Адыгэ Республикэм лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм адыряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъугъэм иамалхэмкIэ и Комитет итхьаматэу Шъхьэлэхъо Аскэр Хэкужъым къэзыгъэзэжьыгъэм и Мафэ фэгъэхьыгъэу гущыIэгъу тыфэхъугъ.
— 1988-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Хэкужъым къэзыгъэзэжьыгъэм и Мафэ игъэкIотыгъэу тэгъэмэфэкIы, — къытиIуагъ Шъхьэлэхъо Аскэр.
— ЕгъэжьапIэ ащ фэхъугъэр гъэзетеджэхэм ашIогъэшIэгъон.
— Югославие хэгъэгум иавтоном краеу Косовэ щыпсэухэрэ адыгэхэр къиныгъохэм ахэфагъэх. Зэо-банэхэр шъолъырым щыкIощтыгъэх. Мамыр цIыфхэр заом имашIо хэмыкIодэнхэм фэшI Урысые Федерацием и Правительствэ унашъо ышIыгъ бэ тырамыгъашIэу адыгэу Косовэ исхэм къэралыгъо IэпыIэгъу ятыгъэн фаеу.
— А унашъом къыпкъырыкIэу Адыгэ Республикэм Iофыгъохэр щызэрахьагъэхэба?
— Хэбзэ шапхъэ яIэу хэушъхьафыкIыгъэ Iофтхьабзэхэр зэрахьагъэх. Зы нэбгыри заом хэмыкIуадэу адыгэ унэгъо 23-рэ республикэм къэкIожьыгъ.
— Тиреспубликэ и Президент унашъоу ышIыгъэм тетэу шышъхьэIум и 1-р Хэкужъым къэзыгъэзэжьыгъэм и Мафэ хъугъэ, мэфэкIэу хэтэгъэунэфыкIы.
— Тилъэпкъэгъухэм ятарихъ чIыгу къызэрагъэзэжьыгъэр дунэе къэбар хъугъагъэ. Хэгъэгум и Правительствэ ишIушIагъэ мэхьэнэ ин зэриIэр а лъэхъаным къыщылъэгъуагъ.
ПсэупIэу яIэр
— Косовэ къикIыжьыгъэхэм япсэупIэр Мафэхьабл.
— Мыекъопэ районым и Кировскэ къоджэ псэупIэм Мафэхьаблэ хэхьэ.
— Адыгэ къуаджэм тхьапша дэсыр?
— Унэгъо 61-рэ щэпсэу, цIыф пчъагъэр 200 фэдиз мэхъу. Тыркуем, Сирием, Иорданием, Израиль, Европэм инэмыкIырэ хэгъэгухэм къарыкIыжьыгъэхэр къуаджэм щэпсэух.
— Мафэхьаблэ зиушъомбгъущта?
— Тыркуем, Сирием къарыкIыжьыхэрэр хапIэхэм къакIэлъэIух. Къуаджэр агу рехьы. Тилъэпкъэгъу нэбгырэ 2000 фэдиз Адыгеим къэкIожьыгъ. Къуаджэм щыпсэу зышIоигъо-
хэм япчъагъэ хэхъо.
— Щысэ къэпхьыгъэмэ дэгъугъэ.
— Сирием къикIыжьыгъэхэм Тэхъутэмыкъое районыр къыхахыгъ. Нэбгыришъэ фэдиз къуаджэм щэпсэу. Мафэхьаблэ ятIысыпIэу бэмэ къыхахы.
ЩыIэныгъэм хэгъуазэх
— IэкIыб къэрал къикIыжьыгъэмэ псэупIэм имызакъоу, IофшIапIи зэрагъэгъоты ашIоигъу.
— Республикэм иэкономикэ щыIакIэ тилъэпкъэгъухэр хэгъозагъэх. ПсэолъэшIхэр, сатыушIхэр, автотранспортым иIофышIэхэр, хэбзэ къулыкъур зезыхьэхэрэр, нэмыкIхэри ахэтых.
— Къэзыгъэзэжьыгъэхэм къафэхъугъэ кIалэхэр еджапIэхэм, IофшIапIэхэм ащытэлъэгъух.
— Урысыбзэр, адыгабзэр ныбжьыкIэхэм ашIэ. Культурэм, спортым апыщагъэх. Адыгэ Республикэм изаслуженнэ артист хъугъэхэри ахэтых. Урысыем и УIэшыгъэ КIуачIэхэм дзэ къулыкъур дэгъоу щахьы.
— Общественнэ Iофыгъохэм ахэлэжьэнхэмкIэ зэпхыныгъэхэр адышъуиIэба?
— Политикэм, культурэм, спортым афэгъэхьыгъэ зэхахьэхэм чанэу ахэлажьэх. ХэушъхьафыкIыгъэ Iофтхьабзэхэр зетэхьэх. Хэкужъым къэзыгъэзэжьыгъэм игушъхьэ кIуачIэ къэIэтыгъэным фэгъэхьыгъэ хэбзэ унашъор щыIэныгъэм щыпхырытщызэ, Iофыгъо 70-рэ фэдиз дгъэцэкIагъэ.
ЯщыкIэгъэ тхылъхэр
— IэкIыб къэрал щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм ящыкIэгъэ тхылъхэр Адыгеим къыщыдагъэкIых.
— Республикэм и Правительствэ, шIэныгъэлэжьхэр, гъэсэныгъэм пылъхэр, лъэпкъ Iофыгъомэ агъэгумэкIыхэрэр ащ дэлажьэх. ГущыIалъэхэр, егъэджэн тхылъхэр адыгабзэкIэ, урысыбзэкIэ, тыркубзэкIэ, инджылызыбзэкIэ къыдагъэкIыгъэх. Тилъэпкъэгъухэу IэкIыб къэралхэм арысхэм бзэр зэрагъэшIэнымкIэ IэпыIэгъу тафэхъузэ, видео амалхэри тэгъэфедэх.
Адыгабзэм изэгъэшIэн дунэе Интернетым зэрэхагъэхьагъэри IофшIэгъэ инэу тэлъытэ. Адыгэ Республикэм гуманитар ушэтынхэмкIэ и Институтэу КIэрэщэ Тембот ыцIэ зыхьырэм ар ишIушIагъэу щыт.
— Дунэе интернет-проектым адыгабзэр зэрэхагъэхьагъэм шIуагъэу къыхьыщтым гъэзетеджэхэр къыкIэупчIэх.
— Бзэ 49-рэ зэрагъэшIэнэу проектым хагъэхьагъэу щытыгъ. Адыгабзэр я 50-рэ бзэу Европэм истандарт диштэу хагъэхьагъ. Проектым ишIуагъэкIэ дунаим щыпсэурэмэ пкIэ хэмылъэу адыгабзэр зэрагъэшIэн алъэкIыщт, адыгэхэр дунаим нахьышIоу щашIэщтых.
Зэнэкъокъухэр, зэхахьэхэр
— Хэкужъым къэзыгъэзэжьыгъэхэм ящыIэкIэ-псэукIэ цIыфхэм ашIэнымкIэ сыд фэдэ Iофыгъоха зэхашъущэрэр?
— Къэралыгъо телерадиокомпаниеу «Адыгеим», республикэм игъэзетхэм темэ гъэнэфагъэхэмкIэ зэнэкъокъухэр ащызэхащэх, «СичIыгу гупс», «БлэкIыгъэмрэ къэкIощтымрэ» зыфиIохэрэмкIэ, нэмыкIхэмкIи журналистхэм темэ гъэшIэгъонхэр къаIэтых.
НыбжьыкIэхэм я Дунэе зэхахьэхэр илъэс къэс Адыгэ Республикэм зэхещэх. Культурэм, гъэсэныгъэм, фэшъхьафхэм атегущыIэх. Мафэхьаблэ спорт псэолъэ зэтегъэпсыхьагъэ къыщызэIуахыгъ. ФутболымкIэ зэнэкъокъу гъэшIэгъонхэр щэкIох. КIэлэцIыкIу джэгупIэу стадионым къыпэгъунэгъур итеплъэкIи дахэ. Къуаджэм IэзапIэ, мэщыт дэтых.
— «IэпэIасэм иеджапI» зыфиIорэр, музейхэм, зыгъэсапIэхэм ащыкIорэ зэхахьэхэр ныбжьыкIэхэм ашIогъэшIэгъоных.
— Адыгэ къашъохэм афэгъэсэгъэнхэмкIэ зэхахьэхэр гум шIукIэ къинэжьыгъэх. Адыгабзэм, лъэпкъ орэдхэм язэгъэшIэн, тарихъ къэбархэр, республикэм икъушъхьэхэр, чIыпIэ дахэхэр — ахэри хьакIэу къэкIуагъэхэ тилъэпкъэгъухэм гукIэ къыхахых.
— Зэлъэпкъэгъухэм язэпхыныгъэхэр щыIэныгъэм щыгъэпытэгъэнхэмкIэ сыда джыри къытапIо пшIоигъор?
— Лъэпкъым изыкIыныгъэ гъэпытэгъэныр зэдытиIофэу щыт. Журналэу «Зэкъошныгъэм» тилъэпкъэгъухэм япроизведениехэр къыщыхаутых. Телерадиокомпаниеу «Адыгеим» адыгабзэкIи, урысыбзэкIи темэ хэхыгъэхэр къегъэлъагъох. Гъэзетхэм яредакциехэм лъэпкъ зэпхыныгъэм мэхьэнэ ин раты.
— Къэбар гъэшIэгъонхэу къэпIуатэхэрэр IэкIыб къэралхэм алъэIэса?
— АрапыбзэкIэ, тыркубзэкIэ, инджылызыбзэкIэ зэрадзэкIыжьыгъэхэу алъытэгъэIэсых.
— ТизэдэгущыIэгъу зыщытыухыщтым тилъэпкъэгъухэу Хэкужъым къэзыгъэзэжьхэрэм ямэфэкI фэгъэхьыгъэу сыда къапIо пшIоигъор?
— ЯфэIо-фашIэхэм ягъэцэкIэн, урысыбзэр, адыгабзэр зэрагъэшIэным, нэмыкI IофыгъохэмкIи хэбзэ IэпыIэгъу яттыщт. ЯчIыгу къэзыгъэзэжьыгъэхэм гушIуагъор къябэкIэу псэунхэу, насыпышIо щыхъужьынхэу афэсэIо.
— Тхьауегъэпсэу.
ЕмтIылъ Нурбый.