Щынэгъо узым къыгъэущыгъэ гупшысэхэр

БлэкIыгъэ илъэсым къыздихьыгъэ уз Iаеу «коронавирускIэ» зэджагъэ­хэм ыпкъ къикIыкIэ цIыфыбэмэ ядунай ахъожьыгъ. Мы вирусым непэ Iэзэгъу къыфагъотыгъэу аIоми, джыри икъу фэдизэу ар агъэIэсагъэп. ЩыIэкIэ-псэукIэ къабзэу тызэсагъэр мы уз мэхъаджэм еукъо, шэн-хэ­бзэ хэхыгъэхэу тызэрыпсэущтыгъэхэри чIытегъэдзых.

ЗэкIэми тыщыгъуаз псэ зыпытэу дунаим къытехъухьа­гъэхэм, цIыфыр зэра­хэтэу, ры­щыIэнхэу акъыли, зэхашIи, гурыши зэряIэм. Арэущтэу щытми, зэкIэмэ анахь къа­рыушхохэу мышъэ, пыл, кит зыфэпIощтмэ рыбыбынхэу тамэ зыфашIыжьышъугъэп. Ашхыщтыр зэрэзэрагъэгъотыщтым фэшъхьаф мыхэм яакъыл фагъэлэжьагъэп. Ащ къыхэкIэу илъэс миллион фэдиз хъугъэу апэу чIым къытехъогъэгъэ варанымрэ непэ щыIэ варанхэмрэ яакъыл зэхъокIыныгъэ фэхъугъэп — хэхъуагъэп ыкIи хэкIыгъэп.

Ау цIыфым сыд ылъэгъугъэми, зэхихыгъэми, ыпкъышъолкIэ зэхишIагъэми, «Мыр сыд? СыдкIэ сищыкIэгъэщт?», ыIони, зэ­ришъхьапэщтымкIэ егупшысэнэу иакъыл къыхьыгъ. Мы упчIэхэм ыкIи нэмыкIыбэхэм цIыфым иакъыл афигъэлэжьагъ: бзыур зелъэгъум, тамэхэр зыфишIхи, огум ибыбагъ. Пцэ­жъыем фэдэу псычIэгъым чIэ­хьагъ … Непэрэ уз Iаеу IэкIи, нэкIи, мэкIи къэуубытын умы­лъэкIырэми фырикъун ылъэ­кIыгъ — Iэзэгъу къыфигъотыгъ.

Сыда мыхэр цIыфым къызыкIыдэхъугъэхэр?!

Мыщ дэжьым диным пылъхэм, акъылышIо философхэм къатхыжьыгъэу къытлъыIэсыгъэ­хэм зафэдгъэзэн. Ахэр гупшысабэхэмкIэ зэпхыгъэх, гущыIэм пае: «Бог создал человека по своему образу и подобию». Сыда мыщ къикIырэр? Ти­-цIыфым къыхилъхьагъэр! Зэ­рэхъурэмкIэ, Тхьэшхом иакъыл гъунэнчъэ фэдэ хъунэу, ренэу зыхэбгъэхъон, бгъэлэжьэн плъэ­кIыщт акъылыри къыдыритыгъ. Ащ дакIоу, цIыфым къыритыгъэ акъылыр икъу фэдизэу шIум, дэхагъэм афигъэлэжьэным фэшI Моисейрэ Мыхьамэдрэ афэдэхэу пророки 7-рэ набый (гу­пшысэ зехьэ) акъылышIо нэбгырэ мин 24-рэ фэдизрэ цIыф­хэм адэлэжьэнхэу къахигъэ­хьагъэх. Мыхэм къалъагъэIэ­сыгъэ гупшысэхэм цIыфхэм яакъыл нахь ыгъэбэгъуагъ, щы­IэкIэ-псэукIэ гъогу тэрэзи харигъэхыгъ.

Апэрэ гупшысэр. Анахь узы­фэсакъыжьэу, узэIэзэжьызэ, уц дэгъухэм уяшъозэ о зыогъэ­хъужькIэ, узым емыбэнышъу­хэрэм, е ебэнынэу фэмыехэм укъауцухьэ зыхъукIэ, узыр кIо­ды­щтэп, ахэм къыпфахьыжьыщт. Джащ фэд, уикъуаджэ, уикъалэ, уихэгъэгу узым щебэнхэу ахэм ащагъэкIуасэми, гъунэгъу къуа­джэхэм, къалэхэм, хэгъэгухэм ар ащыжъоты зыхъукIэ, узым къыгъэзэжьыщт. Джы непэ дунаим тет цIыфхэр зэкIэ зэпэ­благъэ хъугъэх. Сыхьат заулэкIэ е чэщ-зымафэ горэкIэ узынэмысын къэралыгъо дунаим те­тэп. ЦIыф жъугъэхэр псынкIэу зэлъэIэсых, зэхахьэх, зэхэкIых. УцIыфэу, улъэпкъэу, укъэралыгъоу дунаим уузынчъэу утетыным фэшI уигъунэгъу хэгъэгу­хэм, укъэзыуцухьэрэ цIыфхэм уафэсакъын, уадэIэпыIэн, шIу плъэгъунхэ ыкIи зябгъэлъэгъун фае. Атом IашэкIэ узэрэгъэщынэжьэу непэ дунаим утеткIэ, ахэм япсауныгъи о уипсауныгъи нахь пытэ хъущтэп. Джары Иисус цIыфхэм закъызэра­фигъэзэгъэгъэ гупшысэу «возлюби ближнего…» зыфиIорэм къикIырэр. Джары Совет хабзэм иджэпсалъэу «ЦIыфыр цIыфым иныбджэгъу, ишъэогъу, ыш» зыфиIорэм кIоцIылъыгъэ мэхьанэр. Ары пегъымбар Мы­хьамэд ихьадисэ къыщиIорэр: «О пшъхьэкIэ къыбдэхъу пшIоигъом фэдэ, пшы къыдэбгъэхъу пшIоигъоу ащ угукIэ уфэмылажьэ зыхъукIэ, икъоу шIошъ­хъуныгъэ Алахь закъом зэрэфиуимыIэр нафэ». Фэшъхьафэу къэп­­Iон хъумэ: хэтрэ цIыфи гу къабзэ иIэн ыкIи цIыфхэм афыриIэн фае!

Мыщ дакIоу къыхэзгъэщы сшIоигъор Iэзэгъу уцэу Урысые Федерацием щашIыгъэр ти президентэу Владимир Путиным ар зыфэмышIышъугъэ фэшъхьаф къэралыгъохэм зэрапигъохыгъэр ары. Мы зекIуакIэм къыгъэлъэгъуагъ В. Путиныр ыгукIэ зэрэкъабзэр, мамырныгъэм зэ­рэфэбанэрэр, цIыф лъэпкъ зэхэдз зэримыIэр, ыIомрэ ышIэ­рэмрэ зэрэзэтефэрэр. Непэ ар зэрэдунаеу нэрылъэгъу афэ­хъугъ.

ЯтIонэрэ гупшысэр. ЦIыфым игъашIэ къинымрэ хъярымрэ щызэнэкъокъухэрэм фэдэу зэдыхэтых. Ау мы илъэсэу икIыгъэм къиныр къебэкIыгъ. ЧIэтынагъэх тигупсэхэр, тиныб­джэгъу лъапIэхэр, зэлъашIэрэ цIыфхэр. Ау тэ, адыгэхэмкIэ, тызэрапIугъэм фэдэу, тлъыхэлъ хъугъэ шэн-хабзэхэм ате­тэу, зидунай зыхъожьыгъэхэм тадэпсэужьышъугъэп. Ар зы гукъаоу узым къытфихьыгъэхэм ащыщ.

Апэрэ мазэхэм тапэ къикIыгъэ узыр икъоу къитымыдзэу къиныр зикъинхэм адэтIэтыгъ. Ау, ахэм ауж сымаджэ хъу­хэмрэ зидунай зыхъожьыхэмрэ хэпшIыкIэу ахахъоу зеублэм, Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат лъэтемытэу «мардж хъужьын, тизэхахьэхэр нахь макIэ тэжъугъэшIых…», — ыIуи телевизо­рымкIэ, радиомкIэ, гъэзетхэмкIэ гуIэу республикэм ис цIыф­хэм мызэу-мытIоу закъыфигъэ­загъ. Узыри нахь къызэтеуцуагъ. Ау джыри тызэгъусэхэу ащ тыпэшIуекIон фае.

Сыда коронавирусым тэ нафэ къытфишIыгъэр?

Апэрэр. Хъярымрэ къинымрэ лъэпкъхэм ягъашIэ хэт. ЦIыф­лъэпкъыр къин ифагъэу ичIыгуи ыбзи чIинагъэкIи кIодыщтэп, ихъяр зещакIэрэ икъин техыкIэрэ зычIимынэхэкIэ. Ащ лъапсэ ыдзыжьыщт! Ау фэшъхьаф лъэпкъыхэм яшэн-хабзэхэр къахахьэ зыхъукIэ, лъэп-къыр «ахэткIухьащт». Илъэсым къехъугъэу дунаим щызекIорэ узым къыгъэлъэгъуагъ тэщ фэдэ лъэпкъ цIыкIухэу узым ыфырзыхэрэм ящыIэкIэ-псэукIэ, яшэн-хабзэхэм псынкIэу зызэ­рэзэблахъурэр. Тинэрылъэгъу зэфыщытыкIэ дахэу адыгэхэмкIэ тазыфагу илъыгъэхэр тIэ­кIу-тIэкIузэ узым зэрэтхигъэзыхэрэр: тикъэлапчъэхэр, ти­унапчъэхэр зэфэтэшIых, шъэогъу-ныбджэгъухэм таIукIэмэ ты­мылъэгъу фэдэхэу тынапэ ретэгъэзэкIы, «къеблагъэр» тижабзэ хэзы, сабыйхэм зыгорэ афэтщэинкIэ, тадэгущыIэнкIэ тыщынэ тыхъугъ… Мыщ фэдэ зе­кIуакIэхэм псынкIэу тидунэе еплъыкIэхэри зэблахъущт.

ЯтIонэрэр. Зэпахырэ узыр джыри Iэсагъэп. Пчэдыжьыпэм щегъэжьагъэу чэщныкъом нэс «унагъом икъин тетэхы» оIокIэ хъуна, къекIуна нэбгыри 100 фэдиз ухъоу ябгъонэрэ къатым удэкIуаеу-укъехыжьэу утетыныр. КъыдгурыIон фаеба ар зэрэщынагъор узфыдэкIоерэ унагъомкIи, а къатхэм атес­хэмкIи. Джащ фэд къэлэ щагу цIыкIум удэзэрэмыгъафэу удэтыныр. Iэпэубытынымрэ IаплI­зэщэкIынымрэ мыхэм къазы­хэхьажьыкIэ, узыр Iэсагъэгоми, къежьэжьынкIэ щынагъо щыI.

Сыда шIэгъэн фаер адыгэгъэ дахэри, тишэн-хабзэхэри чIэтымынэхэу, тэ къыттефэрэ зекIокIэ шапхъэхэм тадэмыхэу зидунай зыхъожьыгъэ ти­гупсэхэм яфэIо-фашIэхэр зэшIотхыным фэшI?

Мы упчIэу уахътэм къыгъэуцугъэм тIэкIу шIагъэ цIыфхэр ыгъэгумэкIы зыхъугъэр. ЕкIо­лIэкIэ зэфэшъхьафхэри къа­хэIукIых. Тэ тиеплъыкIэ къэзгъэущыгъэр анахь шэн дахэу зэдеIэжь псэукIэу тхэлъыгъэр ары.

Тыгу къэтэжъугъэгъэ­кIыжь — ижъыкIэ шIы­хьаф шIыныр ары унэгъо ныбжьыкIэр ылъэ тезгъэуцощтыгъэр, адыгэ къуа­джэхэм зязгъэушъомбгъущтыгъэр. Мы шэ­ныри, ыпшъэкIэ къэтIуагъэхэри къыдэтлъыти, мыщ фэдэу ты­псэумэ, зэкIэмэ анахь тэрэзэу тилъэпкъыкIэ нахь къытэкIунэу тлъытагъэ. ЩымыIэжьым ифэIо-фа­шIэхэр зыщыбгъэ­цэкIэн плъэкIыщт Гъэ- Унэ (Гъэ­кIо­тэ­жьыпIэ- Унэ) хэхыгъэ (нэбгыри 150 — 200 фэдиз зыдэфэрэ щагу иIэу) Мыекъуапэ щыпсэурэ адыгэхэм апаекIэ шIыгъэныр игъоу тэлъытэ.

Мыщ иза­къоу, хэхыгъэу, машинэ екIо­лIапIэхэр, уцупIэхэр иIэу пчэгум итын фае. ИщыкIагъэу ­алъытэмэ, нэужым район гуп­чэхэм, къоджэшхохэм ащ фэдэ Унэхэр адагъэуцоных. Мыщ фэдэ Унэм ишIын хабзэри, цIыфхэри, гъот зиIэхэри къы­хэлэжьэнхэу тэгугъэ.

Ящанэрэр. Уахътэр ара, узыр ара е шъхьахыныгъэр къыттекIо хъугъа? — къэшIэгъуай. Ау, щагу хъоо-пщаоу уни­тIу зэтетыр зыдэтыр щагъэ­зыешъ, непэ якъо закъо ины­сэщэ джэгу рестораным щыфа­шIы. Мыщ ипчъэIуи адыгагъэу тызэрэ­къэирэр «Iучъыихьагъ»: «егъэ­блэгъэ» тхылъкIэ зыфаехэр ары ащ чIагъахьэхэрэр.

Хэта мы джэгу шIыкIэр зытетхыгъэр?! ТшIэщтыгъэба тэ джэгур зэрэзэхэтщэн фаер?!

ТапэкIэ къэтIуагъэхэр къыдэплъытэмэ, нысэщэ джэгур зыщыпшIын Хъяр-Унэ хэхыгъэ тикъалэхэм, район гупчэхэм адэдгъэуцомэ, тишэн-хабзэхэр нахь къытхэнэжьыных.

ЯплIэнэрэ гупшысэр. Адыгэ­хэм яшIуфэс зэхыкIэ шэн гъэ­нэфагъэу хэлъыр бэ. Тыщы-гъуаз ахэр чIэтынэу зэредгъэ­жьагъэм. Ахэм ачIыпIэ шIыкIэ зэфэшъхьафхэм псынкIэу зы­къырадзэ. Зы купмэ акIыбхэр зэфагъазэшъ, яцокъэ лъэгухэр зэрагъэутэкIы. Адрэхэм аIэтэгъухэр зэнагъэсы. Ящанэхэр тамэкIэ зэдысых, Iэбжымхэр, Iэгушъохэр зэзгъэутэкIыхэрэри къахэкIы.

Тэ шIуфэс зэхыкIэу къыхэтхыщтыр, апэрэмкIэ, къини хъя­ри ащыбгъэфедэн плъэкIын фае. ЯтIонэрэмкIэ, шIуфэсым хэлэжьэрэ Iэпкъ-лъэпкъыхэм къа­гъэлъэгъорэ лъагъом уздэ­хьащхын е мыхъун гупшысэ къэзгъэущын шIыкIэ горэ къыхафэ хъущтэп.

НэбгыритIу зызэIукIэкIэ, зэпэ­чIынатIэу мэуцух. Апэу на­хьы­кIэр зыIукIагъэм ынэгу кIап­лъэзэ Iэ сэмэгур еушхохыгъэу Iэ джабгъур къеIэты, ­ыIэгу зэ­кIэхыгъэу ыгу зыдэщылъ ­бгъапэм тырелъхьэ, ащ дакIоу ыжэпкъыкIэ ыбгъэ нэсыфэ мэкIэ-макIэу ышъхьэ еуфэ, ыIэхэр еушхохыгъэу зыIукIэгъэ цIыфым ыпашъхьэ Iэтыгъэу къеуцо. ЗыIукIагъэм а шIыкIэ дэ­дэм тетэу ишIуфэс къырегъэ­гъэзэжьы.

Хъяр е къин зиIэ унагъоу узыфэкIуагъэм гущыIэкIэ зызыфэбгъазэрэ нэужым ыпшъэкIэ къызэрэтIогъэ шIыкIэм тетэу шIуфэсыр еохышъ, укъы­IокIыжьы.

Бзылъфыгъэхэм аIэ агу тырамылъхьэу ашъхьэ ауфэмэ нахь тэрэзэу тэлъытэ.

Мы шIуфэс хыкIэр тишэн-хабзэхэм къякIоу ахэхьанкIэ тэгу­гъэ. Сыдэущтэу ащ шъо шъуе­плъыра?

Ятфэнэрэ гупшысэр.

ИжъыкIэ къыщегъэжьагъэу непэ къызынэсыгъэм бзылъ­фыгъэу урамыр зэпызычырэм, машинэм итIысхьэрэм, унэ дэ­кIояпIэм дэкIуаерэм хъу­лъфыгъэр деIэн фэягъэ. Ащ пае тIапэ фэтщэини, ыIэ е ыблыпкъ тыубытын е тыкъыубытын фэягъ. Хъулъфыгъэр Iэ пцIанэкIэ бзылъфыгъэм ыпкъы­шъол нэсын фитыгъэп. Ащ къы­хэкIэу ижъыкIэ саем иIэгъуапэхэр кIыхьэ ашIыщтыгъэ. ГущыIэм пае, хъулъфыгъэ кIалэр тIурытIу къешIэнэу пшъэшъитIу къызыфытыращэкIэ, сэе Iэ­гъуапэхэр къыритIупщэхыти, ахэм къакIэрыхьэщтыгъ. ИчIыпIэ зиуцожькIэ, Iэгъуапэхэр ди­щэежьыщтыгъэ. Непэ, зэпахырэ узыр къызыщекIокIырэ уахътэм, ыпшъэкIэ къэтIогъэ зекIокIэ дахэхэр хъулъфыгъэхэм агъэцэкIэным фэшI «лайка» зыфаIорэ хьэм ышъо е шъына­шъом хэшIыкIыгъэ Iэлъэ фыжьхэр аIыгъымэ къекIущтыгъэ. Мыщ фэдэ Iэлъэ пIуакIэхэр гыкIыгъошIух, мылажьэу, ашъо зэбламыхъоу бэрэ бгъэфедэнхэ плъэкIыщт. Ащ фэдэ Iалъэхэм чIыпIабэ аубытырэп.

Узым тызэридзагъ, джыри тIэкIурэ тызэридзэщт, ау ащ тытекIощт. Хэгъэгухэм язэфыщытыкIэхэм зызэблахъущт, тэри тигупшысэхэм зызэрахъо­кIыщт, тищыIэкIэ-псэукIэ зэблэ­хъугъэ горэхэри фэхъун ылъэ­кIыщт, ау тицыхьэ пытэ телъ мыщ ыуж цIыфэу зыгу къабзэу дунаим тетхэм япчъагъэ хэп­шIыкIэу зэрэхэхъощтым.

Къэзэнэ Юсыф.