Къоджэшъэо Казбек: «Типшъэрылъ шъхьаIэр — хабзэм икъулыкъухэмрэ цIыфхэмрэ азыфагу илъ зэпхыныгъэр нахь гъэпытэгъэныр ары»

Шъолъырым игъэIорышIэнкIэ гупчэ (ЦУР) мазэ хъугъэ республикэм къызыщызэIуахыгъэр. Ащ иIофшIэн зыфэгъэзагъэр Адыгеим илъ со­циальнэ-экономикэ щыIакIэр зэфэхьысыжь шIыгъэныр ыкIи Iофы­гъоу къэуцухэрэр дэгъэзыжьыгъэнхэр ары. КъулыкъукIэм пшъэрылъ шъхьаIэу иIэхэм, иIофшIэн зэрэзэхэщагъэм, мазэу Iоф зэришIагъэм цIыфхэр анахьэу зыгъэгумэкIыхэу къыхагъэщыгъэхэм афэгъэхьыгъэу гущыIэгъу тыфэхъугъ АдыгеимкIэ шъолъырхэм ягъэIорышIэнкIэ гупчэм ипащэу Къоджэшъэо Казбек.

— Казбек, сыдэущтэу мы гупчэр тиреспубликэ къыщызэIуахынэу хъугъа? Сыда ипшъэрылъ шъхьа­Iэхэр?

— Урысыем и Президентэу Владимир Путиным иунашъокIэ, тиреспубликэ имызакъоу, къэралыгъом исубъект пстэуми мыщ фэдэ гупчэхэр ащагъэпсых. ИкIыгъэ илъэсым шэкIогъум и 30-м ЦУР-р Адыгеим къыщызэIуахыгъ. Ащ хэлэжьагъэх Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Муратрэ мыкоммерческэ организациеу «Диалог» зыфиIорэм ипащэу Алексей Гореславскэмрэ.

Мы проектыр зэпхыгъэр Урысыем цифрэ шIыкIэм хэ­хъоныгъэ ышIыным и Минис­терств ары, ар гъэцэкIагъэ зэрэхъурэм лъыплъэщт мыкоммерческэ организациеу «Диалогыр».

Пшъэрылъ шъхьаIэу мыщ фэ­дэ гупчэхэм яIэр — псауны­гъэр къэухъумэгъэным, гъэсэныгъэм, социальнэ ухъумэным, псэу­пIэ-коммунальнэ хъызмэтым, нэмыкI лъэныкъохэм япхыгъэу закъыфэзыгъэзэрэ цIыфхэм ятхылъхэм ахэплъэнхэр, нэужым а Iофыгъохэр зэхафынхэм фэшI ащ афэгъэзэгъэ гъэцэкIэкIо хэбзэ къулыкъухэм аIэкIэдгъэ­хьанхэр. Ащ дакIоу, ахэр зэшIохыгъэ зэрэхъущт уахътэр нахь макIэ шIыгъэным тыпы­лъын фае.

— Къэралыгъо хабзэм ылъэ­ныкъокIэ цIыфхэм даоу яIэхэр шъо сыдэущтэу къышъуIэкIэхьанхэу хъура?

— Дэо закъоп мыщ хахьэ­хэрэр, лъэIу ыкIи къэбар гъэ­нэфагъэу къатхыхэрэм зэкIэми Iоф адэтэшIэ. АщкIэ цIыфхэм анахьэу къызфагъэфедэрэр интернет амалыр ары. Хабзэм икъулыкъу пэпчъ линие зан­кIэ­хэр е онлайн-приемнэхэр иIэх, ахэм тарэхьэшъ къарэтэхых. Джащ фэдэу, къэралыгъо порталхэр ыкIи шъхьэихыгъэ со­циальнэ хъытыухэм тащылъэплъэ. Типшъэрылъ шъхьаIэр цIыфхэм хабзэм икъулыкъу-хэм зызэрэфагъэзагъэмкIэ ищыкIэгъэ джэуапыр игъом агъотыжьыныр ыкIи зэпхыныгъэу азыфагу илъыр гъэпытэгъэныр ары.

— Казбек, гупчэм иIоф­шIэн зэрэзэхэщагъэм нахь игъэкIотыгъэу къытегущыIэба.

— Лъэныкъуи 8-мэ атегъэ­псыхьагъэу гупчэм къэбархэр къыIэкIэхьанхэу щыгъэпсыгъ: коммунальнэ пыдзэфэ пытэхэр, псэупIэ-коммунальнэ ыкIи гъогу хъызмэтыр, транспортыр, энергетикэр, гъэсэныгъэр, социальнэ ухъумэныр ыкIи псауныгъэр къэухъумэгъэныр. ЦIыф­хэм ядаохэр зэхэт къэбар системэу «тепловой картэкIэ» за­джэхэрэм къехьэх. Мыщ рес­публикэм ирайон пэпчъ Iофыгъоу къыщыуцухэрэр иплъэгъон плъэкIыщт. Площадкэ пстэуми цIыфхэм ясообщениехэр автомат шIыкIэм тетэу атхых ыкIи тигупчэ къыIэкIэхьэх. Нэужым ахэр зыфэгъэзэгъэ министерствэхэм ыкIи ведомствэхэм япащэхэм алъытэгъэIэсых.

Адыгеим мы Iофыр щызэхэмыщагъэу щытыгъэп. Илъэс хъугъэу программэу «Инцидент-менеджмент» зыфиIорэм Iоф ешIэ, джа къэбархэр еугъоих. Ау гъогу кIыхьэ къызэрикIурэм фэшI игъом цIыфхэм джэуап агъотыжьырэп.

Адыгеим и ЛIышъхьэу КъумпIыл Мурат зэрилъытэрэмкIэ, гъэцэкIэкIо хабзэм иIофшIэн нахьышIоу зэхэщэгъэнымкIэ амалышIур социальнэ хъытыум цIыфхэм къыщатхырэр янэплъэгъу рагъэтыныр ары. Ежь ышъхьэкIэ а IофшIэныр зэрэзэхэщагъэм лъэшэу зэрэлъыплъэрэм ишIуагъэкIэ обществэм зэпхыныгъэ дыриI. Ащ иинстаграм-аккаунт нэбгырэ мин 90-рэ фэдиз кIэтхагъэх ыкIи Къыблэ федеральнэ шъолъырым ипащэхэм азыфагу анахь дэгъоу алъытагъ. ЦIыфхэм яна­хьыбэр мы нэкIубгъом къэтхэх, сыда пIомэ псынкIэу джэуапыр зэрагъотыжьыщтыр ашIэ.

— Социальнэ хъытыухэм анэмыкIэу цIыфхэм сы­дэущтэу джыри ядаохэр атын­хэ алъэкIыщта?

— Тыгъэгъазэм и 1-м къыщегъэжьагъэу, рекламэ къатэуи шъулъэгъугъэн фае, «платформа обратной связи» зыфиIорэ виджетыр щатIупщыгъ. Къэралыгъо фэIо-фашIэхэм япортал ущыт- хыгъэмэ, мыр хабзэм зыфэбгъэзэнымкIэ анахь къызэрыкIо амалэу щыт. Сыдэущтэу мыщ Iоф ышIэра? ГущыIэм пае, цIыфыр гъогум тетэу кIозэ, пкъэур укIорэигъэу ылъэгъугъ. Ащ сурэт тырехы, къэралыгъо фэIо-фашIэхэм япортал ехьэшъ, къэнэфырэ кнопкэм теIункIэшъ, ащ къыщыхехы «благоустройство» зыфиIорэ лъэныкъор, сурэтыр ыкIи зыщыхъугъэ чIыпIэр регъэгъусэх. А тхыгъэр зы­фэгъэзагъэм фэкIо ыкIи автомат шIыкIэм тетэу шъолъырым игъэIорышIэн гупчэ «итеп­ловой картэ» къехьэ. Гъэнэ­фэгъэ пIалъэм агъэцэкIагъэмэ, пкъэур агъэуцужьыгъэмэ тылъэ­плъэ. Iофыр лъымыкIотагъэ зы­хъукIэ, зэпхыгъэ министрэм зыфэтэгъазэ.

Ащ нэмыкIэу, Iофыгъо зэфэшъхьафхэмкIэ социальнэ упчIэ­жьынхэр ыкIи мэкъэтынхэр мы платформэм щызэхащэщтых.

Джыри зэ къыхэзгъэщымэ сшIоигъу, цIыфхэм зыкъызэ­рафагъазэрэм епхыгъэ тхылъхэм ахэмыплъэхэу щытэп. Джы тигупчэ ишIуагъэкIэ а IофшIэным изытет ыкIи пIалъэу зэ­рагъэцакIэрэр нахь псынкIэ хъущт. АгъэцэкIэгъахэхэр ыкIи джыри зэшIуамыхыгъэхэр зэ­фэтхьысыжьыхэмэ, республикэм и ЛIышъхьэ IэкIэдгъахьэхэзэ тшIыщт.

— Казбек, тишъолъыр щы­псэухэрэм ядаохэр зан­кIэу къышъуахьылIэнхэ алъэкIыщта?

— ЦIыфхэм таIукIэныр ти­пшъэ­рылъ хахьэрэп, яупчIэ тэ къытахьылIэнэу щытэп. Iофы­гъоу зыгъэгумэкIыхэрэм фэгъэзэгъэ хабзэм икъулыкъу ары къэ­зытырэр. Хабзэм иструктурэ тыхахьэрэп, ау тадэлажьэзэ, цIыф­хэм зэпхыныгъэу адыряIэр дгъэпытэн фае. Министерствэ пэпчъ министрэм игуадзэ къытапхыгъ.

— Адэ шъэфэу закъыфэз­гъазэхэрэм ятхыгъэхэм шъуахаплъа, хьауми ахэр щышъогъэзыеха?

— Ахэм зэкIэми тахэмы­плъэн тыфит, ау къэбарым мэхьанэ иIэу зыхъурэм, а цIыфым ты­фэтхэ, зыщыщым, ыцIэ, ылъэ­къуацIэ такIэупчIэ.

Ащыщхэм къаIо, джащыгъум Iофыгъом изэшIохын тыфежьэ.

— Мазэ хъугъэ Iоф зышъу­шIэрэр. Сыда анахьэу цIыф­хэр зыгъэгумэкIыхэу къыхэжъугъэщыгъэхэр?

— Ковиднэ Iофыгъор хэмы­тэу, цIыфхэр анахь зыгъэгумэкIыхэрэр Мыекъуапэ псым икъэтын зэпыугъохэр зэрэфэ­хъухэрэр ары. Джащ фэдэу, урамхэм ягъэцэкIэжьын, псэу­пIэ-коммунальнэ хъызмэтыр, пыдзафэхэр. Нахь макIэу къыхафэрэр гъэсэныгъэм епхы­гъэхэр ары.

ПстэумкIи тхьамафэм къыкIоцI къатхыгъэ лъэIуи 135-мэ тахэплъагъ, ахэр лъэныкъоу зыфэгъэзагъэхэм ялъытыгъэу едгъэхьыгъэх.

— Къэралыгъом ишъо­лъыр­хэм мыщ фэдэ гупчэ­хэр кIэу ащызэхащагъэх. Опыт гъэнэфагъэ щыIэп, сыд фэдэ къиныгъохэр ­шъуиIофшIэнкIэ къы­хэб­гъэщынхэ плъэкIыщта?

— Шъыпкъэ, бэшIагъэп мыхэр щыIэ зыхъугъэхэр. Апэрэр, илъэскIэ узэкIэIэбэжьымэ, Московскэ хэкум къыщызэIуа­хыгъ. Ар джы зэкIэми щысэшIоу тиI. Джащ фэдэу, сэри, сигуадзи Москва тагъэкIуи тырагъэджагъ. ШIэхэу тиIофышIэ­хэми егъэджэн курсхэр акIущтых. Шъолъырым игъэIорышIэн игупчэ иIофшIэн зэтеу­цуагъ, гумэкIыгъо тиIэп. Къины­гъоу тызэуалIэрэр муниципальнэ образованиехэр мы IофшIэным зэрэфэмыхьазырхэр ары. Къыхэзгъэщымэ сшIоигъу мыр проект гъэшIэгъонэу зэрэщытым дакIоу, республикэм исоциальнэ-экономикэ щыIакIэ тэрэзэу зэхэфыгъэнымкIэ, гумэкIыгъоу къэуцун ылъэкIыщтхэр дэгъэзыжьыгъэнхэмкIэ амалышIоу зэрэщытыр.

— СыкъыкIэмыупчIагъэу къыхэбгъэхъожьын щы­Iэмэ…

— Къыхэзгъэхъощт закъор щылэ мазэм и 20-м къыще­гъэжьагъэу шъолъырым игъэ­IорышIэн игупчэ иинтернет нэ­кIубгъохэр ВКонтактым ыкIи инстаграмым щыттIупщыгъэх: @tsur_01.

— Тхьауегъэпсэу гущыIэгъу укъызэрэтфэхъугъэмкIэ.

Iэшъынэ Сусан.
Сурэтхэр Iэшъынэ Аслъан тырихыгъэх.