Псауныгъэм иухъумакIох

Уз зэфэшъхьафхэр зыпэкIэкIыгъэ цIыфхэм япсауныгъэ зыщызэтырагъэуцожьырэ Гупчэу Мыекъуапэ къыщызэIуахыгъакIэм цIыфыбэ щызэблэкIы. ГущыIэм пае, пкъы фыкъогъэ зэфэшъхьафхэр зиIэхэм, инсульт къызэуагъэхэм, зипсауныгъэкIэ хъыбэйхэм язэтегъэуцожьынкIэ мыщ Iофышхо щызэшIуахы.Джащ фэдэу зэпахырэ узэу ковидыр зыпэкIэкIыгъэхэм япсауныгъэ изэтегъэуцожьын Гупчэр дэлажьэ. Медицинэ шэпхъэшIумэ адиштэу ар зэтырагъэпсыхьагъ. Врач шъхьаIэу ХьакIэгъогъу Ларисэ ащ фэгъэхьыгъэ зэдэгущыIэгъоу дэтшIыгъэр тыгъэгъазэм и 10-м 2020-рэ илъэсым «Адыгэ макъэм» иномерэу къыдэкIыгъэм къыщыхэтыутыгъагъ.
Коронавирусыр зыпэкIэкIыгъэхэм япсауныгъэ зэтрагъэуцожьынымкIэ Гупчэм амалэу щагъэфедэхэрэм ащыщ Iэзэгъу физкультурэр (ЛФК-р), галокамерэр, массажыр, физиотерапиер. Узэпхыгъэ IэзапIэм иврач-терапевт (псэупIэм епхыгъэу лажьэрэм) ащ уигъэкIонэу щыт. КъыоIэзэнхэу уаштэным ыпэкIэ, лъым изытет къэзгъэнэфэрэ анализхэр (ОАК, биохимиер), кардиограммэр пшIынхэ фае, нэмыкIэу ищыкIагъэхэр къыуаIожьызэ Гупчэм щыуагъэтыщт.
АпэрэмкIэ мэхьанэшхо зэрамытэу, амал къызэрыкIоу сымэджабэмэ алъытэрэ Iэзэгъу физкультурэм нахь игъэкIотыгъэу сыкъытегущыIэ сшIоигъу. Сэ сшъхьэкIэ сыушэти, ишIогъэшхо къызэрэкIорэр згъэунэфыгъэ. КовидкIэ сымэджагъэхэр зыхахьэрэ купхэм мыщ щадэлажьэх зы врачрэ инструкторитIурэ. Сабый купхэм Iоф адашIэу зы методистрэ зы инструкторрэ щыIэх. А зэпстэум апшъэ итыр Гупчэм Iэзэгъу физкультурэмкIэ иврачэу Дзыбэ Бэлл.
Пшызэ медицинэ академием и Адыгэ къутамэ 1999-рэ илъэсым ащ къыухыгъ, сэнэхьат зэфэшъхьафхэм къахэкIырэ узхэу цIыфхэм япсауныгъэ зэщызгъакъохэрэмкIэ Iазэщтыгъ (врач-профпатолог). Илъэс 20-м къехъугъ сэнэхьатым зыхэтыр. 2019-рэ илъэсым Санкт-Петербург и Темыр-ТыгъэкъохьэпIэ университетэу И. Мечниковым ыцIэ зыхьырэм рефлектологиемкIэ икурсхэр Бэллэ къыухыжьыгъэх. Ащ щеджэзэ рефлектологиемкIэ врачхэм яассоциациеу Москва щызэхэщагъэм хэхьагъ, онлайн-лекциехэм ахэлэжьагъ, ядэIугъ. ТыгъэкъокIыпIэ Iэзэгъу шапхъэхэм ащыщэу «цигун» зыфаIорэм псауныгъэм изэтегъэуцожьынкIэ амалышIухэр зэрэхэлъхэр апэрэу щызэхихыгъ, ар къызIэкIигъэхьанэу Бэллэ пытэу ыгу риубытагъ ыкIи къыдэхъугъ. Ащ ыуж Пшызэ къэралыгъо медицинэ университетым Iэзэгъу физкультурэмкIэ икурсхэр къыухыжьыгъэх. 2020-рэ илъэсым иIоныгъо мазэ щыублагъэу коронавирусыр зыпэкIэкIыгъэхэр зыхэхьэрэ купхэм Iэзэгъу физкультурэр Гупчэм щарегъэшIы.
«Мы купхэр зыкIэсштагъэхэр, — къеIуатэ Дзыбэ Бэллэ, — коронавирусыр къыомыузынымкIэ Iэзэгъу физкультурэм ишIогъэшхо къэкIошъ ары. Тэ сымэджагъэхэм тахэт зэпыт. СиIофшIэгъухэми сымэджагъэхэр къахэкIыгъэх. Къыднэсыгъэми, узым тызэлъимыштэнымкIэ, тыфрикъунымкIэ физкультурэм мэхьанэшхо иI, ащ пкъышъолыр егъэпытэ, узхэм апегъэуцу. ТыгъэкъокIыпIэ Iазэхэм, анахьэу Китай иIэпэIасэхэм, зэралъытэрэмкIэ, пшIэрэм мэхьанэу хаплъхьэрэм, шIошъхъуныгъэу фыуиIэм мэхьанэшхо яI. Iэзэгъу физкультурэм идесэ пэпчъ цIыфым ипкъынэ-лынэ игъэкIэжьын дэлажьэ. Мары, гущыIэм пае, жьыр зыIутэщэшъ тэубыты, зэрэтфэлъэкIырэм фэдизэу тэIыгъы, тхьабылхэр зэIетэгъэфых, кислородыр икъуапэ пэчъ IэкIэтэгъахьэ. Тызэрэхъужьыщтым тегупшысэ. Нэужым Iоф зышIэгъэ жьыр къызIутэгъэпщы. Ащ фэдэу гъогогъуи 8-рэ зыпшIырэм, уижьыкъащэ зэтеуцо. Ковидыр зыпэкIэкIыгъэхэм ары дэгъо шъхьаIэу яIэр».
Дзыбэ Бэллэ Iэзэгъу физкультурэр зэригъэшIырэ купым нэбгырэ зыбгъупшI хэхьэ: бзылъфыгъэхэри, хъулъфыгъэхэри, ныбжь зиIэхэри, ныбжьыкIэхэри — зэхэтхэу, апашъхьэ ит врачым цыхьэ фашIызэ, десэхэр кIашIыкIыжьых. Бэллэ ахэр тэрэзэу зэрэпшIыщтхэр къыгъэлъэгъо къодыеу щымытэу, шIуагъэу апылъыр къеIуатэ, десэ пэпчъ купым хэтхэм адешIы. Уишъыпкъэу Iэзэгъу физкультурэр бгъэцакIэ зыхъурэм, нэмыкI зи пшъхьэ къибгъахьэ хъущтэп. ИшIуагъэ къызэрэокIырэм, пкъышъолым зыкъышIэжьыгъэу, кIуачIэ ыгъотызэ Iоф зэришIэрэм удегупшысэзэ десэхэр бгъэцэкIэн, зяптын фае. Врачэу Дзыбэ Бэллэ ащкIэ шыхьат щысэшIоу Iэзэгъу физкультурэр зышIыхэрэм апашъхьэ ит. Ащ цыхьэ фэзышIэу къекIуалIэхэрэм игущыIэ шъабэу, гурыIогъошIоу афегъазэ. Къыгъэлъагъорэр ардэдэм къэзымышIышъухэрэм щэIагъэ афыриIэу, рэхьатэу къытригъэзэжьызэ къарегъэлъэгъу.
«Жъэжъыехэмрэ (почки) тхьабылхэмрэ (легкие) занкIэу зэпхыгъэх. Тхьабылым ихьэрэ жьыр ахэм анэсы. Тхьабылым зыхаIэкIэ, IэшIугъакIэр мэкIоды, лъым хэлъ шъоущыгъур дэкIуае, Iэпкъ-лъэпкъхэр къэузых, шIум (печень) иIофшIэн зэщэкъо. ЗэкIэ зэрэзэпхыгъэм шъуеплъ. Жьы къашъущэ зыхъукIэ, сыдигъокIи пэкIэ зыIушъущ, пэм ихьэрэ жьыр шъхьэкуцIым занкIэу нэсы, Iоф регъашIэ. КъызIужъугъэпщы зыхъукIэ, тхьабылыр зэрэшъуунэкIыжьырэр зэхэшъошIэфэ шъуепщ. Шъумыгузажъу».
Дзыбэ Бэллэ ежьыри фэщагъэу Iэзэгъу физкультурэр егъэцакIэ. Купэу Iоф зыдишIэрэм зэгурыIоныгъэр дегъоты, игущыIэ кIуачIэ иIэу зыфещэх, зэрэхъужьыщтхэм шIуагъэ хэлъэу зэрэдэлажьэхэрэр ашIошъ егъэхъу.
Физкультурэ ятфэнэрэ кIогъум ыуж, сэри гу къызIэпысшIыхьи, Мэздахэ екIурэ дэкIояпIэм, сызысымэджэгъэ ужым шIэхэу сыдэмыкIоешъунэу къысщыхъущтыгъэм, ышъхьапэ шъыпкъэ сынэсынэу скIуачIэ къыхьыгъ. А къарыур къысхэзылъхьагъэр Iэзэгъу физкультурэу Дзыбэ Бэллэ тигъэшIыгъэр ары.
«Гимнастикэр — зэкIэ органхэм япхыгъ, зэкIэмэ Iоф арегъашIэ, къызэIуехых, кIуачIэ къареты, шъэфэу пкъышъолым хэлъ амалхэр къыдехьыех. Ащ угу къыдещае, узэрэхъужьыщтыр пшIошъ егъэхъу, пстэури пфэукIочIынэу угу псынкIэ ешIы. Цигуныр, бодифлексыр — жьыр уубытызэ жьы къэпщэшъуныр — ыкIи рефлексотерапиер зэгъусэхэу ары Iэзэн физкультурэу язгъэшIырэм ылъапсэхэр. А лъэныкъуищыр зэдиштэхэу сэ сэлъытэ. ЦIыфым ыкIуачIэ едгъэгъотыжьыныр ары типшъэрылъыр», — Бэллэ шъырытэу, ау ицыхьэ зытелъыжьэу, къыIорэм шIошъхъуныгъэ фыриIэу, къеIуатэ.
Гупчэм хэт Iэзэн физкультурэм мафэ къэс нэбгырэ 40 щызэблэкIы. «Сымэджагъэхэм е джыри зипсауныгъэ хъыбэйхэм тидесэхэм ауж псэр къапыкIэжьыгъэу зытлъэгъухэрэм тиIофшIэн мэхьанэу иIэр зэхэтэшIэ, ащ тегъэгушIо. «Зыбгъэхъыешъуныр щыIэныгъэм ылъапс» аIоба? Iэзэгъу физкультурэр зэкIэми ашIы хъущт, температурэ ыкIи лъыдэкIуае ин ямыIэмэ. Пскэ хэужъыныхьэгъэ зиIэ бзылъфыгъэу къакIорэр коронавирусым къыкIэрызыжьыгъэ къодый. Хьылъэ къыщэхъу тшIырэ гимнастикэр, мапскэ зэпыт, ау фаеу къэкIо. «Апэрэ къэкIогъум ыуж чэщым рэхьатэу апэрэу сычъыягъ» зэриIуагъэм мэхьанэшхо иI. ЫшIошъ хъугъэ ишIуагъэ къыригъэкIыщтэу. ЦIыфым ышъхьэ риубытэрэр къыдэхъу. Медицинэр непэ нэмыкIэу хъугъэ, лъэныкъуабэхэр зэлъеубытых, ахэр зэрэдгъэфедэшъухэрэм тапэкIи хэхъоныгъэхэр зэрэтшIыщтхэр тшIошъ егъэхъу», — къыхегъэщы Бэллэ.
Сэ сшъхьэкIэ Iэзэгъу физкультурэм изакъоми, врач IэпэIасэ уигъусэу, ар тэрэзэу ыкIи уишъыпкъэу пшIы хъумэ, псауныгъэмкIэ ишIогъэшхо къызэрэокIыщтыр сыушэтыгъэ.
Тэу Замир.