ИкIыгъэ мазэм и 25 – 26-м Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ театрэ премьерэ щыкIуагъ. Дэрбэ Тимур ипьесэу «Бромберг щыкIогъэ процессыр» зыфиIорэм техыгъэ спектаклэу «Шыу маф» зыцIэр мэфитIум зэкIэлъыкIоу Мыекъуапэ къыщагъэлъэгъуагъ. Ар зыгъэуцугъэр зэлъашIэрэ режиссерэу, Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм щыпсэурэ ЕмкIуж Андзор.
Дэрбэ Тимур мы пьесэр усэкIэ ытхыгъ. Джырэ нэс зигугъу амышIыгъэ хъугъэ-шIэгъэ гъэшIэгъонэу адыгэхэр зыхэлэжьагъэхэм ар къытегущыIэ.
Пьесэр Тимур зетхым, джыри къыхимыутызэ, сэ апэ ригъэджагъэмэ сащыщ. Джы спектаклэм сеплъыгъ. Ащ игугъу къэсымышIызэ къасIо сшIоигъу Дэрбэ Тимуррэ сэрырэ тызэрэзэныбджэгъур — ар титIуи тэгъэлъапIэ ыкIи ащ тыфэсакъы. Ныбджэгъуныгъэу зэдытиIэм лъапсэу иIэр мылъкоп ыкIи IэнатIэп. Ар зыпкъ къикIырэр дунаим, щыIэныгъэм, адыгэ шэн-хабзэхэм язехьан, ягъэцэкIэн екIолIакIэу, еплъыкIэу фытиIэр нахьыбэрэмкIэ зэрэзэтефэрэр ары. КIэкIэу къэпIон хъумэ, егъэлыекIыгъэу щымытэу, Дэрбэ Тимур лIы чъэпхъыгъ, иакъыл чаны, шъхьакIо, лъэпкъ зэхашIэ иI, лIыгъэ хэлъ. Джары пьесэу ытхыгъэми ежь ицIыф зэхэлъыкIэ, ишэныпкъ къызкIыхэщырэри. Пьесэри, спектаклэри едзыгъуитIу мэхъух. Спектаклэу сыхьатищым къыщымыкIэу къагъэлъэгъуагъэр, зы жьыкъэщэгъукIэ кIуагъэу къыпщэхъу. Ащ пае къэмынэу гупшысэмэ уахещэ, адыгэ лъэпкъым илъэсишъэ пчъагъэхэм зэригъэфэгъэ Адыгэ хабзэм щыщ шэнхэу – зэфэныгъэр, ныбджэгъуныгъэр, лIыгъэр, уилъэпкъ, уянэ-уятэхэр шIу зэрэплъэгъунхэ фаер, – ахэр зэкIэ угу къегъэкIыжьых.
Къэбарэу зэгъэфагъэм купкIышхо иI, къыхэпхын хэлъ ыкIи ныбжьыкIэхэм ягъэсэныгъэкIэ щысэтехыпIэу щыт. КъэIогъэн фае режиссерэу ЕмкIуж Андзор спектаклэр зэригъэуцугъэр непэрэ дунаим, Европэм щагъэфедэрэ шапхъэхэм, екIолIэкIэ-шIыкIэхэм адиштэу зэрэщытыр. Ар джынэс тлъэгъоу тызэсагъэм зыкIи фэдэп. Мыр къыкIэзгъэтхъынэу зыкIэхъурэр кIэкIэу къэсIон. Мы аужырэ илъэс 20 – 30-м спектаклэхэр нахьыбэрэмкIэ щхэнхэу щытыгъэх. Ахэм лъэпкъым шэн дэеу къыхафэрэр, гущыIэм пае, ешъоныр аумысыщтыгъ, лакъырд ашIыщтыгъ, ахэми пIуныгъэ мэхьанэ яIэу щытыгъ ыкIи щыт. ГущыIэм пае, тэ тилIакъокIэ, IофыгъуитIу щыдгъэзыягъ – ар шъон пытэхэмрэ умакъэ Iэтыгъэу унагъом ущыгущыIэнымрэ. Сятэу Къэсэй, Тхьэм джэнэтыр къырет, ешъуагъэу е губжыгъэу, ымакъэ Iэтыгъэу гущыIэу къэсшIэжьырэп. Сэри сызфэсакъыжьы, джа гъогум сытет.
Шъыпкъэ, тиартистхэм лакъырдыгъэ зыхэлъ темэр дэгъоу къызэIуахын алъэкIы ыкIи къагъэлъагъорэр пшIошъ агъэхъу. ЕшъуакIорэ сэмэркъэурэ щэхъу роль къэмышIы хъумэ, джащ фэдэ теплъэ уиIэ мэхъу ыкIи джары укъызэрэлъагъорэр. Лъэпкъыри ащ фэдэу къэбгъэлъагъо хъумэ, джащ фэдэ теплъэ иIэ мэхъу. ЦIыфыми дэгъоу хэлъыр къыхэмыгъэщэу дэеу хэлъыр епIо зэпытмэ – джащ фэдэу къэлъагъо мэхъу – ащ уфэсакъын фае.
ЩыкIагъэ зимыIэ е зыкIи хэмыукъорэ цIыф щыIэп, ау шэн дэеу пхэлъыр зыдэпшIэжьэу ар къэмыгъэлъагъоу, дэгъоу пхэлъымкIэ цIыфмэ уахахьэмэ, ар дэгъу.
ТхакIом пьесэр ытхыным ыпэкIэ къэбарым зы цIэ горэ фешIы – ары купкIэу фэхъурэр. Ащ ыуж упчIэ заулэ егъэуцушъ, ахэм джэуапхэр къаритызэ, къэбарыр къеIуатэ. Сыд фэдэ къэбари купкI иIэн, зытхыгъэм къыIомэ шIоигъуагъэр къыбгурыIонэу къыхэщын, гупшысэмэ уахищэн, гъэсэпэтхыдэ къыхэпхынэу щытын фае.
ЦIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм къахэкIыгъэ тхакIохэм атхыгъэхэм къахэпхынэу ахэтыр бэдэд. Ау ахэм анахь мыцIыкIоу тэри тилъэпкъкIэ тхэкIошхохэр тиIэхэба! ГущыIэм пае, КIэрэщэ Тембот ытхыгъэхэм купкIышхо яI, хабзи-бзыпхъи ахэолъагъо. Уеджэ хъумэ къин уигъэлъэгъурэп, угу къыдещае, шIум уфещэ.
Сэ сишIошIыкIэ, адыгэ хабзэм щыщ шэнхэу цIыфыгъэр, шъыпкъэныгъэр, ныбджэгъуныгъэр, лIыгъэр, уянэ-уятэхэм узэрафыщытын фаер ыкIи нэмыкI шэн дахэу лъэпкъым хэлъхэр къыриIотыкIэу, тиныбжьыкIэмэ акъыл къыхахын алъэкIынэу щытынхэ фае тиспектаклэхэри, тифильмэу агъэуцухэрэри. Тиадыгэ лъэпкъ зэрэдгъэдэхэщтым, зэрэдгъэлъэпIэщтым зэкIэхэмкIи Iоф дэтшIэн фае.
Абыдэ Хьис.
Адыгэ Республикэм культурэмкIэ изаслуженнэ IофышI.