Илъэсэу икIырэр гъэсэныгъэм хэхъоныгъэшхохэр зыщишIыгъэ уахътэу плъытэн плъэкIыщт. АщкIэ лъэпкъ проектэу «Гъэсэныгъ» зыфиIорэр къэкIопIэшIу хъугъэ. Проектым къыдилъытэрэ пшъэрылъхэм язэшIохын республикэм и ЛIышъхьэ инэплъэгъу ренэу итыгъ. Ащ ишIуагъэкIэ зигугъу пшIын зытефэрэ гъэхъагъэхэр щыIэхэ хъугъэ.
Гъэсэныгъэм ылъэныкъокIэ илъэсэу икIырэм Iофэу ашIагъэм изэфэхьысыжьхэм тазыкIэупчIэм, АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ къызэрэщытаIуагъэмкIэ, гъэсэныгъэм хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным пэIухьанэу сомэ миллиарди 5-рэ ныкъорэ къатIупщыгъагъ. Ащ щыщэу сомэ миллиардрэ миллионишъэрэ лъэпкъ проектхэу «Гъэсэныгъэмрэ» «Демографиемрэ» къыдалъытэрэ Iофтхьабзэхэм ягъэцэкIэн пэIухьанэу щытыгъ. Ахъщэу къатIупщыгъэр кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм яшIын, шIыгъахэхэм къапышIыхьэжьыгъэнхэм апэIухьагъ. Ащ ишIуагъэкIэ ны-тыхэр чэзыум бэрэ хэмытхэу ясабыйхэм чIыпIэхэр кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм къащаратыгъ. Ащ фэдэу блэкIыгъэ илъэсым кIэлэцIыкIу IыгъыпIитф республикэм щашIыгъ, ары пэпчъ сабый 240-рэ чIэфэнэу гъэпсыгъэ. Ахэм ащыщэу 2-р Мыекъуапэ, щыр Инэм, Адыгэкъалэ ыкIи Пэнэжьыкъуае ащагъэпсыгъэх. Ахэм сабый 1200-рэ аштагъэм азыныкъом ыныбжь илъэси 3 хъущтыгъэп. Тэхъутэмыкъое районымкIэ поселкэу Новэм дэт кIэлэцIыкIу IыгъыпIэм къыпашIыхьэжьыгъэ унэм ишIуагъэкIэ кIэлэцIыкIуи 120-мэ чIыпIэ агъотыгъ. Ахэм азыныкъори илъэсищ хъугъэп.
КIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэу Iоф зышIэхэрэм ахэт унэхэр зэрищыкIагъэу агъэфедэхэу зэрэрагъэжьагъэм ишIуагъэкIэ джыри сабый 366-мэ чIыпIэхэр кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм илъэсэу икIырэм къащаратыгъэх. КIэлэцIыкIу IыгъыпIиплI къаухыхэ пэт. Ахэм зэкIэмкIи сабый 480-рэ ачIэфэщт. КIэлэцIыкIумэ азыныкъор аныбжьыкIэ ясельнэ группэхэм атегъэпсыхьагъэх. Къэралыгъо программэу «Къоджэ чIыпIэхэм хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэныр» зыфиIорэм къызэрэдилъытэу, джыри кIэлэцIыкIу IыгъыпIищ республикэм щашIыщт. Ахэр Мыекъопэ районымкIэ къутырэу Краснэ Улькэм кIэлэцIыкIуи 150-рэ чIафэу, Джэджэ районымкIэ станицэу Джаджэм кIэлэцIыкIу 240-мэ атегъэпсыхьагъэу ыкIи станицэу Келермесскэм кIэлэцIыкIуи 120-рэ чIэфэнэу ащагъэпсыщтых.
Пшъэрылъышхоу щытмэ ащыщ кIэлэеджакIохэр зэкIэри зы сменэу еджэхэу шIыгъэныр. Непэ республикэм кIэлэеджэкIо минибгъум ехъурэр ятIонэрэ сменэу щеджэ. ИкIырэ илъэсым иIоныгъо мазэ (илъэсыкIэ еджэгъум) ехъулIэу еджэпIитIу къызэIуахыгъ: кIэлэеджэкIо 250-рэ зычIэфэрэ еджапIэу станицэу Ханскэм дашIыхьагъэмрэ нэбгырэ 1100-рэ зычIэфэрэ еджапIэу Мыекъуапэ къыщызэIуахыгъэмрэ. Джыри кIэлэеджэкIо 1100-рэ зычIэфэщт еджапIэ Мыекъуапэ хэхьэрэ псэупIэу Михайловым щырагъэжьагъ.
Шхыныгъо стыр аIэкIахьэ
ИкIыгъэ илъэсым УФ-м и Президент кIэлэеджакIохэу а 1 — 4-рэ классхэм арысхэм шхыныгъо стыр арагъэшхынэу унашъо къызешIым, ар апэрэу зыштагъэу ыкIи псынкIэу зыгъэцэкIэнэу езыгъэжьагъэмэ Адыгеир ащыщ. Джы ублэпIэ классхэм ащеджэрэ кIэлэцIыкIу 24500-мэ шхыныгъо стыр аIэкIахьэ. А Iофтхьабзэм пэIухьанэу сомэ миллиони 105-рэ республикэм къыфатIупщыгъ.
Автобусхэр къафащэфыгъэх
Къэралыгъо программэхэу «Гъэсэныгъэм хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным» ыкIи «Къоджэ чIыпIэхэм хэхъоныгъэ ягъэшIыгъэныр» зыфиIохэрэм къызэрэдалъытэу, еджапIэхэм автобус 20 къафащэфыгъ. Непэ зэкIэмкIи автобус 81-рэ республикэм иеджапIэхэм яI. Ахэр кIэлэеджэкIо 3300-м ехъумэ алъэкIохэшъ, еджапIэм къащэх, еджэгъу ужым ащэжьых.
Iахь тедзэ гъэсэныгъэр
Iахь тедзэу кIэлэеджакIохэм шIэныгъэхэр ягъэгъотыгъэным тиреспубликэ мэхьанэ щыратэу пылъых. Илъэс къэс кIэлэеджакIоу а Iофым хэщагъэм хэхъо. Ахэм япчъагъэ нэбгырэ мин 55-рэ фэдиз мэхъу.
Зэфэдэ амалхэр яIэнхэ фае
Къоджэ еджапIэхэмрэ къэлэ еджапIэхэмрэ яамалхэр зэфэдэ шIыгъэнхэм гъэсэныгъэм исистемэ къыфэкIон фае. Ар пшъэрылъышхоу гъэсэныгъэм ыпашъхьэ итмэ ащыщ. Ащ фэлэжьэнхэу алъытэ непэ къызэIуахырэ гупчэхэу «Точка роста» зыфаIохэрэр. Непэрэ мафэм диштэрэ технологическэ ыкIи гуманитарнэ шIэныгъэхэр кIэлэеджакIохэм а гупчэхэм ащызэрагъэгъотын алъэкIыщт. Ащ фэдэ гупчэ 15 тиреспубликэ къыщызэIуахыгъ. Ахэм кIэлэеджэкIо мини 7 фэдизмэ шIэныгъэ тедзэхэр ащызэрагъэгъоты.
ЗишIэ шIэгъошIухэр
ЗишIэ шIэгъошIу кIэлэцIыкIухэм якъыхэгъэщын ыкIи ахэм Iоф адэшIэгъэным тиреспубликэ мэхьанэшхо щыраты. АщкIэ къэкIуапIэ мэхъу естественнэ-хьисап еджапIэр. Мы Iофтхьабзэм къегъэжьапIи, кIэщакIуи фэхъугъэр мы еджапIэр ары. Джы ар зэрэ Урысыеу щызэлъашIэ, Всероссийскэ олимпиадэхэр мыщ щызэхащэх. Аужырэ илъэсхэм естественнэ-хьисап еджапIэм къыгоуцуагъэх зишIэ шIэгъошIухэм апае Гупчэу «Полярис-Адыгея» ыкIи технопаркэу «Кванториум» зыфиIохэрэр. Технопаркыр къекIокIын, къоджэ еджапIэхэм ащыIэн ылъэкIынэу щыт. Ащ ишIуагъэкIэ непэрэ мафэм диштэрэ программэхэу гъэсэныгъэ Iахь тедзэ къэзытыхэрэмкIэ къоджэ кIэлэеджакIохэри рагъэджэнхэ алъэкIыщт. УФ-м и Правительствэ и Тхьаматэу Михаил Мишустиныр Адыгеим къызэкIом, Гупчэу «Полярис-Адыгея» зыфиIорэм нэIуасэ зыфишIыгъэти, ащ иIофшIакIэ УрысыемкIэ анахь щысэтехыпIэ дэгъоу ылъытагъ. Iахь тедзэу кIэлэеджакIохэм мы Гупчэхэм ащызэрагъэгъотырэ шIэныгъэхэм ЕГЭ-м итынкIэ яшIуагъэ къэкIоу экспертхэм алъытэ.
Пандемием гъэсэныгъэм исистемэ зэхъокIыныгъэхэр фишIыгъэх. Ащ къыгъэлъэгъуагъ егъэджэкIэ-амалыкIэхэр нахь игъэкIотыгъэу гъэфедэгъэнхэ зэрэфаер. Ащ пае еджапIэхэр техникэкIэ, псэуалъэхэмкIэ зэтегъэпсыхьэгъэнхэ фае. Ар къыдалъытэзэ, федеральнэ ыкIи республикэ бюджетхэм къахэкIыгъэ ахъщэмкIэ еджэпIэ 87-мэ ыкIи гурыт профессиональнэ гъэсэныгъэ къэзытырэ организации 3-мэ илъэсыкIэ еджэгъум ехъулIэу техникакIэ ыкIи нэмыкI псэолъакIэхэр афащэфыгъэх. Ахэм сомэ миллион 203-рэ атефагъ.
Ау сыд фэдиз техникэ пщэфыгъэкIи, ащ хэшIыкI фыриIэу кIэлэегъэджэ дэгъухэр уимыIэхэмэ, гъэсэныгъэм иIоф непэрэ мафэм диштэу зэхэпщэн плъэкIыщтэп. КIэлэегъаджэхэм яшIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэным дэлажьэу непэ гупчитIумэ республикэм Iоф щашIэ. Зыр кIэлэегъаджэхэм яIэпэIэсэныгъэ, яшIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэнымкIэ, ятIонэрэр кIэлэегъаджэхэм яIэпэIэсэныгъэ уасэ фэзышIырэ Гупч. Ахэм яIофшIэн непэ мэхьанэшхо иI. Сыдми зэгорэм курсхэм кIэлэегъаджэхэр къащэхэу купышхо хъухэу зэрэрагъаджэщтыгъэхэм фэмыдэу, кIэлэегъаджэ пэпчъ ышIэрэр зэхафынышъ, ымышIэрэмкIэ IэпыIэгъу фэхъухэмэ, гъэсэныгъэм ипшъэрылъхэм язэшIохынкIэ ишIуагъэ къэкIощт.
Сихъу Гощнагъу.