымкIэ IэпыIэгъу мэхъу. Ушхэным ыпэкIэ сыхьатныкъо иIэу узэшъорэ псы стэчаным нэгъур «къетхьакIы», ыпэрэ шхэгъум щыщэу ащ къинагъэр «къырелъэсыкIы», къыкIэлъыкIощт шхэгъум нэгъур фегъэхьазыры. Народнэ медицинэм къызэриIорэмкIэ, мыщ ушIокIынэу щымытэу арэп. ГущыIэм пае, шхэгъум ыпэкIэ мыIэрысэ пшхыгъэу е сок уешъуагъэу щытмэ, псым уемышъоми хъущт.
Джыри зы упчIэ — узышхахэкIэ псы уешъо хъущт-мыхъущтым народнэ медицинэм джэуап къыретыжьы. Псым ащ лъыпытэу уешъоныр имыщыкIагъэмэ, сыд фэдиз уахъта ащ тешIэн фаер? Iэзэн Iофым пылъхэм къызэраIорэмкIэ, узышхахэрэм ыуж лъэтемытэу псы уешъо хъущтэп! Ау мыщ дэжьыми къыдэплъытэн фае гъомылапхъэу пшхыгъэр зыфэдэр. Ар щыбжьыйкIэ стырэу е тхъур бэу хэлъэу, е гъушъэу (хьалыгъу, гущыIэм пае) щытмэ, щай стыр е псы гъэжъогъэкIэ стыр тIэкIу ипшъу хъущтэу еIо народнэ медицинэм.
Псауныгъэ
Тхьэм къышъует!
Нарэхэр
— Доктор, сишъхьэгъусэ инервэхэр лъэшэу дэи хъугъэх. Тыдэ тыкIомэ нахьышIоу плъытэрэ? Хыр ара, хьауми къушъхьэм тыдэкIуаемэ нахь дэгъуа?
— О хым кIо, уишъхьэгъусэ къушъхьэм дэрэкIуай. Е шъузэхъожь.
* * *
Уахътэр — зыфэдэ къэмыхъугъэ Iаз, ау косметолог дэй.
* * *
Ар псаугъ, зыпари уз имыIэу плъытэми хъущтэу иврач къыриIощтыгъ зэрэмиллионерыр адрэм къешIэфэ.
* * *
— Ацетилсалициловэ кислота шъуиIа? — еупчIы щэфакIор аптекэм иIофышIэ.
— Аспирина уищыкIагъэр?
— Ары шъыу, мы гущыIэр ренэу сщэгъупшэ, зэзгъэшIэн слъэкIырэп.