«Е пшIэу шIу ущымыгугъ», — еIо гущыIэжъым. Ау непэ бэмэ пхэндж зекIуакI джы яIэр: Тхьи, цIыфыгъи, напэри къырадзэжьырэп.
Мы упчIэр зэфэшъхьафыбэу щыIэныгъэм къыгъэуцухэрэм яджэуап лъыхъоу, ыгукIэ шIум къыфаджэу, тэри тигъэдаIомэ ыкIи хыегъэ-зэфэгъэ шэным тыфищэмэ шIоигъоу мэгупшысэ ЛIыбзыу Светэ. Ежь ышъхьэкIэ илъэпкъ, цIыфхэм шIу къадэхъуным кIэхъопсы.
«ШъыпкъапIэм илъагъу»
Аветян-ЛIыбзыу Светэ ия 3-рэ тхылъ зэкIэупкIэгъэ цIыкIоу мы мафэхэм къыдигъэкIыгъэм джары цIэу фишIыгъэр. «ЩыIэныгъэр – лъапIэ, ащ шъори шъуфэсакъ!» — еIом фэд авторым, итхылъ кIышъо уцышъо шъо дахэ зэриIэм. Гургъозэ гъэшIэгъоныбэу зэхэт тхылъыр. «ШъыпкъапIэм илъагъу» зыфиIорэр Iахьищ мэхъу: «Адыгагъэр тыдэ къитхыгъа?», «Гур шIагъо», «ШъыпкъапIэм екIурэ лъагъу».
Гу зэрэлъышъутагъэу, ЛIыбзыу Светэ ыпэкIэ къыдигъэкIыгъэ тхылъ цIыкIуитIум зы ахигъахъуи, зы тхылъ ышIыгъэх. Пэублэм къыщеIо: «…Мы тхылъыкIэмкIэ къэзгъэлъэгъонэу сызыфаер тыкъызхэкIыгъэ лъэпкъри, ныдэлъфыбзэу дгъэфедэми ныбжьышхо зэряIэр, дунэешхор къэзыгъэшIыгъэ Тхьэр лъэпкъым зэришIэщтыгъэри, ащ ыпашъхьэ зэрихьажьыщтхэр къызэрагурыIощтыгъэри ары».
Iахьищэу зэхэт тхылъым нэкIубгъуи 150-рэ еубыты. ЦIыфыр ыкIи дунэешхор зэрэзэпхыпагъэм, зэрэзэхъулIэхэрэм яхьылIагъ тхыгъэр. УцIыфыныр къина е псынкIа? УщыIэныр тхъагъуа е хьылъа? ЩыIэныгъэм ифэбапIэр сыда?! Мы упчIэхэм, сэ сызэрегупшысагъэмкIэ, къагъэпсы тхылъыр.
ЗэфэдэкIэ тхылъым – псэм нэмыкIыпсэр илъэпIэн, шапхъэ хэлъэу щыIакIэр гъэпсыгъэныр, дунэе нэфым укъытехъуагъэмэ, уиамал къызэрихьэу уцIыфыныр зэрэапэрэр; плъапси, пшъхьапи уасэ афэпшIыныр; бзэр – лъэпкъым зэрипсэр; цIыфыгъэ-адыгагъэу чыжьэу зылъапсэ кIорэр ухъумэгъэныр; гу къэбзагъэм узэрэлъигъэкIуатэрэр гъэшIэгъонэу къыщыIуагъ. ЛIыбзыу Светэ шIэныгъэ гъэнэфагъэ зэригъэгъотыгъэ ыкIи игуапэу ышIэрэмкIэ зафэу, тынчэу цIыфхэм адэгуащэ. БзэхэмкIэ зэгъэпшэнхэри тхыгъэхэм ахэтых, макIэу, зэкIэупкIагъэу, фэсакъэу гупшысэр зэрещэ.
Зыгорэм ушIолIыкIын, уигъэгумэкIын, ор-орэу узыдэплъыхыжьын олъэкIымэ, уцIыф. УцIыф тэрэзмэ, плъапи пшъхьапи къыздикIырэри, зынэсыри пшIэн фае. Джащыгъум, акъылкIи, нэмыкIыкIи угъощэщтэп. Светэ иапэрэ тхылъэу «Адыгагъэр тыдэ къитхыгъа?» зыфиIорэм игущыIапэ зыер тхакIоу, усакIоу ГутIэ Саньят. Ар Аветян-ЛIыбзыу Светэ «джакIокIэ» еджагъ, нэмыкIэуи къэпIон имыщыкIагъэу тхылъхэм уяджагъэ зыхъукIэ къыпщэхъу.
Светэ тэ къытэджэн фае зышIыгъэр тиадыгагъэу кIодыжьырэр, бзэр хъыбэй зэрэхъурэр, шIошъхъуныгъэ-теубытагъэр зэрэтфэмакIэр ары.
«…Сыд къафэнэщта джы тисабыйхэм?» — къэупчIэ бзылъфыгъэ Iуш гумызагъэр ыкIи къыIуагъэм усэкIэ джэуап къыретыжьы:
«…Бзэр чIэзыдзыжьырэр сэ фэсэгъадэ
Тыжъ фэмыежьэу IэкIыб зышIыжьрэм.
ДжакIом сыфэдэу, джы сэ сыкъэджэ:
Шъукъэплъэжьынэу, марджэ хъужьыных!
КIодыгъэ лъэпкъы тымыхъужьынэу,
* * *
Укъэущыжьынэу, о, сыолъэIу,
Тхьэр къызэтэнэу, силъэпкъы кIас!
Щэч хэлъэп, Аветян-ЛIыбзыу Светэ итхылъ пэпчъ – щыри зы шIыгъэу мары къыдигъэкIыгъэшъ, тшъхьэ тыухъумэжьыным, титарихъ блэкIыгъэ тшIэу, тинепэрэ мафэ зэкIэм тIэ зэкIэдзагъэу, тызэфэсакъыжьэу дгъэпсыным, тицIыфыгъэ напэ дэхэным, гупшысакIи, шIыкIи, шIоигъоныгъи мы пстэумкIэ тиIэным тегъэпсыхьагъ. Арышъ, тхылъыкIэм «Гъогу маф!» фэтэIо, ар зы бзылъфыгъэм творческэ гъогогъу дэгъубэкIэ тыфэлъаIо.
Мамырыкъо Нуриет.