Джырэ лъэхъаным вакцинацием иупчIэ ымыгъэгумэкIырэ цIыф щыIэп сIоми сыхэукъонэп къысшIошIы. Къэбар жъугъэм иамалхэм ащ фэгъэхьыгъэ еплъыкIэ зэфэшъхьафэу къарыхьэрэр бэдэд. КоронавирусыкIэм пэуцужьырэ вакцинэм игъэхьазырын къэралыгъуабэхэр ыуж итых, къызыщыдагъэкIыгъэхэри щыIэх.
COVID-19-м пэшIуекIорэ апэрэ вакцинэу «Гам-Ковид-Вак» зыфиIорэр, «Спутник V» нахьыбэу зэрэтшIэрэр, Урысыем къыщыдагъэкIыгъ ыкIи ащ ихэлъхьан епхыгъэ Iофтхьабзэр игъорыгъоу макIо. Iофым изытет, вакцинэм шIуагъэу пылъым, зыхэзылъхьэ хъущтхэм, фэшъхьаф прививкэхэм ар зэрадиштэрэм, нэмыкIхэми къатедгъэгущыIагъ Адыгэ Республикэм псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ иштат хэмыт врач-эпидемиолог шъхьаIэу Шъэожъ Альбинэ.
— Альбина, вакцинакIэу къежьагъэм ихэлъхьанкIэ план гъэнэфагъэ щыIа, хэлъхьагъу тхьапша республикэм къыIэкIэхьагъэр?
— Мы лъэныкъомкIэ план гъэнэфагъэ щыIэп, сыда пIомэ вакцинэр къежьэгъакI, къытIэкIэхьащт пчъагъэр джыри тшIэрэп. Ау, къыхэзгъэщымэ сшIоигъор, зыхязыгъалъхьэ зышIоигъохэм япчъагъэ макIэп. Вакцинациер къызежьагъэм къыщегъэжьагъэу «Спутник V» зыфиIорэм фэдэ хэлъхьагъу 942-рэ Адыгеим къыIэкIэхьагъ. Нэбгырэ 870-мэ ахалъхьагъ (вирусыр къеолIэным ищынагъо нахьыбэу зышъхьащыт купым хахьэхэрэм язакъоп). ЗэрагъэнафэрэмкIэ, охътэ благъэхэм джыри хэлъхьагъу 700 тишъолъыр къэкIонэу щыт.
— ШIоигъоныгъэ зиIэхэм тыдэ вакцинэр зыщахарагъэлъхьан алъэкIыщта?
— Мыекъуапэ ащ фэдэу зы чIыпIэ къыщызэIуахыгъ: урамэу Жуковскэм иунэу N 20-м хэт студенческэ поликлиникэр. Муниципалитети 9-ми ащ фэдэ чIыпIэхэр ащыIэх, ау вакцинэу афащагъэр бэп, медицинэ ыкIи социальнэ IофышIэхэм апай.
— Сыда мы вакцинэр цIыфым зыкIищыкIагъэр?
— КоронавирусыкIэу къежьагъэр джыри типкъынэлынэ инэIуасэп. Арышъ, цIыфым ар джыри къемыузыгъэмэ е сымэджэгъахэу антителлахэр имыIэхэмэ, узым зыщиухъумэным фэшI зыхаригъэлъхьан фае. Джащ фэдэу зэпахырэ узыр зыпэкIэкIыгъэхэм япсауныгъэ изытет елъытыгъэу зекIонхэу щыт. Ащ къикIырэр пкъынэлынэр зыпкъ еуцожьыфэ уежэныр ары.
— Альбина, цIыфыбэ зыгъэгумэкIырэ упчIэхэм ащыщ охътэ кIэкIым къыкIоцI ашIыгъэ вакцинэр зыхябгъэлъхьаныр щынагъоу щытмэ, ишIуагъэ къэкIощтмэ?
— «Спутник V» зыфиIорэр эпидемиологиемкIэ ыкIи микробиологиемкIэ Лъэпкъ ушэтыпIэ Гупчэу академикэу Н.Ф. Гамалея ыцIэ зыхьырэм щагъэхьазырыгъ. Ащ иIофышIэхэм къызэраIорэмкIэ, вакцинэм цыхьэ фэпшIынэу щыт. Процент 96-м нэсэу ащ ишIуагъэ къэкIо. Зыхалъхьагъэу адрэ проценти 4-у сымаджэ хъухэрэми (шъхьадж ежь ипкъынэлынэ елъытыгъ) къафэпсынкIэщт: апэ къызэричъыщтыр, апкъышъол зэрэплъыщтыр, зэрэпскэщтхэр бэкIэ нахь мэкIэщт, анахь шъхьаIэр — коронавирусыр къезыгъажьэрэм тхьабылым зыхидзэрэп.
— Адэ усымаджэмэ нахьышIуа, хьауми вакцинэр зыхябгъалъхьэмэ ара?
— Мы узымкIэ усымэджэныр къины. Ары пакIошъ, ащ ыуж цIыфым ипсауныгъэ къэзгъэхьылъэрэ нэмыкI узхэу къыфэтэджырэр бэ. Псауныгъэр зыпкъ ибгъэуцожьыным охътабэ текIуадэ. ЕтIани тщыгъупшэ мыхъущтыр коронавирусыр унэм къыддис нэжъ-Iужъхэм апыдгъэхьан зэрэтлъэкIыщтыр ары. Ащ дыхэт зидунай зыхъожьыхэрэр. Арышъ, вакцинэр зыхябгъалъхьэмэ нахьышIу, ащ нахь дэгъоу ыкIи псынкIэу иммунитетыр егъэпытэ.
— Сыдэущтэу вакцинэр ахалъхьэра?
— Адрэ вакцинэхэм афэдэу мыри Iэм халъхьэ. А чIыпIэр тIэкIу мэузы, плъыжьы къэхъоу, хъупцIэу къыхэкIы, ау шIэхэу текIы.
«Спутник V» зыфиIорэр едзыгъуитIоу ашIы. Апэрэ хэлъхьагъум «аденовируснэ векторэу серотипа 26-р» халъхьэ. Мэфэ 21-рэ зытешIэкIэ, «аденовирусэу я 5-рэ серотипыр» хагъахъо. Аущтэу зыкIашIыгъэр: апэрэ едзыгъом цIыфым ииммунитет нахь макIэу ыгъэпытэмэ, ятIонэрэм — щэч хэмылъэу пкъынэлынэр узым щиухъумэщт.
А шIыкIэр дунаим щызэлъашIэ ыкIи шIуагъэ къытэу агъэунэфыгъ.
— Альбина, мэхьанэ зиIэхэм ащыщ вакцинэр зыхалъхьэрэ ужым нэмыкI уз гуадзэхэр къыхэкIыхэмэ. Ащ сыд къепIолIэн плъэкIыщта?
— Вакцинэр къэзышIыгъэ Гупчэм ишIэныгъэлэжьхэм ашIыгъэ клиническэ ушэтынхэм къызэрагъэлъэгъуагъэмкIэ, зыхалъхьэгъэ чIыпIэр тIэкIу мэузы, апкъышъол градус 37-38-м нэсэу мэплъы, шъхьэр, Iэпкъ-лъэпкъхэр, чыир макIэу мэузых, ащыщхэм гузэIыхьэ яIэу къыхэкIыгъ. Адыгеим нэбгырэ 900-м кIахьэу зыхалъхьагъэхэми джа нэшанэхэр арых къахагъэщыгъэхэр.
— Вакцинэр зыхарагъэлъхьаным сыдэущтэу зыфагъэхьазырыщта? COVID-19-р къызэузыгъэхэм сыда ашIэн фаер?
— Мы вакцинэм ихэлъхьанкIэ бгъэцэкIэн фэе шапхъэхэр щыIэх. АпэрэмкIэ, цIыфым ипсауныгъэ изытет ежь зэрэзэхишIэрэм елъытыгъэу зекIон фае. ГущыIэм пае, пэтхъу-Iутхъур къытхахьэмэ, шъхьэр, чыир узыхэу къежьэ. Ащ фэдэ зыхъурэм зыпIажэнэу щыт. ЯтIонэрэмкIэ, врачыр къызэбгъэплъын, ищыкIэгъэ уплъэкIунхэр къызыпфашIыхэкIэ прививкэм ишIын ыуж уихьэ хъущт. Къыдыхэплъытэн фае — коронавирусыр къызэузырэ цIыфым уIукIагъэу щытмэ, тхьамэфитIо уежэщт.
COVID-19-р къызэузыгъэхэм шIэхэу вакцинэр зыхалъхьэ хъущтэп. Пкъынэлынэр бэрэ зыпкъ еуцожьы. ЦIыфым хэлъ антителлахэр зыфэдизыр ушэтынхэмкIэ зэригъэшIэнхэу щыт. Ахэр икъоу цIыфым имыIэхэмэ, икIэрыкIэу къэсымэджэжьын ылъэкIыщт.
— Сыд фэдэ купым хахьэхэрэр ара вакцинэр зыхамылъхьэ хъущтхэр?
— Бзылъфыгъэу сабый ежэхэрэм е къыфэхъугъахэу зыгъашхэхэрэм, зыныбжь имыкъугъэхэм вакцинэр зыхалъхьэ хъущтэп. Медицинэ шэпхъэ гъэнэфагъэхэм ащыщ хэужъыныхьэгъэ узхэр зиIэхэу ахэр къызщыбырсырырэм, зэпахрэ узхэмкIэ сымаджэхэм прививкэр арагъэшIы зэрэмыхъущтыр. Джащ фэдэу COVID-м пэшIуекIорэ вакцинэр къызыпхалъхьэрэм ыуж мэфищым къыкIоцI шъон пытэ бгъэфедэ хъущтэп.
— Лъэпкъ мэфэпчъым къыщыдэхэлъытэгъэ прививкэхэм мыдрэрэр сыдэущтэу адебгъэштэщта?
— НэмыкI прививкэ, гущыIэм пае, пэтхъу-Iутхъум пэшIуекIорэр къыпфашIыгъэми, мыр къызэрэпхалъхьащтым иягъэ екIыщтэп. Ау ащ ыуж мэфэ 30 тебшIэгъэн фае.
— Адэ вакцинэр къызыпхалъхьэрэ нэужым нэгуихъор пIумылъыжьымэ хъущта?
— ШIокI имыIэу пIулъын фае. Сыда пIомэ вакцинэм иятIонэрэ хэлъхьагъу тхьамэфищ зытешIэкIэ ары иммунитетыр зыпытэрэр (апэрэ хэлъхьагъум мэфэ 42-рэ зытешIэкIэ). А уахътэм къыкIоцI цIыфым ухъумэнымкIэ зэкIэ пэшIорыгъэшъ Iофтхьабзэхэр ыгъэцэкIэнхэ фае. Ащ дакIоу, Урысыем ишъолъырхэм зэкIэми нэгуихъор шIокI имыIэу пстэуми аIулъын фаеу ащаштагъ.
— Альбина, уахътэ къыхэбгъэкIи гущыIэгъу укъызэрэтфэхъугъэмкIэ тхьауегъэпсэу.
Iэшъынэ Сусан.