ЦIыфыпсэм уасэ иIэп

Автомобиль гъогухэм къатехъухьэхэрэ тхьамыкIагъохэр водительхэу рулым кIэрысхэм язакъоп зилажьэхэр. Ежь гъогухэр зыфэдэхэми, инфраструктурэр зэрэгъэпсыгъэми ахэр япхыгъэх. Мыщ дэжьым къэIогъэн фаер машинэхэр зезыфэхэрэри, гъогухэр зэпызычыхэрэ цIыфхэри зэфэдэу сакъынхэ зэрэфаер ары.

Къалэу ТIуапсэ укъызщыдэкIыжьырэ чIыпIэм илъэсыбэрэ къэлэ ГИБДД-м иIофышIэ купхэм ащыщ горэм къулыкъу щихьыгъ. Мыщ къэсыхэрэ водительхэм ячъэ къызкIыщагъакIэрэр зэрагъэпщынэщтхэм тещыныхьэхэкIэ арэп, аварием хафи зэхикъутэгъэ «жигуленкэу» гъогубгъум лъэгапIэм щытырагъэуцуагъэр апэу анэгу къызэрэкIидзэрэр ары. Ар зылъэгъурэр къыщы­шIын ылъэкIыщтым емыгупшысэн ылъэкIыщтыгъэп.

Статистикэм къытыхэрэ пчъа­гъэмэ къызэраIорэмкIэ, илъэс къэс тикъэралыгъо игъогухэм къатехъухьэхэрэ машинэ зэу­тэ­кI­хэм нэбгырэ мин 32-рэ фэдиз ахэкIуадэ. ЗэрэхъурэмкIэ, илъэс къэс къэлэ цIыкIухэм е район гупчэхэм ащыпсэурэмэ афэдиз (гущыIэм пае, ПсышIуапэ фэдэу) чIышъхьашъом текIодыкIы.

Мафэ къэс пIуагъэми ухэмыукъонэу, водительхэм ямашинэ зефакIэрэ лъэсрыкIохэм гъогум узэрэрыкIон е ар зэрэзэпыпчын фэе шапхъэхэу щыIэхэр зэ­ра­мыгъэцакIэхэрэмрэ апкъ къи­кIыкIэ, къэбар гомыIухэр зэхэтэхых. Гъогум хэбзэнчъэу щызекIохэрэм административнэ пшъэдэкIыжьэу арагъэхьырэр нахь къагъэпхъэшэ зэпытыми, ащ къымыгъэуцурэр джыри макIэп.

Мы Iофым хэкIыпIэ фэхъунэу щытхэр гъогушI хъызмэтым ипшъэрылъхэр, гъогухэр зэрагъэпсыхэрэ шIыкIэр зэблахъунхэр, шIыкIакIэхэр агъэфедэхэзэ инфраструктурэм игъэпсын лъа­гъэ­кIотэныр арых. Ащ фэдэ екIолIакIэхэр Шъачэ Олимпиадэм фагъэхьазыры зэхъум гъогушI­хэм агъэфедэгъагъэх ыкIи щытхъу хэлъэу зэшIуахыгъагъэх. Уахътэм диштэрэ гъогухэр, лъэ­мыджхэр, туннельхэр агъэ­псыгъэх, автомашинэхэр сыхьат заулэрэ зэхэтхэу гъогухэм атетыжьхэрэп. Джыри а Iофхэр лъыгъэкIотэгъэнхэ фае.

Тыркуем игъогухэр

Турфирмэу «Арбай» зыфиIо­рэм иавтобус гупсэф цIыкIоу Урысыем къикIыгъэ цIыф купым къыпэгъокIыгъэм тисэу километрэ 1500-у Стамбулрэ Анкарарэ азыфагу илъэр тымыгузажъоу сыхьатиблыкIэ къэткIугъ. Автомобиль гъогоу тызэрыкIорэр зэрэзэтегъэпсыхьагъэр згъэшIагъозэ зэсIожьыщтыгъэ: «Тэри мыщ фэдэ гъогухэр тиIагъэ­хэмэ!» Гъогур шъолъыриплIэу зэтеутыгъ, зы мэшэ цIыкIуи иIэп, асфальтыр зэшъхьэзэшъо хъоп­сагъоу ыкIыкIу телъ.

Гъогум полицейскэхэр щып­лъэгъухэрэп, тынэсыфэ зэзакъу ахэр тапэ къызэрифагъэхэр, ари гъэстыныпхъэр транспортым зыщырагъэхъорэ станциер ары зыщыхъугъэр. Тиводителэу Тарик ныбжьыкIагъэми, хэукъоныгъэ гори гъогум щишIыгъэп.

— Водительхэм яправахэр зэраIахыщтхэр зэуи арэп, — еIо ащ. — Ащ пае гъогухэм полициер атетынэуи ищыкIагъэп. Ты­дэ­кIи радархэр, машинэхэм сурэт атезыххэрэ приборхэр атетых, автомашинэ пэпчъ зэрэзекIорэм лъэплъэх. Шапхъэхэр зыукъохэрэм ямашинэхэм яномерхэри атырахых, мазэм ыкIэм тазырэу къыптыралъхьагъэр зыфэдизыр итэу квитанцие къып­фагъэхьы. Игъом ар зымытыкIэ, машинэр уагъэгъэфедэщтэп.

Тарик иправахэри, имашини къеухъумэх. Микроавтобусыр ары иунагъо зэриIыгъыр. Илэ­жьапкIэ доллар 1500-рэ зэрэхъу­рэр, ащ фэшъхьафэу, фирмэу Iоф зыщишIэрэм соцпакетыр ыпшъэ рилъхьажьыгъ, мэфэ пчъа­гъэрэ зэпымыгъэоу Iоф зыпшIэкIэ, пшхырэм тефэрэ уасэри къыуетыжьы. Арышъ, кIалэм иIоф шIокIодынэу фаеп.

Уахътэм диштэрэ технологиехэр аужырэ лъэхъаным игъэ­кIотыгъэу Тыркуем игъогушIхэм агъэфедэх. Ахэм яшIуагъэ къызэрэкIорэр пстэумэ янэрылъэгъу, машинэ зэутэкIхэр, цIыфхэр ахэм зэращыфыкъохэрэр нахь макIэ хъугъэх. ЦIыфхэм хабзэм цыхьэу фашIырэм къыхэхъуагъ.

Тарик къызэриIорэмкIэ, автомобиль гъогухэм ягъэкIэжьын хабзэм ахъщэу хилъхьэрэм зыкъегъэшъыпкъэжьы. Гъогухэм язытет нахь дэгъу зэрэхъугъэм пае машинэхэр нахь макIэу зэутэкIых.

Уямыхъопсэнэу щытэп

Тыркуем игъогухэм афэдэу Иорданием иехэми афэсакъых. Мы къэралыгъом хэхъоныгъэхэу ышIыгъэхэм уямыхъопсэнэу щытэп. ЗекIон индустриеу хэгъэ­гум зыщызыушъомбгъугъэм ихьатыркIэ мылъкушхо казнэм къихьэ хъугъэ, арышъ, гъогухэм язэтегъэпсыхьан пэIуагъэхьэрэ ахъщэм шъхьасыхэрэп. Мыщ къэкIорэ зыгъэпсэфакIохэм агъэ­шIэгъожьырэп псэупIэ цIыкIухэу цIыфхэр тхьамыкIэу зыщы­псэухэрэм апэблагъэхэу гъэ­стыныпхъэр зыщащэхэрэ станциехэр, пкъыгъо зэфэшъхьафхэр зытелъхэ тучан мыинхэр, бэдзэр­шIыпIэхэр, шхэпIэ цIыкIухэр къызэрэщызэIуахыгъэхэр. ЦIыф­хэм ящыIакIэ зэхъокIы, федэ къызхэкIыщтхэ IофшIэпIэ унаехэр зэхащагъэх.

Иорданием икъэлэ шъхьаIэ иурамхэм ащыщ Амман Мухаммед Шеркес сыригъусэу тырэкIо. Ар илъэсыбэрэ чIыпIэ полицием Iоф щишIагъ, гъогухэм язытети, зэрагъэфедэхэрэри дэгъоу ешIэх.

— Машинэхэр къызэтеуцохэу, зэжэжьхэу мыщ зэрэщымыхъу­рэр шъыпкъа? — сеупчIы ащ.

Гъогоу тызтетым автомобилэу рыкIорэр гъунэнчъэу къыпшIошIы. Зэпэблэгъэ дэдэхэу лъыкIуатэхэуи плъэгъущтых, ахэр зэрэзэнэмысыхэрэр умыгъэшIэгъон плъэкIырэп.

— Машинэр бэми, зэфэса­къыжьхэу зыхъугъэхэр бэшIа­гъэп, — къеIуатэ сигъусэ. — Къэ­лэ гъо­гухэм язытет агъэпы­тэным илъэсипшI фэдиз хъугъэ зыпылъхэр. Гъогухэм ащыщ чIыпIэхэр аIэтыхэу е чIычIэгъым чIахьэхэу бэрэ уарехьылIэ. Ахэм инэу яшIуагъэ къэкIуагъ. Къэлэ гупчэ дэдэм машинэхэр къыщызэхахьэхэмэ, гъогухэм регулировщикхэр къатырагъэуцох.

— Машинэхэр зэутэкIыхэу, къутэхэу къыхэкIырэба?

— БлэкIыгъэ лъэхъанхэм ялъытыгъэмэ, ащ фэдэхэр макIэ къызэрэхъухэрэр. АвтомобилитIу зэутэкIыгъэмэ, мысэр псынкIэу къагъоты. Тихабзэхэр пытэх ыкIи пхъашэх. Анахьэу зэутэкIым хэфагъэхэм сабыйхэр ахэтыгъэ­хэмэ, къыпшъхьасыщтхэп. Анахь лъэшэу агъэпщынэхэрэр рулым ешъуагъэу кIэрытIысхьэхэрэр арых.

Амман игъогухэм автомобильхэр зэращызекIохэрэр, цIыф миллион пчъагъэ зыщыпсэурэ къалэм машинэхэр зэблэмыкIышъухэу къызэрэщызэтемыуцохэрэр ти ШъачэкIэ щысэтехыпIэ мэхъу. Мафэ къэс зыгъэпсэфыгъо лъэхъаныр екIыфэкIэ псэупIэхэу ПсышIуапэ, Лоо, Тыгъэмыпс къащызэхэхьэрэ машинэр бэдэд.

Амман игъогухэм машинэхэу ащызекIохэрэм япчъагъэ къыщызыгъакIэхэрэм ащыщ чIыопсыри. Мафэхэр зэрэжъоркъ дэ­дэ­хэм пае гъогухэм къатехьэхэрэр къэралыгъо къулыкъушIэхэмрэ IофышIэ кIохэрэ цIыфхэмрэ. Ерыуаджэхэу гъогум тетхэу цIыфхэр щыплъэгъухэрэп, ты­гъэр отIысыфэкIэ кондиционерхэм унэхэм Iоф ащашIэ. ЦIыфхэр жъугъэу гъогум къызытехьэхэрэр къызыушIункIыкIэ ары. Ахэм шхапIэхэр, зыгъэпсэфыпIэхэр, супермаркетхэр якIуапIэх.

Кфар-Камэ тызэращэрэ автобусым иводителэу Натхъо Аббас къыхихыгъэ гъогур щыкIагъэ гори имыIэу гъэпсыгъэ. «Мыщ рыкIохэрэм ыпкIэ аты, — къеIуатэ ащ. — Уфаемэ, пэшIорыгъэшъэу билет къэпщэфынышъ, охътабэрэ ар бгъэфедэн плъэкIыщт. НэмыкI шIыкIи щыI: гъогум урыкIуагъэмэ, тефэгъэ ахъщэр итэу квитанциер унэм къыпфэкIо. Трассэм ыбгъухэм сканерхэр атетых, компьютерым ахъщэ лые къыптырилъхьащтэп, ау ежь иери уигъэшхыщтэп».

Уахътэм дештэх

Ыужырэ мафэм ижъырэ Иерусалим къытажэщтыгъ. Мыщ уахътэм диштэхэрэ гъогу шъуам­бгъохэри, бэшIагъэу агъэфе­дэхэрэ гъогужъ цIыкIухэри щы­зэхэпхъагъэх. Гъогухэм къэлэ­дэсхэм яавтомобильхэри, туристхэр къезыщэкIыхэрэ автобусхэри бэу атетхэми, язэрар зэрамыгъэкIэу ыкIи зэхэмылъа­дэхэу ащызэблэкIых.

— Израиль игъогухэм уащызекIоныр щынагъуа? — сеуп­чIыгъ Натхъом.

— Ар рулым узкIыкIэрытIыс­хьэрэм елъытыгъ. Уимашинэ ахъщэ къырыблэжьынэу уфаемэ, уитранспорти уфэсакъыщт. Шапхъэхэр гъогум щызыукъохэрэм чIыпIэ полициер пхъашэу къапэгъокIы.

Илъэс заулэкIэ узэкIэIэбэ­жьымэ, Натхъо Аббас иунагъо машинэ зэутэкIым хэфэгъагъ, ышыпхъухэу Нилирэ Дианэрэ (илъэс 21-рэ 19-рэ аныбжьы­гъэр) хэкIодагъэх. Ямашинэ джипым исэу къеогъэгъэ водителыр зауплъэкIум, ешъуагъэу къычIэкIыгъагъ…

Ныбэ Анзор.
Шъачэ — Стамбул – Анкара — Тель-Авив — Иерусалим — Шъачэ.