Непэ — Урысые печатым и Маф

Сэнэхьатэу зэригъэгъотыгъэм ишIогъэшхо къекIы

 

Къэбархэм яугъоин, якъыдэгъэкIын, ахэр цIыфхэм алъыгъэIэсыгъэным, республикэм, хэгъэгум, дунаим къащыхъурэ хъугъэ-шIагъэхэм афэгъэхьыгъэ къэбархэр аIэкIэгъэхьэгъэнхэм афэгъэзагъэхэр зэкIэ мы мэфэкIым зэрепхых.

Республикэ гъэзетэу «Советскэ Адыгеим» пшъэдэкIыжь зыхьырэ исекретарэу Татьяна Дубовик зимэфэкI хэзгъэунэфыкIыхэрэм ащыщ. ИIофшIэнкIэ пшъэрылъэу, гупшысэу, гухэ­лъэу иIэхэм афэгъэхьыгъэу ащ гущыIэгъу тыфэхъугъ.

— Татьяна, апэрап­шIэу журналистикэ сэнэхьатым укъызэрэ­фэкIуагъэм, редакцием апэрэ лъэбэкъоу щып­шIы­гъэхэм тащыбгъэгъозагъэ­мэ дэгъугъэ…

— Шъыпкъэу пIон хъумэ, сэ журналист сэнэхьатым сыфе­джагъэу щытэп. ФилологиемкIэ факультетыр къэсыухыгъ, урысыбзэмкIэ ыкIи литературэмкIэ кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр зэзгъэгъотыгъ. Арэу щытми, Iофэу згъэцакIэрэр бзэм фэгъэхьы­гъэшъ, сэнэхьатэу сызфеджа­гъэр лъэшэу къысшъхьапэжьы. ОшIэ-дэмышIэу гъэзетым сыкъы­Iухьанэу хъугъэ. Редакциеу «Советскэ Адыгеим» корректор фаехэу зызэхэсэхым сыкъэ­кIуагъ. Илъэс зэкIэлъыкIохэм корректорэу Iоф сшIагъэу мы IэнатIэр къысфагъэшъошагъ.

— Сыда уипшъэрылъ хахьэхэрэр?

— Журналистхэм къат­хыгъэхэм Iоф адэсэшIэ, сяджэ, хэукъоныгъэу хашIыхьагъэхэр сэгъэтэрэзы­жьых, сурэтэу текстым къекIущт­хэр къэсэгъотых. Ахэр зэкIэ хьазыр зыхъукIэ сиIофшIэгъухэр сигъусэхэу компьютерымкIэ версткэ тэшIы, нэкIубгъохэр тэгъэхьазыры, нэужым тхьапэм тетэдзэ.

— IофшIэныр шIу плъэгъу хъумэ ащ гу- кIуачIэу хаплъхьэрэм мэхьанэшхо иI. Пчэдыжьым уиIофшIэн сыдэущтэу ебгъажьэра?

— Пчэдыжь къэс тиIофшIэн «летучкэкIэ» етэгъажьэ. Редактор шъхьаIэм тыригъусэу неущ фэдэм къыдэкIыщт гъэзет номерым итыщтхэм татегущыIэ.

Нэужым корректорхэр тигъусэу журналистхэм ятхыгъэхэм тя­джэ, ахэр нэкIубгъоу зэрытыщтхэр тэгъэнафэ. НэкIубгъохэр къызытырадзэ нэуж редактор шъхьаIэр етэгъэплъыжьы. Ащ Iизын къызытитыкIэ гъэзет тхьапэхэр типографием къыщыхаутынэу тэгъэхьы. Джары ти­IофшIэн зэрэзэхэщагъэр.

— Редакцием укъызыIохьэм апэдэдэ Iоф­шIэнэу бгъэцэкIагъэр угу къэкIыжьа?

— Ары, дэгъоу сыгу къэ­кIыжьы (мэщхы Татьянэ). Корректорэу IофшIэныр зесэгъа­жьэм сишIэныгъэ аушэтыным пае хэутыгъэ тхыгъэр къыса­тыгъ ыкIи ащ седжэни, хэукъоныгъэу хэтхэр къыхэзгъэщынхэ фэягъэ. Ащ седжи, хэукъоныгъэхэри къызыхэсэгъэщым агу сыри­хьыгъ ыкIи IофшIапIэм саштагъ. Ау мы IэнатIэр къызысфагъэшъуашэм сыгукIэ нахь сыщынагъ. Сыда пIомэ, пшъэдэ­кIыжьэу ащ пылъыр дэгъоу къызгурыIощтыгъэ. Арэу щытми, мэкIэ-макIэзэ мафэ къэс уесэ. ТIэкIу къины хъугъагъэр гъэзетым итеплъэ (дизайн) зызэблэтэхъур ары. Ащыгъум къытшIошIыщтыгъэ тызэрэфаем фэдэу тхыгъэхэр тфимыгъэфэжьынхэу. ЗэкIэмэ анахь шъхьаIэр къиным ущымыщынэу, мурадэу зыфэбгъэуцужьыгъэм уфэкIоныр ары.

— УиIофшIэн бгъэцэкIэнымкIэ сыд фэдэ лъэныкъом анахь мэхьанэшхо ептыра?

— АпэрапшIэ Интернетыр щымыIэу Iоф пшIэныр къин къысщэхъу. Сыда пIомэ, тиIоф­шIэн ащ лъэшэу епхыгъ. Тызыфэе къэбарыр зэкIэ Интернетым инэкIубгъохэм къары­тэхы. Джащ фэдэу сурэтыр сайтым къитхын фаеу чIыпIэ тиуцоу къыхэкIы. Ащ нэмыкIэу къэбар «стыр» къызихьэкIэ ащ улъыплъэн ыкIи ащ ишъыпкъапIэ зыщыбгъэгъозэни, ар зэгъэфагъэу гъэзетым къибгъэхьан фае. ГущыIэм пае, ЛIышъхьэм, Мые­къопэ къэлэ администрацием, нэмыкI ведомствэхэм ясайтхэр тинэплъэгъу идгъэкIыхэрэп. Журналистхэм къатхыгъэхэм хэукъоныгъэ хэтэу гъэзетым къимыхьаным фэшI, сайтхэм талъэплъэ, къэбар шъыпкъэр зэтэгъашIэ.

— Сыда анахьэу уиIоф­шIэнкIэ кIуачIэ къыозытырэр?

— АпэрапшIэ кIуачIэ къысэзытырэр сэнэхьатэу зэзгъэгъотыгъэр сиIофшIэнкIэ къызэ­рэсшъхьапэжьырэр ары. Тхыгъэхэм сяджэжьы хъумэ филологэу сызэреджагъэм ишIогъэшхо къысэкIы ыкIи ащ сегъэ­гушхо.

— Татьяна, о уишIошIыкIэ, уиIэнатIэ къина? Арэу олъы­тэмэ сыда ар къины къэзышIырэр?

— Къины къэзышIырэр къэбар зэфэшъхьафхэм уащыгъо­зэн, ахэр пщымыгъупшэхэу ренэу пшъхьэ зэрилъынхэ фаер ары. ГущыIэм пае, журналистым организацием ыцIэ е ащ ипащэ ылъэкъуацIэ тэрэзэу къытхыгъэ­мэ ренэу ууплъэкIужьын фае. Джащ фэдэ къабз, тарихъ мэхьанэ зиIэ тхыгъэхэр. Зыгорэм тегуцафэ зыхъукIэ тарихълэжьхэм, хэшIыкI фызиIэхэм зафэдгъазэу мэхъу. ЕтIани къины къэзышIырэр журналистым итхыгъэ ухэIэбэжьыныр, бгъэтэрэзыжьыныр ары. Тхыгъэр нахь гъэшIэгъонэу цIыфхэм апашъхьэ иплъхьаным пае уахътэ ебгъэ­хьызэ ащ хэгъэхъожьынхэр фэпшIынхэ фаеу мэхъу. Мыщ дэжьым къыдэплъытэнэу щыт журналистым ащ икIуачIэ зэрэхилъхьагъэр. Ау апэрапшIэ тызэ­гупшысэрэр гъэзетым еджэхэрэм нахь ашIогъэшIэгъонэу тхыгъэр щытын зэрэфаер ары. ЕтIани тхыгъэ пэпчъ къызытегущыIэрэр зэфэшъхьаф. Лъэныкъо пстэуми уащыгъозэн фаеу мэхъу.

— КъыIухьэгъакIэ журналистхэм сыдэущтэу упчIэжьэгъу уафэхъура? Сыд фэдэ гущыIэхэмкIэ зафэбгъазэ пшIоигъуа?

— Ренэу яшIэныгъэ хагъэхъо­нэу, тхылъым нахьыбэрэ еджэнхэу, кIэу къежьэрэм ренэу зыщагъэгъозэнэу ясэIо. Сыда пIомэ, урысыбзэр зы чIыпIэ итэп. Непэ гущыIэр зэратхырэм неущ фэмыдэжьэу къыхэкIы. Интернетым иамалхэм зызэраушъомбгъугъэм къыкIэлъыкIоу гущыIакIэу тищыIэныгъэ къыхэ­хьагъэр бэ хъугъэ. Арышъ, ащ ренэу улъыплъэн фае. Зы щысэ къэсхьын. БэмышIэу тигъэзет гущыIэу «колл-гупчэм» хьарыфэу зы «л» хэтэу къызыхэтэутым, гъэзетеджэхэм ар хэукъоныгъэу алъыти, зыкъытфагъэзагъ. Джащыгъум урысыбзэмрэ филологиемрэ икафедрэ тыщыкIэупчIи, хэукъоныгъэр дгъэтэрэзыжьыгъ. Арышъ, акъылым ренэу хэбгъэ­хъон, бгъэлэжьэн фае.

— КъызэрэпIуагъэу, гъэзетеджэхэр къышъу­лъэплъэх, шъуагъэтэрэзыжьэуи къыхэкIы. Ащ фэдэхэм шъугу ябгъэрэба?

— Хьау, тыгу ябгъэрэп. Сыда пIомэ, лъэшэу тигуапэ мэхъу гъэзетым зэреджэхэрэр. Ау къяс­Iомэ сшIоигъо закъор лъэшыщэу зыкъытшIуамыгъэнэнэу ары. Тэри тыцIыф, тыхэукъоуи мэхъу. Ау къакIохэу е къытфытеохэу тихэ­укъоныгъэхэр къытаIомэ, ар зэрэдэдгъэзыжьыщтым тыпылъ. ТапэкIи ащ фэдэ хэукъоныгъэхэр тымышIыжьынхэм Iоф дэтэшIэ. Арышъ, тигъэ­зетеджэхэм тафэраз. Нахьыбэ тигъэзет еджэхэ къэсми, тэри гуетыныгъэу фытиIэм нахь хэхъощт.

— IофшIэным нэмыкIэу угукIэ сыда узыфэщагъэр?

— Мы уахътэм сурэттехыным фэщагъэ сыхъугъ. Тыдэ сыкIуагъэми гъэшIэгъон горэм сылъэхъу. Анахьэу тыкъэзыуцухьэрэ дунаим идэхагъэ, къэгъагъэхэм, сипшъэшъэжъые атесхынхэу сикIас. Апэ телефонымкIэ сурэтыр тесхыщтыгъэ. Нэужым симэфэкI мафэм си­Iоф­шIэгъухэм сурэт зэрэтырахырэр къысфащэфыгъ. Ащ щегъэ­жьагъэу сурэттехыным ишъэф­хэм защысэгъэгъуазэ. Тес­хы­хэрэр редакцием Iутхэм агу рихьи, Iофэу сшIэрэм дакIоу сурэттехыныри дэзгъэцэкIэнэу сытырагъэгушхуагъ. Арышъ, шIыкIэ амалыкIэу щыIэхэр къызыфэзгъэфедэхэзэ, сайтым къи­тымыхэу, гъэзетым иуцощт су­рэтхэр тесэхых. Къыздэхъоу бэмэ алъытэ, сэри сегугъу. Ащ нэмыкIэу «скрапбукингым» сыфэщагъ. Сурэт зыдэлъ альбомхэр сIэкIэ сэгъэкIэракIэх. Блокнотхэм телъхьэхэр афэсэшIых, IэшIу-IушIухэм къэгъэгъэ Iэрамхэр ахэсэшIыкIы.

— Татьяна, уипшъэшъэжъыеу Вероникэ уигъусэу ренэу зекIо шъокIо, чIыпIэ дахэхэр къэшъокIухьэх. ТапэкIэ хэт фэдэ хъу пшIоигъуа уипшъа­шъэ?

— Ары, Вероникэ сэ сфэдэу зекIоныр икIас. Тиамал елъытыгъэу тикъэралыгъо ичIыпIэ дахэхэм тэкIо. Сипшъэшъэжъые я 4-рэ классым щеджэ, сурэтшIыным фэIаз, ащ нэмыкIэу къэшъоным фэкъулаеу художественнэ еджапIэм кIуагъэ. Мы сэнэхьатыр къыхэпхын фае сIоу ныбжьи езгъэзыщтэп. Ау щыIэныгъэм чIыпIэ тэрэз къыщыхихынэу сеушъыищт, ащкIэ сыдэIэпыIэщт. СэркIэ анахь шъхьа­Iэр насыпышIо орэхъуи ары. Хэтрэ ныкIи ащ нахь тхъагъо щыIэп.

— ТапэкIэ гупшысэу уиIэ­хэм, узыкIэхъо­псыхэрэм тащыгъэгъуа­зэба?

— СиIахьыл гупсэхэр псаухэу, узынчъэхэу бэрэ сиIэнхэу ары. Сэ Красноярскэ краим сыкъыщыхъугъ, сигупсэхэр зэкIэ ащ щэпсэух. Вероникэ сигъусэу илъэс къэс ахэм адэжь тэкIо, зэтэгъэлъэгъух. Бэмэ уакIэхъо­псын плъэкIыщт, уни, машини уиIэнэу уфэещт. Ау анахь шъхьа­Iэу сэ слъытэрэр къиныр зыщыщыр умышIэу, уузынчъэу упсэуныр ары. Чаныгъэ къызыхэбгъафэу улажьэмэ адрэ пстэури зэбгъэгъотынхэ плъэкIыщт.

— УиIофшIэгъухэм сыдэущтэу уафэлъа­Iомэ пшIоигъуа?

— Ренэу гъэзетыр щыIэнэу, къыдэкIынэу ары. Тхыгъэ гъэшIэгъонхэр къыхаутыхэзэ ятворческэ гъэхъагъэхэм ахагъахъонхэу, узынчъэхэу, яунагъохэм адатхъэхэу щыIэнхэу сафэлъаIо.

КIАРЭ Фатим.