ЕгъэжьэпIэшIур уахътэм епсыхьэ

Адыгэ Республикэм лъэпкъ IофхэмкIэ, IэкIыб къэралхэм ащыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм ады­ряIэ зэпхыныгъэхэмкIэ ыкIи къэбар жъу­гъэм иамалхэмкIэ и Комитет итхьама­тэу Шъхьэ­лэхъо Аскэр Хэкужъым къэзыгъэзэжьыгъэм и Мафэ фэгъэхьыгъэу гущыIэгъу тыфэхъугъ.

— 1988-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Хэкужъым къэзы­гъэзэжьыгъэм и Мафэ игъэкIотыгъэу тэгъэмэфэкIы, — къытиIуагъ Шъхьэлэхъо Аскэр.

— ЕгъэжьапIэ ащ фэхъу­гъэр гъэзетеджэхэм ашIогъэшIэ­гъон.

— Югославие хэгъэгум иав­то­ном краеу Косовэ щыпсэухэрэ адыгэхэр къиныгъохэм ахэфагъэх. Зэо-банэхэр шъолъырым щыкIощтыгъэх. Мамыр цIыфхэр заом имашIо хэмыкIодэнхэм фэшI Урысые Федерацием и Правительствэ унашъо ышIыгъ бэ тырамыгъашIэу адыгэу Косовэ исхэм къэралыгъо IэпыIэгъу ятыгъэн фаеу.

— А унашъом къыпкъырыкIэу Адыгэ Республикэм Iофыгъохэр щызэрахьагъэхэба?

— Хэбзэ шапхъэ яIэу хэу­шъхьафыкIыгъэ Iофтхьабзэхэр зэрахьагъэх. Зы нэбгыри заом хэмыкIуадэу адыгэ унэгъо 23-рэ республикэм къэкIожьыгъ.

— Тиреспубликэ и Президент унашъоу ышIыгъэм тетэу шышъхьэIум и 1-р Хэкужъым къэзыгъэзэжьыгъэм и Мафэ хъугъэ, мэфэкIэу хэтэгъэунэфыкIы.

— Тилъэпкъэгъухэм ятарихъ чIыгу къызэрагъэзэжьыгъэр ду­нэе къэбар хъугъагъэ. Хэгъэгум и Правительствэ ишIушIагъэ мэ­хьэнэ ин зэриIэр а лъэхъаным къыщылъэгъуагъ.

ПсэупIэу яIэр

— Косовэ къикIыжьыгъэхэм япсэупIэр Мафэхьабл.

— Мыекъопэ районым и Ки­ровскэ къоджэ псэупIэм Ма­фэхьаблэ хэхьэ.

— Адыгэ къуаджэм тхьапша дэсыр?

— Унэгъо 61-рэ щэпсэу, цIыф пчъагъэр 200 фэдиз мэхъу. Тыркуем, Сирием, Иорданием, Израиль, Европэм инэмыкIырэ хэгъэгухэм къарыкIыжьыгъэхэр къуаджэм щэпсэух.

— Мафэхьаблэ зиушъомб­гъущта?

— Тыркуем, Сирием къарыкIыжьыхэрэр хапIэхэм къакIэлъэIух. Къуаджэр агу рехьы. Тилъэпкъэгъу нэбгырэ 2000 фэдиз Адыгеим къэкIожьыгъ. Къуаджэм щыпсэу зышIоигъо-
хэм япчъагъэ хэхъо.

— Щысэ къэпхьыгъэмэ дэ­гъугъэ.

— Сирием къикIыжьыгъэхэм Тэхъутэмыкъое районыр къыхахыгъ. Нэбгыришъэ фэдиз къуаджэм щэпсэу. Мафэхьаблэ ятIысыпIэу бэмэ къыхахы.

ЩыIэныгъэм хэгъуазэх

— IэкIыб къэрал къикIы­жьыгъэмэ псэупIэм имыза­къоу, IофшIапIи зэрагъэгъоты ашIоигъу.

— Республикэм иэкономикэ щыIакIэ тилъэпкъэгъухэр хэ­гъо­загъэх. ПсэолъэшIхэр, сатыушI­хэр, автотранспортым иIофы­шIэхэр, хэбзэ къулыкъур зе­зы­хьэхэрэр, нэмыкIхэри ахэтых.

— Къэзыгъэзэжьыгъэхэм къафэхъугъэ кIалэхэр еджапIэхэм, IофшIапIэхэм ащытэлъэгъух.

— Урысыбзэр, адыгабзэр ныбжьыкIэхэм ашIэ. Культурэм, спортым апыщагъэх. Адыгэ Республикэм изаслуженнэ артист хъугъэхэри ахэтых. Урысыем и УIэшыгъэ КIуачIэхэм дзэ къулыкъур дэгъоу щахьы.

— Общественнэ Iофыгъо­хэм ахэлэжьэнхэмкIэ зэпхыныгъэхэр адышъуиIэба?

— Политикэм, культурэм, спортым афэгъэхьыгъэ зэха­хьэхэм чанэу ахэлажьэх. Хэу­шъхьафыкIыгъэ Iофтхьабзэхэр зетэхьэх. Хэкужъым къэзыгъэзэжьыгъэм игушъхьэ кIуачIэ къэIэтыгъэным фэгъэхьыгъэ хэ­бзэ унашъор щыIэныгъэм щыпхырытщызэ, Iофыгъо 70-рэ фэдиз дгъэцэкIагъэ.

ЯщыкIэгъэ тхылъхэр

— IэкIыб къэрал щыпсэурэ тилъэпкъэгъухэм ящыкIэгъэ тхылъхэр Адыгеим къыщы­дагъэкIых.

— Республикэм и Правительствэ, шIэныгъэлэжьхэр, гъэсэныгъэм пылъхэр, лъэпкъ Iофыгъомэ агъэгумэкIыхэрэр ащ дэлажьэх. ГущыIалъэхэр, егъэ­джэн тхылъхэр адыгабзэкIэ, урысыбзэкIэ, тыркубзэкIэ, инджылызыбзэкIэ къыдагъэкIы­гъэх. Тилъэпкъэгъухэу IэкIыб къэралхэм арысхэм бзэр зэрагъэшIэнымкIэ IэпыIэгъу тафэ­хъузэ, видео амалхэри тэгъэфедэх.

Адыгабзэм изэгъэшIэн дунэе Интернетым зэрэхагъэхьагъэри IофшIэгъэ инэу тэлъытэ. Адыгэ Республикэм гуманитар ушэтынхэмкIэ и Институтэу КIэрэщэ Тембот ыцIэ зыхьырэм ар ишIушIагъэу щыт.

— Дунэе интернет-проектым адыгабзэр зэрэхагъэхьагъэм шIуагъэу къыхьыщтым гъэзетеджэхэр къыкIэупчIэх.

— Бзэ 49-рэ зэрагъэшIэнэу проектым хагъэхьагъэу щытыгъ. Адыгабзэр я 50-рэ бзэу Европэм истандарт диштэу хагъэ­хьагъ. Проектым ишIуагъэкIэ дунаим щыпсэурэмэ пкIэ хэмылъэу адыгабзэр зэрагъэшIэн алъэкIыщт, адыгэхэр дунаим нахьышIоу щашIэщтых.

Зэнэкъокъухэр, зэхахьэхэр

— Хэкужъым къэзыгъэзэ­жьыгъэхэм ящыIэкIэ-псэукIэ цIыфхэм ашIэнымкIэ сыд фэдэ Iофыгъоха зэхашъущэрэр?

— Къэралыгъо телерадио­компаниеу «Адыгеим», респуб­ликэм игъэзетхэм темэ гъэ­нэфагъэхэмкIэ зэнэкъокъухэр ащы­зэхащэх, «СичIыгу гупс», «БлэкIыгъэмрэ къэкIощтымрэ» зыфиIохэрэмкIэ, нэмыкIхэмкIи журналистхэм темэ гъэшIэгъонхэр къаIэтых.

НыбжьыкIэхэм я Дунэе зэха­хьэхэр илъэс къэс Адыгэ Рес­публикэм зэхещэх. Культурэм, гъэсэныгъэм, фэшъхьафхэм атегущыIэх. Мафэхьаблэ спорт псэолъэ зэтегъэпсыхьагъэ къы­щызэIуахыгъ. ФутболымкIэ зэ­нэкъокъу гъэшIэгъонхэр щэкIох. КIэлэцIыкIу джэгупIэу стадионым къыпэгъунэгъур итеплъэкIи дахэ. Къуаджэм IэзапIэ, мэщыт дэтых.

— «IэпэIасэм иеджапI» зыфиIорэр, музейхэм, зыгъэсапIэхэм ащыкIорэ зэхахьэхэр ныбжьыкIэхэм ашIогъэшIэ­гъоных.

— Адыгэ къашъохэм афэгъэ­сэгъэнхэмкIэ зэхахьэхэр гум шIукIэ къинэжьыгъэх. Адыгабзэм, лъэпкъ орэдхэм язэгъэшIэн, тарихъ къэбархэр, респуб­ликэм икъушъхьэхэр, чIыпIэ да­хэхэр — ахэри хьакIэу къэ­кIуагъэхэ тилъэпкъэгъухэм гукIэ къыхахых.

— Зэлъэпкъэгъухэм язэпхыныгъэхэр щыIэныгъэм щыгъэпытэгъэнхэмкIэ сыда джыри къытапIо пшIоигъор?

— Лъэпкъым изыкIыныгъэ гъэпытэгъэныр зэдытиIофэу щыт. Журналэу «Зэкъошны­гъэм» тилъэпкъэгъухэм япроизведениехэр къыщыхаутых. Телерадиокомпаниеу «Адыгеим» адыгабзэкIи, урысыбзэкIи темэ хэхыгъэхэр къегъэлъагъох. Гъэ­зетхэм яредакциехэм лъэпкъ зэпхыныгъэм мэхьэнэ ин раты.

— Къэбар гъэшIэгъонхэу къэпIуатэхэрэр IэкIыб къэралхэм алъэIэса?

— АрапыбзэкIэ, тыркубзэкIэ, инджылызыбзэкIэ зэрадзэкIы­жьыгъэхэу алъытэгъэIэсых.

— ТизэдэгущыIэгъу зыщытыухыщтым тилъэпкъэгъухэу Хэкужъым къэзыгъэзэжьхэ­рэм ямэфэкI фэгъэхьыгъэу сыда къапIо пшIоигъор?

— ЯфэIо-фашIэхэм ягъэцэ­кIэн, урысыбзэр, адыгабзэр зэ­рагъэшIэным, нэмыкI Iофы­гъохэмкIи хэбзэ IэпыIэгъу ­яттыщт. ЯчIыгу къэзыгъэзэжьыгъэхэм гушIуагъор къябэкIэу псэунхэу, насыпышIо щыхъу­жьынхэу афэсэIо.

— Тхьауегъэпсэу.

ЕмтIылъ Нурбый.