КъокIыпIэм щыпсэурэ лъэпкъхэм яискусствэкIэ Къэралыгъо музеим и Темыр Кавказ къутамэу Мыекъуапэ дэтыр зызэхащагъэр мыгъэ илъэс 35-рэ зэрэхъугъэм фэгъэхьыгъэ тхыгъэ къыхэтыутыгъагъ. 
Чъэпыогъум и 28-м 1985-рэ илъэсым СССР-м культурэмкIэ и Министерствэ иунашъокIэ ар Мыекъуапэ къыщызэIуахыгъагъ. Ащ кIэщакIо фэхъугъэр зэлъашIэрэ археологэу, а уахътэм КъокIыпIэ къэралыгъо музеим культурэмкIэ ыкIи ижъырэ искусствэмкIэ иотдел ипащэщтыгъэу Александр Лесковыр ары.
1981 — 1988-рэ илъэсхэм Кавказ археологие экспедицием ипащэу ащ Iоф ышIагъ. ЗэшIуахыгъэ IофшIэнхэм яшIуагъэкIэ тиэрэ къыпэу я VI — IV-рэ лIэшIэгъухэм япхыгъэ пкъыгъо хьалэмэтхэу мыутIэ лъэпкъхэу Темыр Кавказым щыпсэущтыгъэхэм якультурэ къизыIотыкIыхэрэр къагъотыгъэх.
Непэрэ мафэм музеим ихъарзынэщ культурэм ыкIи искусствэм ипкъыгъо зэфэшъхьафхэу япчъагъэкIэ минипшIым фэдиз чIэлъ. Зэшъхьэгъусэхэу Кушъу Аслъанрэ Нэфсэтрэ ащ игъэпсын, изэтеуцон ящыIэныгъэ иIоф шъхьаIэ хъугъэ. Илъэс 35-м щыщэу 23-м Кушъу Нэфсэт музеим ипащ. НэмыкIхэм къахэзыгъэщэу музеим брендиплI иIэу елъытэ, ахэр:
Улапэ къыщагъотыгъэ шышъхьэ зышIот тыжьын ритонэу «Пегас». Ежь пкъыгъор Москва, ТыгъэкъокIыпIэ къэралыгъо музеим и «Дышъэ хъарзынэщэу» хэтым чIэт, Темыр Кавказ къутамэм ритоным тешIыкIыгъэ гальвано-копиеу Германием щашIыгъэр ары чIэтыр.
ЯтIонэрэ нэпэеплъыр — тиэрэ къыпэу я VI — V-рэ лIэшIэгъухэм ыныбжь къыщежьэу джэрдз щыуанэу, «Нартмэ ялэгъупэ хьалэмэткIэ» зэджагъэхэу, 1982-рэ илъэсым Iулэ Iуашъхьэхэм ащыщ къыщагъотыжьи, илъэс 37-рэ Москва КъокIыпIэ музеим зычIэт нэужым Мыекъуапэ музеим и Темыр Кавказ къутамэ къарагъэщэжьыгъэу ыкIи непэ зэIухыгъэ къэгъэлъэгъуапIэм чIэтыр ары.
КъыкIэлъыкIорэ хьалэмэтэу зигъугъу къэтшIыщтыр — зэлъашIэрэ модельерэу, IэпэIасэу, культурэмкIэ Адыгэ республикэм изаслуженнэ IофышIэу, искусствэмкIэ Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо премие илауреатэу СтIашъу Юрэ иIэшIэгъэ байхэу, лъэпкъ шъуашэхэм атешIыкIыгъэ гъэшIэгъонхэу музеим чIэтхэр ары.
ЯплIэнэрэ брендыр — Японием къырахыгъэ чэрэз лъэпкъэу сакурэу, адыгэ къужъIэрысэ ыкIи мыIэрысэ чъыг хатэхэу музеим ищагу, Кушъу Нэфсэт игукъэкIыкIэ, щагъэтIысхьагъэхэр арых.
А зэпстэум музеим иIофышIэхэр лъэшэу арэгушхох. Ау етIани мыгъэрэ илъэсым зы гъэхъэгъэ ин къадэхъугъэу хагъэунэфыкIы — пандемием емылъытыгъэу, грантэу къырахыгъэм ишIуагъэкIэ, Урысыем ыкIи Тыркуем ащыпсэурэ адыгэхэм якультурэ, яискусствэ, анахьэу сурэтшIын-живописым ылъэныкъокIэ ягъэхъагъэхэм язэфэхьысыжь языгъэшIыщт проектышхо зэшIуахыгъ. Ащ епхыгъэу шIэныгъэлэжьэу Алла Соколовар (ары проектыр зэхэзыгъэуцуагъэр) ягъусэу, музеим иIофышIэ нэбгырищ — проектым ипащэу Сулейман Фатимэ, музеим ипащэ игуадзэу Къуекъо Жаннэ, научнэ IофышIэ шъхьаIэу ХъокIо Ларисэ Тыркуем зэдэкIогъагъэх, Кавказ культурэ фондхэм япащэхэм, адыгэ сурэтышI цIэрыIохэм аIукIагъэх. Сулейман Фатимэ къызэриIуагъэмкIэ, адыгэ искусствэм ипкъыгъо хьалэмэтхэу къатхыжьыгъэхэм яэлектроннэ хъарзынэщ зэхагъэуцонышъ, музеим исайт-нэкIубгъо къырагъэуцощт.
Илъэс 35-м ихэгъэунэфыкIын ехъулIэу зэрагъэуIугъэ дышъэ кIэным къэралыгъо музеим икъутамэ ипащэу Кушъу Нэфсэт рыгушхоу игугъу къешIы, проектыкIэу рахъухьагъэхэмкIэ къыддэгуащэ:
«Непэрэ мафэм тапэкIэ уплъэзэ зыгорэ ипхъухьаныр къинми, сыда пIомэ неущырэ мафэри зыфэдэщтым тицыхьэ тедгъэлъышъурэп, музеим ипшъэрылъ шъхьаIэу искусствэм ипкъыгъо хьалэмэтхэм яухъумэн, яугъоин, якъэгъэлъэгъон тыфэшъыпкъэщт. Лъэпкъым ылъапсэ къыздикIырэр тшIэн фае, тщыгъупшэ хъущтэп. Ти ЛIышъхьэ ренэу ащ ынаIэ зэрэтыригъэтырэм, адыгабзэм, адыгэ культурэм якъэухъумэн зэрэфэгуIэрэм осэшхо фэсэшIы. Ежьыр ащ фэдэу зэрэщытым имызакъоу, лъэпкъым щыщ цIыфхэр ащ къыфегъэущых. Мары музеим ищагу адыгэ къужъIэрысэ ыкIи мыIэрысэ чъыгхэр зэрэщыдгъэтIысхьагъэхэм имызакъоу, Лэгъо-накъэ екIурэ гъогум пэIулъ чIыгухэм ащыщ сщэфыгъэу ащ адыгэ къужъIэрысэ-мыIэрысэ чъыгхатэ щызгъэтIысхьанэу сыфай. Фэдэ чъыгхэу тятэжъ пIашъэхэм агъэтIысхьэгъагъэхэр, илъэси 100 фэдиз къагъэшIагъэу, тикъушъхьэхэм, хы ШIуцIэ Iушъом къахэнагъэхэу ахэтых. Джы адыгэ пхъэшъхьэ-мышъхьэ чъыгхэм зыкъядгъэIэтыжьэу къэдгъэкIыхэмэ, дгъэбагъохэмэ, тишъолъыр къихьэрэ зекIохэми ар ашIогъэшIэгъоныщт, адыгэхэм ячIыгу къызэрихьагъэхэр зэу зэхашIэщт. Амал сыфэхъумэ, ижъырэ адыгэ псэупIэ изгъэуцонэу сыфай — лъэпкъым дахэу, гъэшIэгъонэу, акъылыгъэу, шэн-хабзэу хэлъыгъэхэр дгъэкIодыхэ хъущтэп».
Искусствэм ипкъыгъо хьалэмэтхэу музеим чIэлъхэм Кушъу Нэфсэт къатегущыIэ зэхъум, игуапэу джыри зы проект игугъу къышIыгъ. СтIашъу Юрэ иIэшIагъэхэм язэIухыгъэ къэгъэлъэгъон зычIэт залым тызычIахьэм, Адыгэ Республикэм инэпэеплъ бзылъфыгъэ шъуашэу, адыгэ быракъым иуцышъо диштэу, дышъэ тхыпхъэхэр зытетым, музеим ипащэ тырищэлIагъ:
«Юрэ фэдэу IэпэIасэу щыIэр зырыз, ащ иIэшIэгъэ хьалэмэтхэм сэ анахь къахэзгъэщырэр мы уцышъо саер ары. Ежь иамалым, IэкIэлъым тетэу ар ышIыгъ. Дышъэ тхыпхъэхэр тегъэпкIагъэу щытых. Джы сэ сызыфаер — IэпэIасэу Сет Сафиет дышъэидагъэхэр къезгъэшIынхэшъ (а IофшIэныр ыкIэм фэкIо), Юрэ исае тешIыкIыгъэ шъуашэм тырезгъэдэщтых. Дышъэ идагъэр адыгэ бзылъфыгъэхэм пытэу, илъэсишъэ пчъагъэхэм къызэтенэу ашIыщтыгъэ. Джащ фэдэу СтIашъу Юрэ идизайнкIэ Адыгеим фигъэшъуашэу ышIыгъэ шъуашэр лIэшIэгъухэм къахэнэнэу сыфай. Тикультурэ тилIэужхэм къафэдгъэнэнышъ, ар ыпэкIэ лъагъэкIуатэмэ, тызфыщыIэм ипшъэрылъ шъхьаIэхэр гъэцэкIагъэ хъугъэхэу плъытэ хъущт».
Тэу Замир.