Къурмэн хъяр къытфихьанэу Тхьэм телъэIу

Дунаим щыпсэурэ быслъымэнхэм мэхьанэшхо зэратырэ дин мэфэкI­хэм ащыщэу Къурмэныр къэблагъэ. Мыщ ехъулIэу хьаджэшIыныр аухы ыкIи къурмэн ашIы.

ГущыIэу «Къурмэным» къи­кIырэр «пэблагъэ ухъуныр» ары. Диным фэгъэхьыгъэмэ,

ар къызэрэбгурыIощтыр — Алахьталэм нахь пэблагъэ ухъу­ным фэшI охътэ гъэнэфагъэм былымышъхьэ къурмэн пшIыныр. Алахьталэм къыIуагъ: «Мэ­фэкI нэмаз шъушIы ыкIи Алахьталэм ыцIэкIэ псэушъхьэ шъуукIи къурмэн шъушIы». Быс­лъымэнхэм ар япшъэрылъэу алъытэ ыкIи агъэцакIэ.

Къурмэн мэфэкIым имэхьанэ, ащ епхыгъэ шапхъэхэм афэ­гъэхьыгъэу гущыIэгъу тыфэ­хъугъ Адыгэ Республикэм ыкIи Пшызэ шъолъыр ащыпсэурэ быс­лъымэнхэм я ДиндэлэжьапIэ имуфтий игуадзэу, Iимамэу Шъхьэлэхъо Ибрахьимэ.

ТигущыIэгъу къызэриIуагъэмкIэ, НэкIмазэр заухыгъэм ыуж мэфэ 70-рэ зытешIэкIэ Къурмэныр хагъэунэфыкIы. А мэфэкIыр мэфиплI зэрэкIорэр. Хабзэ зэрэхъугъэу, пчэдыжьым мэфэкI нэмазым зыфагъэхьазыры. Анахь щыгъын дэгъухэр ащыгъхэу быслъымэнхэр мэ­щытым макIох нэмазым хэлэ­жьэнхэм ыкIи тхьэлъэIухэм ядэ­Iунхэм афэшI. А мафэм е мэфэкI мэфищэу ащ къыкIэ­лъыкIохэрэм ащыщ къурмэныр зыпшIын фаер. Къурмэн мэфэкI мафэхэм сэдакъэ птын, уигупсэхэр бгъэгушIонхэ, гъомылап­хъэхэр бгъэхьазырынхэ, мэфэ­кIыр нахьыжъхэми кIэлэцIыкIу­хэми зэхашIэу (диным ымы­штэрэ зекIуакIэхэр хэмытхэу) пшIын фае.

— Къурмэным ихэгъэунэфыкIын къэбар гъэшIэгъон пылъ, — къеIуатэ Ибрахьимэ. — Пегъымбарэу Ибрахьимэ быслъы­­мэнхэм анахь агъэлъапIэ­хэрэм ащыщ. Алахьталэм «иныб­джэгъушIоу» алъытэ. Ежьым Алахьталэм шIошъхъуныгъэшхо фыриIэу, ыIорэр дэх имыIэу ыгъэцэкIэным ренэу фэхьазырыгъ. Ибрахьимэ Тхьэм зэрэ­фэшъыпкъэр ыушэтынэу ыкIи ыуплъэкIунэу ащ фэдэ чIыпIэ ригъэфагъэу щытыгъ. Зы мафэ горэм Пегъымбарым пкIыхьэпIэ елъэгъу Алахьталэм къурмэ­ныпхъэ фишIыным фэшI икIалэу Исмахьилэ ыукIынэу ыгъэгъолъыгъэу. Ибрахьимэ пкIы­хьапIэр зэрилъытагъэр Алахьталэр арэущтэу фаеу ары. ИкIа­лэ зыфеIуатэм, ащ къыри­Iуагъ: «Тят, арэущтэу Алахьталэр фаемэ, къызэрэуиIорэм тетэу зекIо, сэ зысщыIэщт». ИкIалэ ыгъэгъолъи ыукIынэу зе­жьэм, Алахьталэр къеджи къыриIуагъ. «О унашъо пфэсшIыгъэр бгъэцэкIагъэ. Ащ къегъэлъагъо сэ сIорэм узэрэшIомыкIырэр. АщкIэ усыушэтынэу сыфэягъ ыкIи укъысфэшъып­къэу укъычIэкIыгъ. Арышъ, ащ пае мэл къыосэты, былымыр уукIынышъ, къурмэн пшIыщт». Ары мы мэфэкIым лъапсэу иIэр. Ащ тетэу Пегъымбарым дунаим тет быслъымэнхэм къур­мэныр пшъэрылъ афишIыгъ. А мэфэкIыр хэдгъэунэфыкIы зы­хъукIэ тыгу къэкIыжьы Пегъымбарыр Алахьталэм зэриушэтыгъэр. Алахьталэм ыIорэм цIыфыр шIокIы зэрэмыхъущтыр, ыIуагъэр зэригъэцэкIэн, нахь пэблагъэ зэрэфэхъун фаер а Iофым къегъэлъагъо.

Iимамым къызэриIуагъэмкIэ, амал зиIэ быслъымэн пстэуми къурмэн ашIын фаеу диным къеIо. Ар зипшъэрылъыр унагъом ышъхь ары. Къурмэн хъу­щтых мэлыр, пчэныр, былымы­шъхьэ инхэр. Къурмэныпхъэр итеплъэкIэ щыкIагъэ имыIэу, псаоу щытын фае. Ахэр сыма­джэхэу, одхэу, щыкIагъэ яIэу хъущтхэп, дэхэнхэ, псаунхэ фае. Чэмыр е шкIэхъужъыр нэбгырибл зэхахьэу ащэфэу къурмэн ашIымэ хъущт. Къурмэныпхъэ пчэным е мэлым зы илъэс ыныбжьын фае. Ау етIани пчэным, мэлым къахэкIы инэу, такъырхэу, лы дэгъоу ателъэу. Ащ фэдэмэ, мэзихым къыщегъэжьагъэу уукIы хъущт.

— КъэIогъэн фае къурмэн ашIынэу фаехэу, ау ащ фэдэ зэшIокI зимыIэхэр мымакIэу зэрэщыIэхэр. ЦIыфым былым ыукIынэу ащ фэдэ мылъку Iэ­кIэлъэп, ау мы Iофым хэлажьэ шIоигъу. Ащ фэдэ цIыфым мурадышIоу ышIыгъэм елъы­тыгъэу Алахьталэм фэшъуашэу псапэ къыретыжьы. Ау зэшIокI иIэмэ, былымышхо цIыфым иза­къоу ыукIын ылъэкIыщт. Тхьачэт, чэт зыфэпIощтхэр къурмэн хъухэрэп. ЦIыфхэм ар тIэкIу къа­гурыIорэп, «симыIэми, чэт, е тхьачэт сыукIын» зыIохэрэр хэукъох. Диным ар къы­Iорэп, ар къабыл хъурэп, — къыIуагъ Ибрахьимэ.

Къурмэныпхъэр Iахьищэу агощы: зыр — тхьамыкIэхэм, ятIонэрэр — Iахьылхэм, бла­гъэхэм апай, ящэнэрэр унагъом къинэнэу щыт. Къурмэныпхъэр зыгорэм шIуебгъэбзыгъэмэ, ащ пае лы ептынэу щытэп, Iофэу ышIагъэм ыпкIэ ептын фае. Ау ар тхьамыкIэмэ, ащ (ыпкIэу ептыгъэм) тебгъэхъощт къур­мэныпхъэм щыщ. Былымэу къурмэн ашIыгъэм щыщ пщэ мыхъущтэу еIо диным.

— БыслъымэнхэмкIэ Къурмэным сыда имэхьанэр?

— Мы дин мэфэкIым быс­лъымэнхэмкIэ мэхьанэшхо иI. Ар тарихъ гъогуонэшхо къэзыкIугъэ, шэпхъэ гъэнэфагъэхэр зыпылъ мэфэкI нэф. Дунаим щыпсэурэ быслъымэнхэр илъэс къэс дэгуIэхэу ащ ежэх. Къурмэным тхьэшIошъхъуныгъэ зиIэ быслъымэнхэр зэрепхых, ахэр зэгурыIонхэм, зэдеIэжьынхэм къыфегъэущых, цIыфхэм гукIэгъу къахелъхьэ.

— Сыда мы мэфэкIым ехъулIэу быслъымэнхэм узэрафэлъаIо ­пшIоигъор?

— Алахьэу ГукIэгъушIэу, Гу­кIэгъу зыхэлъым селъэIу ти­тхьэ­лъэIухэр, тидыухьэхэр ыштэнхэу. Быслъымэнхэм анаIэ тырязгъадзэ сшIоигъу Зуль-хьидж мазэм иапэрэ мэфипшI анахь лъапIэхэм, хьадж зашIырэ ма­фэхэм, унэкIымэ зэрэпсапэр, духьэхэр къэпIонхэ, КъурIаным нахьыбэрэ уеджэн зэрэфаер.

А мазэм иябгъонэрэ мафэ унэкIыным мэхьанэшхо иI. Арафат Iуашъхьэ быслъымэнхэр зыщыдэкIоерэ мафэм зынэ­кIыхэрэм псэкIодшIагъэу яIэхэр Алахьталэм афегъэгъух.

Къурмэн мафэхэм нахьыбэрэ Тхьэм уелъэIун, дыуахь къэп­хьын, КъурIаным уеджэн фае. Къурмэн хъяр къытфихьанэу Тхьэм телъэIу.

КIАРЭ Фатим.