НэкIмазэм ишIуагъэхэр

Быслъымэнэу дунаим тетхэм агъэлъэпIэрэ, агъэшIорэ Рэмэзан мазэр къэблагъэ. НэкIмазэм епхыгъэ шапхъэхэм, ахэр быслъымэнхэм зэрагъэцэкIэн фаем тащигъэгъозагъ Мыекъопэ гупчэ мэщытым иIимамэу Хъущт Азэмат.— Азэмат, НэкIмазэр адрэ мазэхэм сыда зэратекIырэр, сыд фэдэ чIыпIа ислъам диным ащ щиубытырэр?

— А мазэр ары КъурIан лъапIэр къызехыгъэр, быслъымэнхэми нэкIыр зырагъажьэрэр. Ащ фэгъэхьыгъэу Къур­Iаным мырэущтэу ит: «КъурIаныр къызыщехыгъэ НэкIмазэр цIыфхэмкIэ гъуа­зэу, гъогу дэгъури дэири зэхэфыгъэ хъугъэу щытышъ, а мазэр зытефэрэм ерэнэкI. Сымаджэу ащ тефэрэм е гъогум тетым ащ фэдиз мэфэ пчъагъэ ыужкIэ ерэнэкIыжь. Шъо НэкIмазэр псынкIэ къышъуфишIыным Алахьыр фай нахь, къин шъуигъэлъэгъунэу фаеп. Шъо гъогу занкIэм шъузэрэрищэрэм пае НэкIмазэри шъуухынэу, Алахьыри жъугъэлъэпIэнэу фай. Шъо разэ шъухъункIи мэхъу».

НэкIыр ислъам диным ипкъэуитфымэ зэу ащыщ. НэкIыр зышIошъ мыхъоу щэч зыгу къихьэрэм, умынэкIыми хъунэу зыIорэм гунахьышхо егъахъэ. Тхьэм цIыф пстэуми нэкIыр къатырилъхьагъ. Быслъымэн диным ыпэкIи щыIагъэхэм ар къатырилъхьагъэу щытыгъ. Тхьэм къыригъэхыгъэ КъурIаным унэкIын зэрэфаер къыгъэнафэу Iэятхэр итых. Алахьта­лэм мырэущтэу КъурIанымкIэ зыкъытфегъазэ: «О, шIошъхъуныгъэ зиIэхэр! ШъуапэкIэ цIыфхэм зэрателъы­гъэм фэдэу нэкIыр шъори шъутелъ…»

— НэкIым пылъ шапхъэхэм уакъытегущыIагъэмэ дэгъугъэ.

— Мы мэзэ лъапIэм Тхьэм гунахьхэр афегъэгъу, псапэри афегъэбагъо. Алахьталэр цIыфым имэлэкIалIэ щыкIэрэкIэ арэп нэкIыр ащ къызфытырилъхьагъэр, ар гъогу зафэ теуцоным, хъярэу мы мафэм хэлъхэр къылъыIэсынхэм пае нахь. ЦIыфым ипсауныгъэ, идунэететыкIэ федэ афэхъугъэу НэкIмазэм бэ хэлъыр: мыхъунхэм ар ащеухъумэ, Iэпкъ-лъэпкъыр егъэрэхьаты, цIыфхэр зэкъотынхэм, шIу зэрэлъэгъунхэм, гу­кIэгъу къахэфэным фегъасэх.

НэкIмазэм цIыфымкIэ бэ хъярэу хэлъыр. Пегъымбарым мырэущтэу къы­Iуагъ: «НэкIмазэм хъярэу хэлъыр зыфэдизыр цIыфхэм ашIагъэемэ, илъэс псаум имазэхэр нэкIмэзэ мазэу щытынхэу фаещтыгъэх».

Нэф мышъызэ ебгъэжьэнышъ, тыгъэр къохьафэ уинэкI зыкъутэщтхэм защыб­дзыеныр ары нэкIыр. Угу илъыри пшIэрэри зэдиштэу, Тхьэми ирэзагъэ зэхапшIэу ущытын фай.

НэкIмазэм къыкIоцI цIыфыр ыгукIэ нахь къабзэ мэхъу, иIиман мэпытэ, зекIокIэ дэйхэм защедзые. Щыхьагъу къызашIыкIэ, нэкI зэриIыгъыр, цIацIэ зэрэмыхъущтыр ареIо. НэмазымкIи, КъурIанымкIи илъэсым къыкIоцI блигъэ­кIыгъэхэр а мазэм цIыфым регъэкъу­жьых.

Мы мазэм сэдакъэ птыныр, КъурIан уеджэныр, нэмаз уахътэхэр блэмыгъэ­кIынхэр псэпэшхоу щыт. УиIахьылхэм, уигупсэхэм а мазэм къыкIоцI уахахьэмэ, уалъыкIомэ, псапэ къыпфыхэкIыщт.

— Азамат, НэкIмазэм быслъы­мэнхэр нахь зэпэблагъэ, зэфэгумэкIыжь ешIыха?

— Ары, НэкIмазэм социальнэ мэхьэнэ ин иI. Мы мазэм гъот зиIэхэм агу фэныкъорэ цIыфхэм нахь афызэIухыгъэ мэхъу. Гъэмафэрэ сыхьат 15 — 18-рэ нэкIыр зыIыгъхэм, псыгъуаткIуи, фыгукIи зыIумыфэхэрэм шхыным фыщыкIэрэ цIыфыр къинэу зыхэтыр нахь зэхашIэ, Тхьэм къафигъэшъошэгъэ мылъкумкIи, гъомылапхъэхэмкIи ягуапэу ащ дэгуащэх. НэмыкIхэм гукIэгъу афэпшIыным, тхьамыкIэмэ уалъыплъэным, уиIэмэ, зимыIэм ептыным, уимыIэмэ, гущыIэ дахэ нэмыIэми апэбгъохыным НэкIмазэм уфегъасэ.
Зэчатэр Тхьэм къазкIытырилъхьагъэр зэхэтыкIэ дахэхэр цIыфхэм къахилъхьанхэм пай, ар диным ылъапсэмэ ащыщ. ТхьамыкIэхэмкIэ гукIэгъу ахэ­лъэу зэчатэм цIыфхэр ешIы, якъин атыреIэтыкIы, гур егъэкъабзэ, тхьамыкIэр баим емышъугъоу, емынэкъокъоу, мыхъун ымышIэу ешIы, джащ фэдэу байми ыгу егъэкъабзэ, хьэцагъэм зыщидзыеу регъасэ, хьалэл ешIы. НэкIмазэм быслъы­мэным нэкI зыIыгъхэр ыгъэшхэн­хэу, пчыхьэрэ хигъэIэжьынхэу амал иI. НэкIым быслъымэныр щэIагъэм, нэ­мыкIхэм афигъэгъуным, афигъэкIотэным, мыгубжыным, ыбзэгу фэсакъыным афегъасэ.

— Азэмат, хэта нэкIыр зыIыгъынэу зытефэрэр, хэта Тхьэм ар зытыриIэтыкIыгъэр?

— Зиакъыл уцугъэ, зыныбжь икъугъэ хэтрэ быслъымэни нэкIыр ыIыгъынэу тефэ. Тхьэм ар зытыриIэтыкIыгъэхэр бзылъфыгъэ зэпкъаджэхэр, быдз езыгъашъохэрэр, сымаджэхэр, гъогу тетхэр ары, ау ахэми ыужкIэ а мафэхэр апщы­ныжьын фай. Нэжъ-Iужъхэми, хэужъыныхьэгъэ уз зиIэхэми анэкIынэу атефэ­рэп. Ханэгъэ мэфэ пчъагъэм фэдизкIэ гъот макIэ зиIэ зы нэбгырэ ахэм агъэ­шхэн фае.

— Сыда нэкIым къыхэбгъахьэ мыхъущтхэр?

— НэкIмазэм тыгъэр къохьэфэ шхэхэ, псы, Iэзэгъу уц ешъохэ, зэшъхьэгъусэхэр зэгуахьэхэ, гущыIэ нэкIхэр ашIыхэ, хъуа­нэхэ, убэхэ, пцIы аусы, ажэ къыдахьэрэр аIо, яягъэ цIыфмэ арагъэкIы хъущтэп. НэкIым ипсэпагъэ зыгъэкIодырэмэ ахэр ащыщых.

— Къадыр чэщым нахь мэхьанэ зиIэ НэкIмазэм хэмытэу къысшIошIы. А чэщыр зэрагъа­кIорэм тIэкIу укъытегущыIэ тшIоигъуагъ.

— НэкIмазэм иаужырэ чэщ-мэфипшI хэт КъурIан лъапIэр Алахьталэм къыри­гъэхынэу зыщыригъэжьэгъэ чэщыр. Ар зытефэрэр Къадыр чэщыр — мэзэ минмэ анахь лъапIэр ары. ШIэныгъэлэжь­хэу Пегъымбар лъапIэм ыужкIэ къырыкIуагъэхэм зэралъытэщтыгъэр, непэ къызынэсыгъэми зэрэхагъэунэфыкIырэр я 26-рэ мафэр занэкIырэм ыужырэ чэщэу мы мафэмрэ я 27-рэ мафэмрэ зэдырячэщыр ары Къадыр чэщыр.

ЦIыфхэм къарыкIощтыри, къэхъущтхэри, цIыфхэм ярызыкъи Къадыр чэщым мэлаIичхэм атхых. ЫпшъэкIэ къыщытIогъэ пстэуми апай мы чэщыр зыфэлъапIэр, адрэ чэщхэм ялыеу. Мы чэщ лъа­пIэм Тхьэм нахьыбэрэ тызфелъэIурэр ирэзэныгъэ, игукIэгъу, ипсапэхэр къытлъигъэIэсынхэм пай. Пегъымбарым ыIуагъ: «Шъулъыхъу Къадыр чэщым НэкIмазэм иаужырэ мэфипшIым». Пегъым­барым ишъхьэгъусэу Айшэ къы­Iожьыгъ Къадыр чэщым дыухьэу къэпIощтыр: «Я Алахь, о псэкIодхэр огъэгъух, шIу олъэгъу псэкIодхэр бгъэгъунхэу, сыолъэIу сэри, сипсэкIодхэр къысфэгъэ­гъух».

Алахьталэм игъогу тетхэу нэкIыр зынэкIэу, нэмазыр зышIэу, а чэщым фэхьазырэу екIуалIэхэрэм ар къызысыкIэ тобэр яIэу, ащ еуцолIагъэхэу, чэщым Тхьэм елъэIоу щысыгъэхэм гукIэгъу ащ къафишIыщт, мэзэ минкIэ а чэщыр афиIэтыщт.

— Фытыр сэдакъэр зыфэдизым игугъу къэпшIы тшIоигъуагъ.

— НэкIмэзэ мазэр ыкIэм факIо хъумэ, птын фае фытыр сэдакъэр. Фытырыр унэм нэбгырэ пчъагъэу исым телъытагъэу птыщт. ЦIыфыр чIыпIэу зыщыпсэурэм нахь игъэкIотыгъэу щалэжьырэ лэжьыгъэм икилограмми 3 е ащ ыуасэ фэдиз фытырыпкIэр. Тэ ащ фэдэу тиIэхэр коцыр, картофыр, пынджыр, гречкэр, къуаер ары. ФытырыпкIэр атефэ унагъом ис пстэуми, сабыеу НэкIмэзэ мазэм къыхэхъухьагъэри зэрахэтэу.

Пегъымбарэу Мухьамэд къыIуагъ: «ЦIыфым НэкIмазэм гущыIэ мыхъунхэр ыIуагъэмэ, мыхъунхэр ышIагъэу щытмэ, фытырыр ытымэ зеукъэбзыжьы». Фытырыр Бирам нэмазыр рамыгъажьэзэ птын фае, ащ ыуж зыптырэм сэдакъэ мэхъу нахь, фытыр хъурэп. Ар отыфэ уинэкI кIэшIагъэу къэнэ, зыптырэ нэуж Алахьым уипсапэхэм ахегъахъо.

Зэпахырэ уз щынагъоу коронавирусым непэ зэрэдунаеу зэрэзэлъиштагъэм къыхэкIыкIэ цIыфхэр зы чIыпIэм щызэрэугъоихэ, зэхахьэхэ хъущтхэп. НэкIмазэм изыфэгъэхьазырынкIэ Iофхэм язытет зэхъокIыныгъэ горэ фишIыгъа? Мы упчIэр фэдгъэзагъ Адыгэ Респуб­ликэм игупчэ мэщыт иIимамэу Шъхьэ­лэхъо Ибрахьим.

— ЗэхъокIыныгъэ зыфэхъугъэхэм ащыщ тэрауихь нэмазым ишIын. БлэкIыгъэ илъэсхэм мэщытым тыщызэрэугъоити, Iимамыр къурIаным къеджэмэ, Тхьэм телъэIузэ нэмазыр тшIыщтыгъэ. Джы мыгъэ узэхахьэ зэрэмыхъущтым къы­хэкIыкIэ шъхьадж иунэ исэу нэмазыр ышIыщт, Тхьэм елъэIущт.

Ау мыщ дэжьым упчIэ къэуцун ылъэ­кIыщт: «сыдэущтэу нэмаз сшIыщта КъурIаным ит сурэр езбырэу сымышIэу?». Ащи джэуап иI, КъурIаныр ыIэ IэкIэлъэу, еплъызэ нэмаз ышIын, Тхьэм елъэIун ылъэкIыщт.

— Зыныбжь илъэс 65-м ­ехъугъэхэу, узыр нахь шIэхэу къызэолIэн ылъэкIыщтхэм нэкIыр аубытынымкIэ щынагъо щыIэба?

— Мы упчIэр гъэшIэгъоны ыкIи мэхьанэшхо иI. Ислъам диным къызэриIорэмкIэ, псауныгъэ зиIэ пстэуми, ныбжьыкIэми е зыныбжь хэкIотагъэми, нэкIыр аIыгъын фае. Ащ дакIоу цIыфыр сымаджэмэ, нэкIым ыпкъ къикIыкIэ ащ ипсауныгъэ изытет нахь дэи мэхъумэ, ар ыIыгъы хъущтэп. ЦIыфым хэужъыныхьэгъэ уз иIэу щытмэ нэкIым илъэ­хъан блитIупщыгъэ мафэхэр ыпщыныжьынхэ фае. Мыщ дэжьым къэсIонэу сыфай нэкI зыIыгъхэм коронавирусыр нахь къапыхьан ылъэкIыщтэу научнэ ушэтынхэр зэрэщымыIэхэр. Ар хэгъэкIи, нэкIыр зыIыгъым ипсауныгъэ изытет нахь пытэ мэхъу, ыпкъышъол еукъэбзы, узыбэхэр егъэхъужьых.

НэкIубгъор къэзыгъэхьазырыгъэр КIАРЭ Фатим.