ИлъэсыкIэр къэблагъэ, мэфэкIымэр жьым хэт, урамхэр кIэракIэх, зэпэнэфых, цIыфхэр етIупщыгъэу мэщафэх. Сыд тырагъэуцощт илъэсыкIэ Iанэм? Сыд зыщалъэщт илъэсыкIэ чэщым? Сыд фэдэ шIухьафтынхэмкIэ ягупсэхэр агъэгушIощт? Сыхэукъонэп анахь ащэфырэ пкъыгъохэм илъэсыкIэ тамыгъэр ащыщэу сIомэ.
ТыгъэкъокIыпIэ мэфэпчъымкIэ 2021-р гъучI фыжь быгъум и илъэс. Быгъу цIыкIухэр пхъэм, апчым, етIэ гъэжъагъэм ахэшIыкIыгъэхэу е цы хъагъэхэу тучан мэкIаехэм атепшIэпшIыкIых. А зэпстэум къахэлыдыкIэу, хэушъхьафыкIыгъэу илъэсыкIэ тамыгъэ тэ, тихэку щыпсэухэрэмкIэ, тиI. ЗэлъашIэрэ тыжьынышIэу, гъукIэу, IэпэIасэу Еутых Асе илъэс къэс зыми фэмыдэу илъэсыкIэ шIухьафтынхэр Адыгеим щыпсэухэрэм апае егъэхьазырых. Къихьащт илъэсым итамыгъэ ащ иапэрэ гъучI IэшIагъэу пIоми хъущт. Асе дышъэм, тыжьыным пкъы зиIэ пкъыгъохэу «скульптура» зыфаIорэм фэдэхэр ахишIыкIынэу зеублэм, апэу ыIапэ къычIэкIыгъагъэр Мыекъопэ Iуашъхьэу Ошъадэ къычIахыгъэ быгъу цIыкIум фэдэр ары.
Еутых Ася — тыжьынышI, Адыгеим инароднэ художник: «Мыекъопэ Iуашъхьэм килограмм фэдиз къащэчэу быгъу цIыкIуиплI къычIахыгъагъ. ТIур дышъагъэх, тIур тыжьыныгъэх. Ащ нэмыкIэу хьадэу чIэлъыгъэм ибэнтехъо быгъу 19 тедэгъагъ. Тызщыпсэурэ шъолъырыр «быгъум къегъэгъунэ» пIоми хъущт. Дунаим щызэлъашIэрэ Мыекъопэ быгъур тэры зиер. Арышъ, илъэсыкIэм ащ ынаIэ къыттыригъэтыщт. Ащ щэч хэлъэп. Быгъур кIочIэшху, щэIагъэ хэлъ, шэн пытэ иI, лэжьакIу. Джар зэрэжъорэм фэдэу, хэти егугъузэ зыфежьэрэ Iофыр ышIэмэ, зэкIэ къыдэхъущт.»
Мыекъопэ быгъу цIыкIум итеплъэ фэдэ къабзэу Асе яинагъэкIэ зэфэшъхьафэу быгъухэр ышIыгъэх. Ащ нэмыкIэу быгъу цIыкIур дэхэфэшI пкъыгъо пчъагъэхэм ахигъэуцуагъ. Псэушъхьэхэр пшъэрылъынхэм, Iэлъынэхэм, тхьакIумэпылъхьэхэм зыми фэмыдэу тыжьынышIэм аригъэкIун елъэкIых. Сыд ыIапэ къычIэкIыми дахэ, нэр егъэгушIо. 2020-рэ илъэсым иIофшIагъэхэм ахэхъуагъ. ПкъыгъуакIэу ышIыгъэхэм ащыщ «ЩыIэныгъэм икъэгъагъ» зыфиусыгъэ скульптурэр. Ным илъфыгъэ шIулъэ-
гъоу фишIырэр ащкIэ къыгъэлъэгъуагъ. Пкъыгъом икъэхъукIэ тарихъ гъэшIэгъон пылъ.
Еутых Ася — тыжьынышI, Адыгеим инароднэ художник: «1992-рэ илъэсым Германием щыщ тилъэпкъэгъоу Уджыхъу Салехь Ихьсан сабый 16 зиIэ ным шIухьафтын фишIыгъ. Ащ ритыгъэ медалыр сэ зыкъысфигъази, фэсшIыгъагъ. Ащыгъум гъучIыр зэрэбгъэткIущтыр, джашъо зэрэпшIыщтыр джыри къысIэкIэхьагъэу щытыгъэп. ЦашIэу ХъутIыжъ Марет сиIэпыIэгъоу, гъучIыцэр зэрауIурэ пкъыгъомкIэ медалыр тыуIулIыгъагъэ. Сурэтэу ащ тесшIыхьагъэр сыгу имыкIэу пластилиным хэсшIыкIи, ным сабый цIыкIур ыбгъэгу чIэсэу згъэпкIэгъагъэ. Илъэс 28-рэ щытыгъ а пкъыгъо цIыкIур. Джы ипIалъэ къэси, гъучIым хэсшIыкIыгъ. Къэгъагъэм фэдэба сабый зыIыгъ ныр? Ащ пае къэгъагъэм къикIырэм фэдэу сшIыгъэ.»
2020-рэ илъэс хэушъхьафыкIыгъэм уахътэр нахь Iэрыфэгъу зэрафэхъугъэр Асе къыхегъэщы. Пкъыгъо иныбэ ашIыгъэп, зэIукIэхэр гъэкIэкIыгъэх, къэгъэлъэгъонхэр зэIуахыгъэп. Ащ елъытыгъэу акIуачIи, яуахъти псэолъэшI инэу ежьыррэ ишъхьэгъусэу Тыркоо Руслъанрэ зэшIуахырэм тырагъэкIодагъ. Мыекъопэ къэлэ паркым унагъом Дышъэ Унэ дегъэуцо. Мыгъэ хагъэкIыгъэр бэ. IофшIэн инэу джэхашъор, ятIонэрэ къатым дэкIоерэ лъэуер мыжъо жъгъэй зэмышъогъухэмкIэ гъэпкIэгъэнхэр аухыгъ. Унэпкъыр агъэдэхагъ хъырахъишъэхэмкIэ, тхыпхъэхэмкIэ. Унэ нэIум ышъхьэ паIом фэдэу шIыгъэ танджхэр зытет чэщанэхэр тырагъэуцуагъэх. Лэгупэр гъэкIэрэкIэгъэныр, ыкIоцIыкIэ кIашъор шIыжьыгъэныр джы апэ илъ Iофых. Дышъэ Унэр къызызэIуахыщтымкIи пIалъэ зэшъхьэгъусэхэм агъэнэфагъ. Къихьащт илъэсым иIоныгъо мазэ и 1-м ехъулIэу псэолъэшIыныр къаухынэу мэгугъэх. 
Еутых Ася — тыжьынышI, Адыгеим инароднэ художник: «Сыфай типчъэхэр къызэIутхынхэшъ, зэкIэ шIоигъоныгъэ зиIэ пстэури тихьакIэщ къедгъэблэгъэнхэу. Апэрэ къатыр зэрэпсаоу гъэлъэгъуапIэу щытыщт. Апч мэкIаехэм IэрышIыгъэу тиIэхэр атетыщтых, пкъыгъо цIыкIухэр, гъэдэхалъэхэр зыщэфы зышIоигъом къызIэкIигъэхьашъущтых ыкIи, фаехэ хъумэ, ежь-ежьырэу ашIышъущт. ЗыщыгъукIэщтхэ чIыпIэ щызэIутхыщт Дышъэ Унэм. ХьакIэу къытфэкIощтхэм гъучIыр зэрагъэткIурэр ядгъэлъэгъущт ыкIи тыжьынышI сэнэхьатыр зыфэдэр ауплъэкIушъущт.»
Джащ фэдэ пшъэрылъ инхэр иIэу тыжьынышIэ унагъор илъэсыкIэм пэгъокIы. Еутых Асерэ Тыркоо Руслъанрэ Адыгеир шIу зылъэгъухэрэ, ащ ихэхъоныгъэ фэлажьэхэрэ ыкIи хэку гупсэм игъэхъагъэхэм ащыгушIукIыхэрэ цIыфых. Къихьащт илъэсыр мафэ хъунэу, уз емынэу къэкIуагъэм цIыфхэр щымыщынэнхэу, псауныгъэ пытэ яIэнэу Адыгеим щыпсэухэрэм зэкIэми афэлъаIох.
ТIэшъу Светлан.
Адыгеим изаслуженнэ журналист.