ЦIэрыIохэм ящытхъу аIуатэ

ПсышIопэ районым адыгэ лъэпкъ культурэмкIэ и Гупчэ искусствэм хэхъоныгъэ фэзышIыгъэхэм афэгъэхьыгъэ тхылъым икъыдэгъэкIын фежьагъ.

Iофтхьабзэм кIэщакIо фэхъу­гъэр Гупчэм ипащэу Хэшх Руслъан. Тарихъ къэбархэр, сурэтэу атырахыгъэхэр, радиом, телевидением якъэтынхэм, гъэ­зетхэм къыхаутыгъэхэм ащыщ­хэр агъэфедэхэзэ, хъугъэ-шIагъэхэр цIыфхэм алъагъэIэсыжьыщтых.

ШэхэкIэишхом щапIугъ

Шапсыгъэ шъолъырым икъуа­джэу ШэхэкIэишхом Хъурмэ Рэмэзан къыщыхъугъ. Искусствэр зэрэшIогъэшIэгъоным иIахьылхэр, иныбджэгъухэр щыгъозагъэх. Лъэхъаным диштэу пщынаохэм загъасэщтыгъ. Еджа­пIэм чIэхьанхэу амал яIагъэп. Зым зыр кIырыплъызэ, пщынэмкIэ орэдышъор къезыгъаIорэмэ Хъурмэ Рэмэзан ащыщыгъ.

ПщынэмкIэ зэхихырэ макъэр псынкIэу ыгу риубытэщтыгъ. Нысащэхэм, пчыхьэзэхахьэхэм ахэлажьэзэ ишIэныгъэ хигъахъо­щтыгъ.

Хьаджыкъо щыщэу Шагудж Мыхьамодэ зэлъашIэрэ пщынау. ШэхэкIэишхом къыщыхъугъэхэ Хъурмэ Рэмэзан, Тутарыщэ Аслъан, Ныбэ Рэмэзан, нэмыкI­хэри пщынэм фэщагъэхэу псэущтыгъэх. Фестивальхэм, концерт хэхыгъэхэм яIэпэIэсэныгъэ къащагъэлъэгъоным фэхьазырыгъэх.

Адыгэ пщынэр орэжъынч

Шапсыгъэ шъолъырым и «Адыгэ Хасэрэ» ПсышIопэ районым адыгэ лъэпкъ культурэмкIэ и Гупчэрэ 2005-рэ илъэсым зэхащэгъэ пчыхьэзэхахьэр Хъурмэ Рэмэзан ишIэжь фэгъэхьыгъагъ. Адыгэ пщынэр зэрэжъынчырэм едэIу зышIоигъохэр ащ щызэIукIагъэх. Р. Хъурмэм итворчествэ, ищыIэныгъэ яхьылIэгъэ зэхахьэхэм пщынаоу къякIуалIэщтыгъэр макIэп.

Пщынаомэ пщынэр зэрагъэ­бзэрабзэрэр ашIогъэшIэгъонэу нэбгырабэ ядэIущтыгъ.

Заом хэлэжьагъ

Хъурмэ Рэмэзан Хэгъэгу зэошхом лIыхъужъэу хэлэжьагъ. Фашист техакIохэр тичIыгу заокIэ къызехьэхэм, Р. Хъурмэм ыгу рэхьатыщтыгъэп. 1942-рэ илъэсым ежь ишIоигъоныгъэкIэ дзэм къулыкъушIэ кIуагъэ.

Нарт шъаор Пшызэ шъолъыр ишъхьафитныгъэ фэзэуагъ. Польшэр, Румыниер, Чехословакиер фашистхэм къатыра­хыжьыгъэх. Шхончэо полкым хэтэу псыхъоу Одер икIынхэм фэшI тидзэкIолIхэм лIыгъэ шъып­къэ зэрахьагъ.

Лъэпкъ зэфэшъхьафхэр зэ­къоуцуагъэхэу Германием идзэ­хэр зэрэзэхакъутэхэрэм Р. Хъур­мэр ыгъэгушхощтыгъ. УичIыгу уфэзэоныр, мамыр щы­IакIэр къэуухъумэныр пшъэ­рылъ хэхыгъэу Р. Хъурмэм ылъытэщтыгъ.

Творчествэм заом мэхьэнэ ин зэрэщыриIэр адыгэ дзэкIо­лIым дэгъоу къыгурыIощтыгъ. Артистхэр, тхакIохэр, искусствэм ицIыфхэр, нэмыкIхэри зэкъоуцуагъэхэу фашистхэм зэрапэуцугъэхэм Р. Хъурмэм мэхьэнэ ин ритыщтыгъ.

Творчествэми ТекIоныгъэр къызэригъэблагъэщтыгъэм Хъур­мэ Рэмэзан къытегущыIэ зыхъу­кIэ, хэгъэгум илъэпкъхэр заом зэрэзэфищагъэхэр изэфэхьысыжьхэм къащыхигъэщыщтыгъ. Пщынаохэр ягъусэхэу заом имашIо зэрэпэIухьэщтыгъэхэм гукIэ лъыплъэщтыгъ.

Ядэжь къызегъэзэжьым

Фашист техакIохэр тидзэ­кIолIхэм зэхакъутэхи, Хъурмэ Рэмэзан ядэжь къыгъэзэжьыгъ. ЛIыгъэу зэрихьагъэм пае орденхэр, медальхэр къыфагъэшъошагъэх. УIагъэхэр тещагъэ­хэу, гын къутафэхэр иIэпкъ-лъэпкъхэм ахэлъхэу дзэкIолI бланэр мамыр IофшIэным фе­­жьэжьыгъ.

ШIухьафтын лъапI

ИкIэлэцIыкIугъом къыщегъэ­жьагъэу пщынэм пыщэгъэ Р. Хъурмэм шIукIэ ыгу къэкIы­жьыщтыгъэри къэбар гъэшIэгъон.

Адыгеим ипщынэо цIэрыIоу Афыпсыпэ щыпсэурэ Джамырзэ Ибрахьимэ ипщынэ Хъурмэ Рэмэзан шIухьафтын къыфишIыгъагъ.

Иван Столбовыр Курскэ щыпсэущтыгъ, иIахьылхэр Шап­сыгъэ шъолъырым щыщыгъэх. И. Столбовыр IэпэIасэу щы­тыгъ, ащ ышIыгъэ музыкальнэ Iэмэ- псымэхэм ащыщ Р. Хъурмэм, Шъачэ дэсхэм, ТIопсэ районым къыщыхъугъэхэм къаритыщтыгъ.

ЗэлъашIэрэ искусствоведэу, Адыгэ къэралыгъо университетым искусствэхэмкIэ и Институт ипрофессорэу Алла Соколовам зэригъэунэфыгъэу, Хъурмэ Рэмэзан пщынэр лъэшэу зэкIищызэ, дахэу «къыгъэгущыIэ­щтыгъ». Щытэу пщынэм къыригъэIоныр, ыгъэбзэрэбзэныр шэнышIу фэхъугъагъ.

Краснодар, Налщык, Мые­къуапэ яшIэныгъэлэжьхэм тыратхэгъэ орэдышъохэм ащыщхэр къэнэжьыгъэх. 1949-рэ илъэсым аугъоигъэхэр нахь гъэшIэгъонхэм ащыщых.

ЩыIэныгъэм хэкIуакIэрэп

Къуаджэм Iоф щишIагъ, сов­хозым хэтыгъ. Тыдэ щыIэми, Рэмэзан пщынэр игушъхьэ кIуа­чIэу ылъытэщтыгъ.

ЗэлъашIэрэ композиторэу, пщынаоу Тхьабысымэ Умарэ Хэгъэгу зэошхом илъэхъан пщынэр къызыдырихьакIыгъ. Ащ фэдэ цIыф лъэшхэм ТекIоны­гъэм и Мафэ къагъэблагъэщтыгъэу Р. Хъурмэм ылъытэщтыгъ.

Рэмэзан икъорэлъф Аслъан пщы­наоу орэдышъохэр къырегъаIох. Япхъорэлъфэу Людмилэ Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтыр къыухыгъ. ШэхэкIэйцIыкIум культурэмкIэ и Унэ ипащ. Руслъан ишъхьэгъусэу Щамсэт илъэсыбэрэ ШэхэкIэ­ишхом культурэмкIэ и Унэ ипэщагъ.

Рэмэзан ригъэжьэгъэ Iофыр иIахьылхэм, искусствэм иIофышIэхэм лъагъэкIуатэ.

Ныбэ Анзор.