Илъэс гухэлъхэр

Гъэсэныгъэм иIофышIэхэм яшышъхьэIу зэIукIэ мы мафэхэм республикэм щызэхащагъ. 2021 — 2022-рэ илъэс еджэгъум гъэсэныгъэм исистемэ хэхъоныгъэхэр ышIынхэмкIэ пшъэрылъхэм атегущыIагъэх.

АР-м ивице-премьерэу Наталья Широковар, АР-м и Къэ­ралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр, гъэсэныгъэм исистемэ Iоф щызышIэхэрэр, нэмыкIхэри хэлэжьагъэх.

Мы мафэхэм яхъулIэу шы­шъхьэIу зэIукIэгъухэр муниципальнэ псэупIэхэм ащыкIуагъэх, джы шъолъыр мэхьанэ зиIэ Iофтхьабзэр рагъэкIокIы.

Iофтхьабзэм ипэублэ АР-м просвещениемкIэ иминистрэу Сергей Кравцовым зэпхыныгъэ­кIэ зэхэсыгъом хэлажьэхэрэм закъыфигъэзагъ. Пандемием илъэхъан пшъэрылъхэу къэуцугъэхэр щытхъу хэлъэу зыгъэ­цэ­кIэгъэ кIэлэегъаджэхэм зэрафэразэр къыIуагъ, гъэсэныгъэм хэхъоныгъэ ышIынымкIэ, инфраструктурэр нахьышIу хъу­нымкIэ, кIэлэегъаджэхэм IэпыIэгъу афэхъугъэнымкIэ лъэ­бэкъухэу ашIыхэрэм министрэр къатегущыIагъ. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, пэIудзыгъэ шIыкIэм тет гъэсэныгъэр кIэлэеджакIохэм яегъэ­джэнкIэ тедзэу щыт ыкIи ар очнэ шIыкIэм ычIыпIэ ашIыным егупшысэхэрэп.

— ИлъэсыкIэ еджэгъур очнэ шIыкIэм тетэу кIон фае, ащкIэ ищыкIагъэр зэкIэ тэшIэ. Шъолъыр пэпчъ эпидемиологием елъытыгъэу унашъо ышIын фае. МыщкIэ зишIуагъэ къэкIощтыр вакцинациер ары. Нэбгырэ пэпчъ ежь-ежьырэу егупшысэн фае, егъэзыгъэ зи хэлъэп, ау гъэсэныгъэм исис­темэ хэтхэм ежь ашъхьэ имы­закъоу, сабыйхэу зыхэтхэм, ахэм янэ-ятэхэм, яIофшIэгъу­хэм адегупшысынхэшъ, зэфэ­хьысыжь тэрэз ашIын фае. Прививкэ пшIыныр граждан ыкIи социальнэ пшъэрылъэу сэлъытэ, — къыIуагъ Сергей Кравцовым.

ИлъэсыкIэ еджэгъум къыхэ­хьащт шIыкIакIэхэм джащ фэдэу министрэр къатегущыIагъ. Ахэм ащыщ гъэсэныгъэм исистемэ къыщыхъухэрэ хъугъэ-шIагъэхэр къызыщагъэлъэгъощт мэфэ­п­чъыр. Джащ фэдэу урысые Iоф­тхьабзэу «ТиунагъокIэ тызэгъусэу» зыфиIорэм игугъу къы­шIыгъ. Iоныгъом и 17-м ар апэрэу зэрэхэгъэгоу щызэхащэщт. КIэлэеджакIохэм янэ-ятэхэр, ягупсэхэр ягъусэхэу ащ хэлэжьэнхэ амал яIэщт.

АР-м и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат ыцIэкIэ АР-м ивице-премьерэу Наталья Широковам Iофтхьабзэм къекIолIагъэхэм шIуфэс къарихыгъ. Обществэр зыпкъ итэу ыпэкIэ лъыкIотэнымкIэ, лъэгэпIэ инхэм анэсынымкIэ кIэлэегъаджэм мэхьанэшхо зэриIэр, егъэжьэпIэ пстэуми гъэсэныгъэр япэублэу, алъапсэу зэрэщытыр хигъэунэфыкIыгъ. НэмыкI шъолъырхэм афэдэу зисэнэхьат хэшIыкI фы­зиIэхэ, шIэныгъэ куу зыIэ­кIэлъ IофышIэхэр Адыгеим зэрищыкIагъэхэр къыIуагъ. Сэнаущыгъэ зыхэлъ ныбжьыкIэхэм IэпыIэгъу афэхъугъэныр, къыткIэхъухьэрэ лIэужхэм шIэныгъэ­хэр ягъэгъотыгъэнхэр пшъэрылъ шъхьаIэхэм ащыщэу къыгъэнэфагъэх.

— Гъэсэныгъэм исистемэ ылъэныкъокIэ пшъэрылъэу бэ тиIэр. Охътэ кIэкIым къыкIоцI, 2024-рэ илъэсым нэс, ахэр зэхэфыгъэнхэ фае. УФ-м и Президент къыгъэнэфэгъэ пшъэрылъымкIэ гъэсэныгъэм исистемэ идэгъугъэкIэ Урысы­ер анахь дэгъуипшIымэ ащыщ хъун фае. АщкIэ лъэпкъ проектэу «Гъэсэныгъ» зыфиIорэм Iоф ешIэ. Ащ ишIуагъэкIэ мы аужырэ илъэсхэм хэхъоныгъэ инхэр тиIэх, — къыIуагъ Наталья Широковам.

Гурыт еджапIэхэр зы сменэ IофшIакIэм тегъэхьэгъэнхэр пшъэрылъ шъхьаIэхэм ащыщ. Непэрэ мафэм ехъулIэу ятIонэрэ сменэм кIэлэеджэкIо нэбгырэ мини 9,9-рэ щеджэ. Мы аужырэ илъэсиплIым гурыт еджэпIиплI республикэм къыщызэIуа­хыгъ. Нэбгырэ 4440-рэ фэдиз ахэм ачIэфэ. Федеральнэ про­граммэхэм яшIуагъэкIэ 2024-рэ илъэсым нэс джыри гурыт еджэ­пIиплI ашIыщт. Щыр Тэхъу­тэмыкъое районым, зыр — Мые­къуапэ адэтыщтых.

ЗипсауныгъэкIэ ауж къинэ­хэрэ сабыйхэм ящыIэкIэ-псэукIэ нахьышIу шIыгъэным лъэшэу анаIэ тет. БлэкIыгъэ илъэситIум республикэм ит коррекционнэ еджэпIитIумэ яматериальнэ-техническэ зытет агъэкIэжьыгъ нахь мышIэми, гумэкIыгъохэр щыIэх. Сэкъатныгъэ зиIэ ныбжьыкIэхэр зыщеджэхэрэ еджапIэм изытет уигъэрэзэнэу щы­тэп. АР-м и ЛIышъхьэ ыцIэкIэ профильнэ министрэмрэ къэлэ администрацием ипащэрэ аужырэ шапхъэхэм адиштэрэ коррекционнэ еджапIэ Мыекъуапэ щашIынэу пшъэрылъ къафа­гъэуцугъ.

Мы илъэсым къэралыгъо программэхэм яшIуагъэкIэ Мые­къопэ, Тэхъутэмыкъое районхэм ыкIи Мыекъуапэ адэт гурыт еджапIэхэр агъэцэкIэжьыщтых.

Лъэпкъ проектэу «Гъэсэныгъ» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ къалэм ыкIи къоджэ псэупIэхэм адэт гурыт еджапIэхэр зэфэдэнхэм иIофыгъохэр зэрахьэх. БлэкIыгъэ илъэсым муниципалитет зэфэшъхьафхэм адэт гурыт еджэпIэ 15-мэ «Точка роста» зыфиIорэ гупчэхэр къащызэIуа­хыгъэх. Iоныгъо мазэм джыри 24-рэ кIэу агъэпсыщт.

Шъолъыр проектэу «Успех каждого ребенка» зыфиIорэм ишIуагъэкIэ икIыгъэ илъэсым гъэсэныгъэ тедзэ зыщарагъэгъо­тырэ чIыпIэ 4485-рэ къызэIуа­хыгъ. Джащ фэдэу мы илъэсым республикэм ит гурыт еджэпIи 116-мэ гъэсэныгъэ тедзэм епхыгъэ кабинет 373-рэ ащагъэ­псыгъ. Ащ ишIуагъэкIэ чIыпIэ мин 18,6-рэ щыIэ хъущт.

Спортым ылъэныкъокIэ хэ­хъо­ныгъэхэр ашIынхэм фэшI мы аужырэ илъэси 7-м спортзал 74-рэ агъэкIэжьыгъ. Мыгъэ спортзал 17 агъэхьазырыгъ. Илъэ­сыкIэ еджэгъум ехъулIэу автобусэу кIэлэеджакIохэр зэрэ­зэращэхэрэр зэтырагъэпсыхьа­жьыгъэх. Мы аужырэ илъэситфым 70-рэ зэрагъэгъотыгъ.

КIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм алъэ­ныкъокIи республикэм ивице- премьер зэфэхьысыжьхэр къы­шIыгъэх. Ащ къызэриIуагъэмкIэ, мы аужырэ илъэсхэм кIэлэцIыкIу IыгъыпIи 9 кIэу ашIыгъ, щымэ апашIыхьажьыгъ, джыри 6 ашIы.

Гурыт сэнэхьат зыщарагъэгъотырэ учрежденищымэ сомэ миллиони 180-рэ зытефэщтхэ Iэмэ-псымакIэхэр афащэфыщтых. АР-м и ЛIышъхьэ ыцIэкIэ гурыт еджапIэхэм лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ классхэр къа­щызэIуахынхэу АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ иминистрэ ыкIи апшъэрэ еджа­пIэ­хэм яректорхэм Наталья Широ­ковам къариIуагъ.

Сэнаущыгъэ ин зыхэлъ ныбжьыкIэхэр къыхэгъэщыгъэнхэ, ахэм IэпыIэгъу афэхъугъэн зэ­рэфаер республикэм ивице-премьер къыIуагъ. Мы лъэныкъомкIэ Урысыем ишъолъырхэмкIэ Адыгеир я 25-рэ чIыпIэм ит. Къыблэ федеральнэ ыкIи Темыр Кавказ федеральнэ шъо­лъыр­хэмкIэ республикэм апэрэ чIыпIэр ыIыгъ.

Сэнаущыгъэ зыхэлъ кIэлэцIыкIухэр къэгъотыгъэнхэм ыкIи ахэм IэпыIэгъу афэхъугъэным Адыгеим мэхьанэшхо щыраты. А системэм чIыпIэшхо щызыубытырэр республикэ естественнэ-хьисап еджапIэр ары. «Поля­рис-Адыгея», шъолъыр модельнэ гупчэм Iоф ашIэ. Iоныгъом и 1-м къыщегъэжьагъэу «IT-Куб» зыфиIорэр къызэIуахыщт. Информатикэм ылъэныкъокIэ сэнаущыгъэу ахэлъыр къыщагъэлъэгъощт. Джащ фэдэу Iоны­гъом и 1-м апэрэ технопаркэу «Кван­ториум» зыфиIорэр Мыекъопэ гурыт еджапIэу N 17-м къыщызэIуахыщт.

Къэралыгъом инеущырэ мафэ зыфэдэщтыр кIэлэегъаджэм бэкIэ зэрелъытыгъэр, ар зыщамыгъэгъупшэу ахэм Iоф ашIэн зэрэфаер Наталья Широковам къыкIигъэтхъыгъ. Джащ фэдэу кIэлэеджакIохэм, ны-тыхэм яфи­тыныгъэхэр уукъохэ зэрэмыхъу­щтым къэзэрэугъоигъэхэм анаIэ тыраригъэдзагъ.

— ЗэкIэми пшъэрылъ шъхьа­Iэу тапашъхьэ итыр уахътэу тызыхэтым елъытыгъэу гъэсэныгъэм исистемэ зэхъокIыныгъэшIухэр фэшIыгъэнхэр, Iоф зыдэтшIэжьызэ, унэшъо тэрэзхэр тшIынхэр ары. АщкIэ тищыкIагъэр зэкIэ тIэкIэлъ: профессионализмэр, сэнаущыгъэр ыкIи IэпэIэсэныгъэр. Непэ зэрэкъэралыгъоу зэбэнырэ узым зыщытыухъумэн фае. АщкIэ зишIуагъэ къэкIорэ закъор прививкэр ары. Непэрэ мафэм ехъулIэу гъэсэныгъэм исистемэ Iоф щызышIэрэмэ япроцент 67-мэ вакцинэр зыхалъхьагъ, — еIо Наталья Ши­роковам.

Iофтхьабзэм джащ фэдэу къыщыгущыIагъ АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэр. Нэужым УФ-м просвещениемкIэ Министерствэм итынхэу «Ветеран сферы воспитания и образо­вания» ыкIи бгъэхалъхьэу «По­чет­ный работник воспитания и просвещения РФ» зыфиIо­хэрэр нэбгырэ 20-мэ афагъэшъоша­гъэх. Ащ нэмыкIэу АР-м и Къэралыгъо Совет — Хасэм ищытхъу тхылъ нэбгырипшIымэ аратыгъ.

Агъэнэфагъэм епхыгъэу нэу­жым къэгущыIагъ министрэу КIэрэщэ Анзаур. Гъэсэныгъэм исистемэ хэхъоныгъэхэр ышIынхэм анаIэ зэрэтетыр, кIэлэегъа­джэхэм ялэжьапкIэ къэIэтыгъэ­ныр, еджапIэхэм яматериальнэ- техническэ базэ нахьышIу шIы­­гъэныр, кIэлэеджакIохэм шIэныгъэ куухэр аIэкIэлъынхэмкIэ ящыкIагъэр ягъэгъотыгъэныр пшъэрылъ шъхьаIэу зэряIэр къыIуагъ. Ащ нэмыкIэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм Iоф ащызы­шIэхэрэм, ахэм ачIэс сабыйхэм яфэIо-фашIэхэр зэрифэшъуашэу агъэцэкIэнхэм мэхьанэшхо зэраратырэр, гъэсэныгъэм исистемэ зыпкъ итэу ыпэкIэ лъыкIо­тэнымкIэ ищыкIагъэр зэкIэ зэрашIэрэр къыхигъэщыгъ.

ДЕЛЭКЪО Анет.