Ны мылъкум фэгъэхьыгъэ программэр зыщыIэ 2007-рэ илъэсым къыщыублагъэу мызэу-мытIоу зэхъокIыныгъэхэр фэхъугъэх. 
Апэ ащ кIуачIэ иIэ зэхъум унагъом ятIонэрэ ыкIи ащ къыкIэлъыкIорэ сабый къихъухьагъэмэ къыратынэу ары къызэрэщиIощтыгъэр. 2020-рэ илъэсэу икIыгъэм ищылэ мазэ и 1-м къыщыублагъэу унагъоу апэрэ сабыир къызэрыхъухьагъэм е ыпIунэу зыштагъэм мылъкум исертификат къыратыным фэгъэхьыгъэ зэхъокIыныгъэхэр фашIыгъэх.
ГъэрекIо ны мылъкур сомэ 466617-рэ хъущтыгъ. А илъэсым ятIонэрэ е ащ къыкIэлъыкIорэ сабыир къызэрыхъухьагъэхэм е ыпIунэу зыштагъэхэм нахьыпэкIэ къаратыгъэм джыри сомэ 150000 къафыхагъэхъонэу рагъэжьагъ. ПстэумкIи ны мылъкум къыщыдэлъытэгъэ сомэ 616617-рэ къараты хъугъэ.
Джы къихьэгъэ 2021-рэ илъэсыми унагъохэм яIоф нахь къэгъэпсынкIэгъэным фытегъэпсыхьагъэу зэхъокIыныгъэхэр программэм фашIыгъэх. Джы щылэ мазэм и 1-м къыщыублагъэу, ны мылъкум исертификат игъэпсыни, игъэфедэни нахь IэшIэх хъугъэх. Сертификатым игъэпсын IофшIэгъу мэфитф, ар зыпэIуигъэхьащтым фэгъэхьыгъэ лъэIу тхылъым зэрэхэплъэщтхэм мэфипшI нахьыбэ атырамыгъэкIодэнэу шэпхъакIэхэм къащыдэлъытагъ. ЗыгорэкIэ нэмыкI ведомствэ горэм зыфагъэзэн фаеу хъугъэми, мэфэ 15 — 20 ныIэп зэрэпылъынхэ фаер.
БлэкIыгъэ илъэсым имэлылъфэгъу мазэ къыщыублагъэу зы шэпхъакIэ кIуачIэ иIэ хъугъэ. Унагъом сабый къихъухьагъэмэ, ны мылъкум исертификат пае ныр е тыр ПенсиехэмкIэ фондым екIолIэн ищыкIэгъэжьэп. ЗАГС-м сабыир къызэрэхъугъэмкIэ фондым макъэ регъэIушъ, ащ иIофышIэхэм тхылъхэр агъэпсых. Ащ лъыпытэуи ахъщэм игъэфедэн унагъор ыуж ихьан ылъэкIыщт. Сертификатыр гъэпсыгъэ зэрэхъугъэр ПенсиехэмкIэ фондым икъэбарлъыгъэIэс системэ рагъэхьэ, интернет нэкIубгъом ным «иунэе кабинети» агъэхьы.
КIэлэцIыкIур ыпIунэу къаIызыхыгъэ унагъохэм мы шап-хъэр анэсырэп, ахэм сертификатыр агъэпсыным пае, нахьыпэрэм фэдэу, ежьхэм ашъхьэкIэ екIолIэнхэшъ, лъэIу тхылъ атын фае. Сыда пIомэ, сабыир зэраштагъэмкIэ макъэ зыгъэIун зылъэкIыщтыр ны-тыхэр ары ныIэп.
Ны мылъкум къыщыдэлъытэгъэ ахъщэр нахьыбэхэм псэукIэ амалхэр нахьышIу шIыгъэнхэр ары зыпэIуагъахьэрэр. Банкым чIыфэ къыIахи псэупIэ ащэфыгъэмэ, ащ агъэкIожьы е ипотекэр агъэпсынэу ыуж ихьагъэхэмэ, ежьхэм яIахьэу а ахъщэр халъхьэ. Джы ащ игъэпсыни нахь IэшIэх хъугъэ.
НахьыпэкIэ ны мылъкум къыщыдэлъытэгъэ ахъщэр ипотекэм пэIубгъэхьажьынэу уфаемэ е о уиIахьэу (первоначальный взнос) хаплъхьэ пшIоигъомэ, ащ пае лъэIу тхылъыр ПенсиехэмкIэ фондыми, банкыми яптынхэ фаеу щытыгъ. ШэпхъакIэхэм къызэращыдэлъытагъэмкIэ, унагъор банкым екIуалIэмэ зэкIэри фагъэпсыщт.
Джащ фэдэу къыхэдгъэщымэ тшIоигъу, Адыгеим ис унагъоу ны мылъкур кIэлэцIыкIум иегъэджэн пэIузгъахьэмэ зышIоигъохэм ащ игъэпсын нахь псынкIэ къафашIыгъ. Ащ пае УФ-м ПенсиехэмкIэ ифонд и Къутамэу АР-м щыIэм еджапIэу къэралыгъом итхэм зэзэгъыныгъэхэр адишIыгъэх.
НахьыпэкIэ унагъом ны мылъкур кIэлэцIыкIум иеджэн пэIуигъэхьанэу рихъухьагъэмэ, еджапIэу къыхихыгъэм ыпкIэ хэлъэу зэрэщеджэщтыр къэ-
зыушыхьатырэ тхылъыр фондым IэкIигъэхьан фаеу щытыгъ. Джы зэзэгъыныгъэу зэдашIыгъэхэм яшIуагъэкIэ ар имыщыкIэгъэжь хъугъэ. Унагъом ны мылъкур зэригъэфедэнэу къыхихыгъэм пае лъэIу тхылъ ытымэ екъу.
ПстэумкIи субъект 75-мэ арытэу еджэпIэ 300-м ехъумэ ПенсиехэмкIэ фондым и Къутамэу АР-м щыIэм зэзэгъыныгъэхэр адишIыгъэх. Илъэс къэс а пчъагъэм хигъэхъощт. ЕджэпIэ 1500-рэ фэдизмэ адыкIэтхэнэу ары зэрэгъэнэфагъэр.
Шъугу къэтэгъэкIыжьы, кIэлэцIыкIоу ны мылъкур къызэратыгъэм ыныбжь илъэсищ зыхъукIэ, унагъом нэмыкI сабыеу исхэм ащыщ иеджэн ар пэIуигъэхьан фит. Ау мыщ еджапIэм чIэхьаным ыпэкIэ гъэсэныгъэ зэрэрагъэгъотырэр (дошкольное образование) хахьэрэп.
Ны мылъкур ащ пэIуигъахьэмэ зышIоигъохэм кIэлэцIыкIур къызэрэхъугъэм лъыпытэу агъэфедэнэу агъэпсын фитых.
Дачэм унэ щишIымэ зышIоигъохэм ны мылъкур агъэфедэн алъэкIынэу гъэтэрэзыжьынхэм къащыдэлъытагъ. Мы илъэсым ащ кIуачIэ иIэ хъугъэ. ЧIыгур унагъом зэриунаер ыкIи псэолъэшIын Iофхэр щызэшIуихынхэу фитыныгъэ зэриIэр къэзыушыхьатырэ тхылъхэр ары къыгъэлъэгъонхэу ищыкIагъэхэр.
2018-рэ илъэсым ищылэ мазэ и 1-м къыщыублагъэу унагъоу ны мылъкур зиIэм игъот макIэмэ, ащ къыхэхы-гъэу ахъщэ тын мазэ къэс къафэкIонэу ыгъэпсын ылъэкIыщт. Ахъщэ тыныр къытефэмэ ышIэным пае аужырэ мэзэ 12-м гъотэу яIагъэр нэбгырэ пчъагъэу исым тырагощэн фае. Зы нэбгырэм тефэрэр цIыфыр зэрэпсэун ылъэкIыщт ахъщэ анахь макIэу субъектым щагъэнэфагъэм фэдитIум нэмысырэмэ, лъэIу тхылъыр ытын фит.
УФ-м ПенсиехэмкIэ ифонд и Къутамэу АР-м щыIэм ипресс-къулыкъу тызэрэщигъэгъозагъэмкIэ, Адыгеим щыпсэурэ унагъохэм ащ фэдэ ахъщэ тыныр къаратыным пае зы нэбгырэм тефэрэр сомэ 20206-м ехъунэу щытэп. Мазэ къэс къатырэр сомэ 9599-рэ мэхъу.
Зэпахырэ узэу дунаир зэлъызыкIугъэм зимыушъомбгъуным фытегъэпсыхьэгъэ Iофтхьабзэхэм къадыхэлъытагъэу къулыкъу ыкIи ведомствэ зэфэшъхьафхэм цIыфхэм фэIо-фашIэхэр пэIудзыгъэ шIыкIэм тетэу мы уахътэм афагъэцакIэх. Арышъ, ны мылъкум къыхэхыгъэу ахъщэ тын къыфэкIонэу унагъом ыгъэпсыгъэу, ахъщэр къыфакIощтыгъэу, ау тхылъхэм япIалъэ икIыгъэмэ, ПенсиехэмкIэ фондым екIолIэнхэ ищыкIагъэп. Ащ испециалистхэм аIэкIэлъ къэбархэм къапкъырыкIыхэзэ агъэпсыжьыщт.
А зэпстэумэ анэмыкIэу, ны мылъкум фэгъэхьыгъэ программэм 2026-рэ илъэсым итыгъэгъазэ и 31-м нэс кIуачIэ иIэнэу ашIыгъ. Ащ нэс сабый къызыфэхъугъэхэм е ыпIунэу къаIызыхыгъэхэм зэкIэми а къэралыгъо IэпыIэгъур къаратыщт. Урысыер зэрэщытэу пштэмэ, ны мылъкум исертификат фэгъэхьыгъэ программэр зыщыIэм къыщыублагъэу ар къызэратыгъэр унэгъо миллиони 10-м ехъу. АдыгеимкIэ а пчъагъэр мин 31-м ехъу.
КъызэрэтIуагъэу, 2020-рэ илъэсым апэрэ сабыим пае ахъщэу ащ къыдэлъытэгъагъэр сомэ 466617-рэ хъущтыгъ, ятIонэрэм пае сомэ 150000-рэ къыхахъоти, пстэумкIи сомэ 616617-рэ къаратыщтыгъ. 2021-рэ илъэсэу къихьагъэм мы пчъагъэхэми зэхъокIыныгъэхэр афэхъугъэх. Апэрэ сабыим пае ахъщэу ны мылъкум къыдэлъытагъэр сомэ 483881-рэ къашIыгъ. ЯтIонэрэм пае ащ къыхахъощтыгъэр сомэ 155550-рэ хъугъэ. Джы зэхэубытагъэу сомэ 639431-рэ къатыщт.
ХЪУТ Нэфсэт.