Тилъэпкъэгъоу IэкIыб къэрал исхэм ащыщэу апэу Адыгеим къэзгъэзэжьыгъагъэр ЛIыбзыу Даут. Ар бэмэ ашIэн фаеу, ау ащ сэ сятэжъэу ЛIыбзыу Мэдинэ ишIушIагъэ зэрэхэлъым зэкIэри щыгъуазэпэу къысшIошIы.
Даутэ Иорданиер ары къызэрыкIыжьыгъэр. Нахьыжъхэм къызэрэсфаIотэжьыгъэмкIэ, апэ ар 1960-рэ илъэсхэм акIэм зекIоу Советскэ Союзым къэкIогъагъ. Джащыгъум къуаджэу Пэнэжьыкъуаи, поселкэу Яблоновскэми, ткъош Къэбэртэе-Бэлъкъар республикэми ащыIэгъагъ, ахэм ащыпсэурэ ЛIыбзыухэм аIукIэгъагъ, нэIуасэ афэхъугъагъ. Арэу щытми, хэкужъым къыгъэзэжьынымкIэ татэ IэпыIэгъу фэхъунэу къыщыгугъэу, къыпэблагъэу зэпхыныгъэ къыдыриIэнэу къыхихыгъагъ. Зэрэхэмыукъуагъэри уахътэм къыгъэлъэгъуагъ.
КъызэрэсфаIотэжьыгъэмкIэ, Даутэ къэкIожьынэу фитыныгъэ къыдихыныр, тхылъэу ащ ищыкIагъэхэр гъэхьазырыгъэнхэр Iоф псынкIэ хъугъагъэп. Сятэжърэ сянэжъ ФатIимэтрэ ащ къымыгъащтэхэу ихэкужъ щыпсэумэ зышIоигъо кIалэр яунагъо щыщынэу аштэгъагъ.
ЕтIани, къызэраIорэмкIэ, Даутэ Урысыем игражданин хъуным пае сятэжъ мызэу-мытIоу Москва ащагъ. Ар укIонышъ укъэкIожьын нахь зыхэмылъ Iофэу зэрэщымытыгъэр гурыIогъуаеп. Ащ фэдэ ыпшъэ рилъхьажьынэу, кIэлэ хымэу зыщыщ ымышIэрэр ижьау чIигъэуцонэу нэбгырабэ бгъотыщтыгъагъэп.
КъэкIожьынэу зэрэдеIагъэм имызакъоу, къыздэкIожьыгъэ къэралыгъом исым инахьыбэр зэрыгущыIэрэ урысыбзэу, щыIэныгъэм лъэшэу щырищыкIэгъэщтыр къыIэкIэхьанымкIи, хэкужъым хэгъозэжьынымкIи сятэжърэ сянэжърэ IэпыIэгъу фэхъугъэх. Анахь ищыкIэгъэщт урысыбзэ гущыIэхэр, хьалыгъу, псы зыфэпIощтхэр, нанэ ригъэшIэгъагъэхэу къаIожьы.
Апшъэрэ гъэсэныгъэ зэригъэгъотынымкIи сятэжъ деIагъ. КъызэрэсфаIотагъэмкIэ, урысыбзэр нахь куоу Краснодар дэт мэкъумэщ институтым къыщызэIуахыгъэ курсхэм ащызэригъэшIэжьыгъагъ, ащ илъэситIурэ чIэсыгъ. Ащ щеджэфэ Иорданием стипендие къыритынэу къыдэзыхыгъагъэр сятэжъэу къаIожьы. Ащ паи ар мызэу-мытIоу Москва кIонэу хъугъагъ.
Мэкъумэщ институтым иеджэн щылъигъэкIотэнэу Даутэ гухэлъ иIагъ, ау IэкIыбым къикIыгъэ кIэлэ гъэсагъэм а сэнэхьатыр къемыкIущтэу бэмэ къызыраIом, Мыекъуапэ зыкъыгъэзэжьи, Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым IэкIыб къэралыгъуабзэхэмкIэ ифакультет къыухыгъ. Дэгъудэдэу зэреджагъэм фэшI ащ Iоф щишIэнэу къычIагъэнэжьыгъагъ.
ЛIыбзыу Даутэ сабыибэ зэрыс унагъо къихъухьагъ. Сэ къызэрэзгурыIорэмкIэ, нахьыжъхэм къызэраIожьырэмкIи, ащ фэдэ унэгъо Iужъум зы нэбгырэ къыхэкIыжьынышъ, а лъэхъаным Адыгеим къыгъэзэжьыныр Iоф псынкIагъэп. Сэ сятэжъ фэдэ цIыф еджэгъэ, цIыф Iушэу, теубытагъэ хэлъэу рихьыжьагъэр гъунэм нэзгъэсырэр ары ныIэп ар къыздэхъущтыгъагъэр.
ЕтIани къызкIэзгъэтхъымэ сшIоигъор, Даутэ имызакъоу, зэкIэ иIахьыл-гупсэхэм апае тиунапчъэхэр зэрэзэIухыгъагъэхэр ары. СызэрэщыгъуазэмкIэ, Даутэ иIахьылхэр Адыгеим къакIощтыгъэх, сятэжъ ахэр ыхьакIэщтыгъэх. Ышэу Хьисэр анахьыбэрэ къэкIуагъэу къаIотэжьы. Ар Иорданием и Пачъыхьэ къэзгъэгъунэхэрэм ахэтыгъэу ары зэраIорэр.
Сятэжъ хьакIэхэр тызщыщ къуаджэу Джэджэхьаблэ дэсэу щигъэсыщтыгъэхэп, хы ШIуцIэ Iушъом фырикъужьэу ыщэщтыгъэх, Адыгеим ичIыпIэ дахэхэр аригъэлъэгъущтыгъэх, заригъэгъэпсэфыщтыгъ.
1970-рэ илъэсхэм якъежьапIэхэм сятэжъ Мэдинэрэ тиIахьылэу Джармэкъо Шумафэрэ Иорданием кIогъагъэхэу къаIожьы. Ахэр ЛIыбзыу Даутэ иунагъо ихьэкIэ закъоу щымытхэу, Адыгэ хэкум, лъэпкъым ялIыкIо пшъэрылъхэри агъэцэкIэгъагъэх.
Даутэ Кощхьаблэ щыщ пшъашъэ унагъо дишIагъ. Ащи сятэжърэ сянэжърэ яIахьышхо хэлъ. Къызещэм, адыгэ джэгу фашIыгъагъ. Нэужыми унэгъо ныбжьыкIэр ылъакъо теуцофэкIэ якIалэм фэдэу деIагъэх.
Сянэжърэ сятэжърэ псаоу щэIэфэхэкIэ Даутэрэ ишъхьэгъусэрэ бэрэ къакIощтыгъэх. Ахэр дунаим зехыжьыхэми тызэщыгъупшагъэу арэп, ау янэ-ятэу IэкIыбым къыщинагъэхэм ачIыпIэ хэкужъым щыфэхъугъэхэр зэрымысыжь унэм бэрэ къихьаныр Даутэ къызэрэфэкъиным къыхэкIэу икъакIо нахь макIэ ышIыгъагъ.
Сэ сыкъызхиубытэгъэ уахътэр пштэмэ, тилъэпкъэгъоу IэкIыбым щыIэхэм ащыщыбэхэм хэкужъым къагъэзэжьыгъ. Ау ащ икъежьапIэ, апэрэ лъэбэкъухэр ашIынхэм сятэжъ ЛIыбзыу Мэдинэ иIахьышхо зэрэхэлъыр теубытагъэ хэлъэу къэсIон слъэкIыщт.
ЛIЫБЗЫУ Мурат.
къу. Джэджэхьабл.