Адыгэ Республикэм къыдэхъугъэ лъэныкъоу непэ фэдэ мафэм зыцIэ къепIон фаер IэкIыбым щыIэ тилъэпкъэгъухэм ащыщэу зихэку къэзыгъэзэжьы зышIоигъохэм ащ фэдэ амал къызэраритыгъэр ары.
Республикэр зытиIэ илъэс 30-м тилъэпкъэгъу нэбгырэ 2000-м фэдиз Адыгеим къэкIожьыгъ, тщыщ хъужьыгъэх, лъапсэр щадзыжьыгъ. Цэй Ибрахьимэ иунагъо Косовэ къикIыжьи Адыгеим къэзыгъэзэжьыгъэхэм ащыщ, тилъэпкъэгъоу заом къыхэкIыжьыгъэхэм Мэфэхьаблэ псэупIэ афэхъугъ. Ибрахьимэ ишъхьэгъусэу Айетэ албан лъэпкъым щыщ нахь мышIэми, иIахьыл-благъэхэм апэчыжьэ хъуным темыщыныхьэу, ишъхьэгъусэ зыщыщ лъэпкъым ихэкужъ къыдэкIожьыгъ. 2017-рэ илъэсым Цэй Ибрахьимэ хэкум идунай щихъожьыгъ. Ау ащ ыпэкIэ икIэлитфи Адыгеим унагъохэр зэрэщашIагъэр, ахэм къакIэхъухьэгъэ сабыйхэр къылъэгъужьынэу Ибрахьимэ игъо ифагъ.
Ыкъо нахьыжъэу Ирфан янэ кIэрыс, псэолъэшI. Ишъхьэгъусэу Саидэ Кушъумэ ащыщ, кIэлитIурэ зы пшъашъэрэ апIу. Ащ къыкIэлъыкIорэм ыцIэр Ирсан. Илъэс 30 хъугъэу ар Германием щэпсэу ыкIи щэлажьэ, исэнэхьаткIэ инженер. Ишъхьэгъусэу Светланэ Алджыгырыемэ япхъу. Ахэми кIэлитIурэ зы пшъашъэрэ зэдыряI. Ящэнэрэ къор Ирхан. Адыгэ республикэ клиническэ сымэджэщым врач-травматолог-ортопедэу Iоф щешIэ. Ишъхьэгъусэу Фатимэ Цуамыкъомэ ащыщ. Ирхан ыуж къикIырэр Имэр. Ишъхьэгъусэу Бэлэ ЛIыпцIэкъомэ (Тупцокова) ащыщ, ахэми кIэлитIурэ зы пшъашъэрэ яI.
КIэлэ нахьыкIэу Махьер хэкужъым апшъэрэ гъэсэныгъэ щигъотыжьыгъ, Адыгэ къэралыгъо университетыр къыухыгъ, ит къуаджэу Алыбэрдыкъо щыщ тилъэпкъэгъу пшъашъэр нысэу къафищагъ. ПшъэшъитIу яI. ЗэкIэмэ анахьыкIэ пшъэшъэжъые цIыкIоу Амирэ мы мафэхэм, республикэм имэфэкI мафэ ипэгъокIэу, къафэхъугъ. Бын-унэгъо Iужъоу мэпсэух.
«1998-рэ илъэсым ишышъхьэIу иапэрэ мафэ Адыгеим сыкъэкIожьынэу хъугъэ, — къеIуатэ Цэй Махьер, — хэкужъым иIаплI тыкъызэрифэжьыгъэр зэхэтшIагъ – фабэу къыщытпэгъокIыгъэх, псэупIэхэр тагъэгъотыгъэх, гъэсэныгъэ зэдгъэгъотынымкIи IэпыIэгъу къыщытфэхъугъэх. Апшъэрэ гъэсэныгъэр Косовэ щызыублагъэхэм сэнэхьатэу зыфеджэхэрэм ялъытыгъэу, яегъэджэн Адыгеим имызакъоу, Краснодар ыкIи ткъош республикэхэм ащападзэжьын алъэкIын амал къаратыгъагъ. Ащ фэдэ хэдэн амалхэр къызэрэтпэгъокIыгъэхэм ишэпхъэ анахь лъагэу сэ сэлъытэ. Къызысэгъэзэжьым гурыт еджапIэм джыри сыщеджэнэу щытыгъ. Адыгэ республикэ гимназием сычIэхьажьыгъагъ. Я 10-рэ классым сыщеджэзэ IэпыIэгъу курсхэр еджапIэм къыдэсыухыжьыгъагъэх. Лев Толстоим и «Война и мир» еджэхэ зэхъум, сэ ащыгъум сфэукIочIыщтыгъэр Александр Пушкиным ипшысэу «Золотая рыбка». Нэужым сакIэхьажьыгъагъ». Махьер игукъэкIыжьхэм къагъэщхы. АрапыбзэмкIэ, инджылызыбзэмкIэ кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр ащ зэригъэгъотыжьыгъ. Ау ащкIэ Iоф ышIэнэу хъугъэп, ышнахьыжъэу Имэр зэхищэгъэ унэе хъызмэтым хэтэу Махьер мэлажьэ. Ышнахьыжъхэр иупчIэжьэгъух, ищысэтехыпIэх, шъхьэгъусэу афэхъугъэхэри зэгурэIох. Ягуащэу Айетэ адыгабзэкIэ ахэм адэгущыIэ, пхъумэ афэдэу яплъы. Албан Iахьылэу иIэхэм афэзэщымэ, зэрапэчыжьэмкIэ кIэгъожьымэ тызкIэупчIэм, иджэуап зэрэшъхьэихыгъэм, зэрэшъыпкъэм теджэнджэшыгъэп: «Мыр — сишъхьэгъусэ ихэкужъ, сикъорэлъфхэр зыщыщ лъэпкъым ихэку къызэрэщыхъугъэхэм сегъэгушIо, ар насыпыгъ». Янэ къыгосэу щысыгъэ Махьер сиупчIэ фэсэгъазэ: «Хэкум къызшъогъэзэжьым нэбгырэ тхьапш шъухъущтыгъа ыкIи джы унагъом исым ипчъагъэ сыд фэдиза?» Хъулъфыгъэ ныбжьыкIэм джэуап къетыжьы: «Тызэрэхъущтыгъэр – нэбгырибл — тянэрэ тятэрэ, зэшитфырэ. Джыдэдэм тызэрэхъурэр нэбгырэ 20, ау тишъхьэгъусэхэри хэплъытэжьмэ, нахьыб». Зэнысэгъоу щысыгъэхэри къэщхыгъэх. «Сабыитф зэрысыр унэгъо цIыкIукIэ алъытэщтыгъэ, тиунагъохэр нахь Iужъоу щытыщтыгъэх, арышъ, а пчъагъэхэм къафэдгъэзэжьынэу, тыбэгъожьынэу сэгугъэ!» — Махьер ишъыпкъэу къэгущыIэ.
Мамыр щыIакIэ уиIэу уихэку ущыпсэуным, сабыйхэр щыппIунхэм, лъэпкъ хабзэхэр щызепхьанхэм нахь тхъагъо зыпари щыIэп. Унэгъо джэныкъом кIэрысхэу сабыеу лIакъом къыкIэхъухьэхэрэр алъэ пытэу щытеуцощтых. Хэкужъым фыряIэ шIулъэгъум кIуачIэ, гъэрет къареты, лъапсэр пытэу щадзыжьы. Цэймэ яунагъо зыщыпсэурэ Мэфэхьаблэ унэу щыряIэм пэIулъ чIыгум пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыгхэр, хэтэрыкIхэр къыщагъэкIых, мэлажьэх, мэшхэжьых. ШIу алъэгъурэ чIыгур лэжьыгъэ бэгъуагъэкIэ къятэжьы. Непэ Мэфэхьаблэ къэралыгъо зэфэшъхьафхэм – Югославием, Тыркуем, Иорданием, Израиль, Шам, Америкэм, Норвегием къарыкIыжьи къытхэхьажьыгъэ тилъэпкъэгъухэм псэупIэ афэхъугъ, ыцIэ къыгъэшъыпкъэжьэу Адыгеим ичылэхэм ясатырэ пытэу къыхэуцуагъ. Хэкур псэупIэкIэ хэзыхыжьыхэрэм япчъагъэ хахъо къэс лъэпкъым ылъапсэ нахь пытэ мэхъужьы!
Тэу Замир.