Къэбар гухэкIыбэ къэзыхьырэ уз

2020-рэ илъэсэу икIыгъэр къызэрыкIуагъэп. Зыщыщ амышIэрэ коронавирусыкIэу дунаир зэлъызыкIугъэр ары аущтэу ар къэзышIыгъэр.

ИлъэсыкIэр къызихьэкIэ зэрэхъу хабзэу, Iофхэр нахьышIу хъунхэм, тыгушIожьыным тыщыгугъыгъ ыкIи а гу­гъэр зыдэтIыгъ.

2021-р къызэрихьэу коронавирусыкIэр дэкIодыжьынэу зыпари ежэрэп, ау медицинэр ащ ебэныным нахь фытегъэ­псыхьагъэ зэрэхъугъэр, вакцинэу пэшIуекIорэр тикъэралыгъо къыщаугупшыси, цIыфхэм ахалъхьанэу зэрэрагъэжьагъэр къыдэтлъытэхэзэ нахьышIум зытедгъэпсыхьагъ, ау…

ГухэкIми, Адыгеим илъэсыкIэр къэ­бар гухэкIыбэхэмкIэ ригъэжьагъ. ЗэкIэри COVID-19-р ары зэпхыгъэр. КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм я Къэралыгъо музей икъутамэу Мыекъуапэ дэтым ипащэу, Адыгеим изаслуженнэ псэолъэ­шIэу, Урысыем иархитектор гъэшIуагъэу Кушъу Нэфсэт зымышIэрабэ респуб­ликэм исыгъэп. Илъэсыр къызихьагъэр мэфэ заулэ нахь мыхъугъэу ар дунаим ехыжьыгъ. Зэпахырэ уз тхьамыкIагъом фырикъугъэп.

Нэфсэт ыныбжь хэкIотагъэ нахь мышIэми, жьы зыкIэт цIыф чанэу щытыгъ, иIофшIэн ыгуи ыпси хэлъэу ыгъэ­цакIэщтыгъ. Илъэсыбэрэ, 1973-м къыщыублагъэу 1997-м нэс, Мыекъуапэ иархитектор шъхьаIэу ар щытыгъ. Мы лъэныкъом опытышхоу щыриIэмрэ ипрофессионализмагъэрэ республикэм къэлэгъэпсынымкIэ и Советэу зыхэтым лъэшэу къыщашъхьапэщтыгъ, ащ игущыIэ, ишIошI, иеплъыкIэхэм апэрэ чIыпIэр щаIыгъыгъ. 1997-рэ илъэсым къыщегъэ­жьагъэу дунаим ехыжьыфэкIэ зипэщэгъэ музеими кIочIабэ хилъхьагъ.

Адыгэ республикэ клиническэ сы­мэджэщым и ЛОР-отделение ипэщагъэу, медицинэ шIэныгъэхэмкIэ докторэу Боджэкъо Адамэ ыныбжь илъэс 60-м нэсыгъагъэп. Вирусым ипсауныгъэ лъэ­шэу зэщигъэкъуагъэу, сымэджэщым бэрэ чIэлъыгъ, медикхэм амалэу яIэ пстэур рахьылIагъ, ау гухэкIми фырикъугъэхэп. Ятэу врач цIэрыIощтыгъэ Боджэкъо Рэмэзан игъогу техьажьыгъэу, исэнэхьат лъэшэу шIу зылъэгъурэ, ыгуи ыпси хэлъэу зыгъэцэкIэрэ врачыгъ, тапэкIэ гухэлъыбэ иIагъ.

Адам ишIуагъэ зэригъэкIыгъэ цIыфыбэмэ агу фэузыгъ, зэтеуцожьыным щыгугъыгъэх. БлэкIыгъэ тхьамафэм ар дунаим ехыжьыгъ.

Ащ ыуж мэфэ зытIу нахьыбэ темышIагъэу джыри зы къэбар гухэкI къытIу­кIагъ. Илъэс 57-рэ нахь ымыныбжьэу дунаим ехыжьыгъ Адыгэ къэралыгъо университетым психологиемкIэ икIэлэегъаджэщтыгъэу Джамырзэ Руслъан. IофшIэн шъхьаIэу ыгъэцакIэрэм имызакъоу, нэмыкI лъэныкъуабэхэр зышIогъэшIэгъо­нэу, ахэм захигъэгъуазэу, гухахъо ахэ­зы­гъуатэрэ цIыф мыгупсэфэу ар щы­тыгъ. ИлъэсыбэкIэ узэкIэIэбэжьмэ филологиемкIэ факультетыр къызеухым, ащ къы­щы­мыуцоу психологиеми феджэжьы­гъагъ, литературэмкIэ гурыт еджапIэм щыригъаджэхэзэ, психологэуи Iоф ышIагъ. Университетым чIэтэу, музыкальнэ радиостанцие ыгъэпсыгъагъ. Джащ фэдэу Руслъан лъэпкъ шхыныгъо­хэм яшIын шIогъэшIэгъонэу пылъыгъ, «Адыгская кухня. Традиции и современность» ыIоу тхылъ къыдигъэкIыгъагъ. Адыгэхэм шхыныгъоу яIэхэм ямыза­къоу, этнографием фэгъэхьыгъэ статьяхэри ащ дэтых.

ГухэкIми, Руслъани ишъхьэгъуси охътабэ азыфагу къимынэу дунаим ехыжьыгъэх.

Лъэшэу гухэкI тщыхъугъ журналистэу, Адыгэ телерадиокомпанием иIофышIэщтыгъэу Дэчлэжь Светланэ дунаим зэрехыжьыгъэр. Илъэс 25-рэ телевидением ащ ритыгъ. Икъэтынхэр цIыфхэм лъэшэу якIэсагъэх. «Чужих детей не бывает» зыфиIорэр ары анахьэу осэ ин зыфашIыщтыгъэр. Ащ ишIуагъэкIэ ибэу къэнэгъэ сабый нэбгырэ 30 унагъохэм аштагъэх. Мы проектым пае Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ итын къыфагъэшъошэгъагъ.

Светланэ адэбз узыр къеолIагъэу щытыгъ, ау ыгу римыгъэгъэкIодэу пэуцужьышъугъагъ. Телерадиокомпанием Iоф щыдэзышIэщтыгъэхэм къызэратхыжьырэмкIэ, ар къиныгъохэм къамыгъэщтэрэ бзылъфыгъагъ, бэнэкIуагъ. Коронавирусыми текIоным зэкIэми яцыхьэ телъыгъ, ау… Илъэс 61-рэ ныIэп ыныбжьыгъэр.

ИкIыгъэ 2020-рэ илъэсым къыфэдгъэ­зэжьымэ… Лъэныкъо зэфэшъхьафхэм ащылажьэрэ цIыф цIэрыIуабэ, илъэсыбэ зисэнэхьат езытыгъэ ветераныбэ уз мэхъаджэм екIодылIагъ. Ахэм ащыщых Хэгъэгу зэошхом иветеранэу Кукэнэ Зулихъэ, предприниматель цIэрыIоу, адыгэ лъэпкъым итарихъ, икультурэ, ишэн-хабзэхэр къэгъэнэжьыгъэнхэм зиIахьышхо хэзылъхьагъэу Бибэ Мурат, предпринимателэу, АР-м и Къэралыгъо Совет – Хасэм идепутатыгъэу Янэкъо Аскэр, Адыгэ къэралыгъо университетым ипроректорыгъэу, кIэлэегъэджэ наукэ­хэмкIэ кандидатэу, инженернэ-физическэ факультетым икафедрэ идоцентыгъэу Александр Аракеловыр, Адыгэкъалэ икIэлэегъэджэ пэрытхэм ащыщыгъэу, хьисапымкIэ езгъаджэщтыгъэхэ Кушъу Симэ, гъэсэныгъэм исистемэ иветера­нэу, Теуцожь районым ит къуаджэу Джэджэхьаблэ игурыт еджапIэ илъэсыбэрэ икIэлэегъэджагъэу Дэрбэ Гощнагъо, а еджэпIэ дэдэм хьисапымкIэ щезгъа­джэщтыгъэхэу Апсэлямэ Гощнагъо, кIэ­лэегъэджэ IофшIэным иветеранэу, аужырэ илъэсхэм Кощхьэблэ районым и МФЦ N-у 7-м ипащэщтыгъэу Хъут Марыет, мы район дэдэм Блащэпсынэ кой администрацием ипэщагъэу Щыкъ Бислъан, нэмыкIхэр.

Тыгу къэтэжъугъэгъэкIыжьых медицинэм иIофышIэхэу коронавирусым ыпкъ къикIыкIэ къытхэмытыжьыхэ Адыгэ республикэ онкологическэ сымэджэщым иврачыгъэу КIэсэбэжъ Аслъан, Адыгэ­къалэ исымэджэщ илъэсыбэрэ имедсестрагъэу Хьахъукъо Сусаннэ, инфекционнэ сымэджэщым ианестезиолог-реаниматологыгъэу Олег Черниковыр, гигиенэмкIэ ыкIи эпидемиологиемкIэ Гупчэм иIофышIэщтыгъэу Кощбэе Ами­нэт, Адыгэ республикэ онкологическэ сымэджэщым иврачыгъэу Альберт Авакян, Тэхъутэмыкъое район сымэджэщым иврачыгъэу Изергин Анзаур, поселкэу Яблоновскэм иполиклиникэ иврачыгъэу Роза Ким, Мыекъопэ къэралыгъо университетым имедицинэ институт илечебнэ факультет идеканыгъэу Хьатхъохъу Майе.

Адыгеир пштэмэ, нэбгыри 102-рэ мэхъу коронавирусым ыпкъ къикIыкIэ дунаим ехыжьыгъэр. ЗэкIэми ацIэ къе­Iогъуай, зигугъу къэтымышIыгъэхэм ягупсэхэм агу къытэмыбгъэнэу тялъэIу. Джэнэт лъапIэр зэкIэми Тхьэм къарет. КъакIэныгъэхэм якъин адэтэгощы, илъэ­сыбэ алъагъэшIэнэу тафэлъаIо.
Вирус мэхъаджэм ыпкъ къикIыкIэ дунаим ехыжьыгъэхэм ащыщыбэхэм уз гъэтIылъыгъэхэр яIагъэх, ау илIэныгъэ дэгуIэу, зиIоф дэй зыпари ахэтыгъэп. IофшIапIэхэм аIутыгъэх, неущырэ мафэмкIэ гухэлъхэр яIагъэх, ялъфыгъэхэм, янэ-ятэхэм, яIахьылхэм, яныбджэгъухэм ахэтыгъэх, тапэкIэ джыри илъэсыбэ къадагъэшIэнэу гугъэщтыгъэх. Коронавирусыр мыхъугъэмэ, джыри псэущтыгъэх.

Мы узыр зынэмысыгъэ унэгъуабэ къэнагъэп пIоми хэукъоныгъэ хъущтэп. Ау ащ пае къэмынэу ар щымыIэу зыIохэрэм джыри уарехьылIэ. Ахэр лъэшэу зэрэхэукъохэрэр къыкIэдгъэт­хъымэ тшIоигъу. Специалистхэм къаIо, цIыфым уз гъэтIылъыгъэ иIэу коронавирусыкIэр къызеуалIэкIэ, ар нахь къе­гъэбырсыры, хьылъэ къэхъу, медицинэр фырикъурэп. Ары «коронавирусым ыпкъ къикIыгъэу дунаим ехыжьыгъ» зыкIа­Iорэр. Ипсауныгъэ щыкIагъэ фэмыхъугъэу щыIэр бэп. Ари къыдгурыIон, нахь тызфэсакъыжьын фае.

ЦIыфым, ежь ышъхьэкIэ римыхьылIагъэ хъумэ, бэ ымыштэрэр. Ар нахь псынкIэнкIи хъун, ау… Уигупсэ чIэунэнышъ, ащ тетэу узыр зэрэщыIэр пштэным нахь тхьамыкIагъо щыIэп. Ащ щыIэныгъэр тIоу къегощы, ар зыщытэшъумыгъэгъупш.

ХЪУТ Нэфсэт.