Лъэпкъым къыхэкIыгъэ цIыф цIэрыIохэм яхьылIэгъэ зэIукIэгъухэр, зэхэхьэ гъэшIэгъонхэр Лъэпкъ тхылъеджапIэм бэрэ зэхещэх. Сэ сишIошIыкIэ, гум анахь къинэжьыщтхэм ащыщ Хьанэхъу Адамэ фэгъэхьыгъэу блэкIыгъэ тхьамафэм ащ щыкIуагъэр. ЦIыфэу къекIолIагъэхэм Адамэ шIулъэгъуныгъэу, шъхьэкIэфэныгъэу фыряIэр къахэщэу ягуапэу къэгущыIагъэх. Чэзыур къынэсымэ къыIощтым зыми зытыригъэпсыхьэщтыгъэп, къэтэджырэм ежь ишIэжь Адамэ къызэрэхэнагъэр къыIотагъ, нэфынэр, гуфэбэныгъэр къызыпкъырыкIырэ цIыф къызэрыкIоу, ау акъылышхо, гулъытэшхо иIэу ар зэрэщытыгъэр, Iоф дэпшIэщтмэ, зыфэдэ къэмыхъугъэу, кIочIэшхо къыозытырэ, IофшIэным уфэзыгъэблырэ пащэу агу къызэринэжьыгъэр къыхагъэщыгъ. Интеллигент шъыпкъэу щыт кIалэр культурэм игъэпсэкIуагъэу, зэхэщэкIо IэпэIасэу, хьалэлэу зэрэщытыгъэр къаIуагъ.
МакIэ къызэрэхэкIырэр непи уахэтым фэдэу уиIофшIэгъугъэхэм, ебгъэджагъэхэм уигугъу ашIэу. Ощ фэдэу ыпэкIэ плъэхэ зышIоигъохэр, Iофэу зыпылъхэм хэхъоныгъэ зэришIыщтым егупшысэхэрэр къыщыунэнхэм мэхьанэшхо иI. «ЩымыIэжьым уехъуапсэ хъущтэп» аIо, ау непи Адамэ цIыфхэм ахэтым фэдэу гукIэгъу хэлъэу зэрэтегущыIэхэрэм уасэ фэмышIын плъэкIырэп.
ЦIыф дэгъоу шIу фэшъхьаф зымышIагъэр дунаим шIэхэу зехыжьыкIэ, «цIыфышIур Тхьэми ищыкIагъ» аIошъ, Адамэ пасэу дунаим зэрехыжьыгъэм арыщтын лъапсэу иIэр… Псаоу щыIагъэмэ, Iоныгъо мазэм и 26-м ар илъэс 70-рэ хъущтыгъэ. Дунаим зехыжьыгъэр илъэс 16 хъугъэми, адыгэ культурэм хэмыкIыжьыгъэу, ащ игъэпсакIом фэдэу непи игугъу ашIы.
Хьанэхъу Адамэ Теуцожь районымкIэ къуаджэу Тыгъургъой къыщыхъугъ. КIалэр цIыкIузэ Хьанэхъу Асхьад иунагъо Мыекъуапэ къэкIожьыгъагъ. Мыекъопэ музыкальнэ еджапIэм фортепианэмкIэ иотделение ащ дэгъу дэдэу къызеухым ыуж Саратов дэт консерваторием щеджагъ ыкIи апшъэ-рэ гъэсэныгъэ зиIэ апэрэ адыгэ пианистэу хъугъэ, етIанэ культурэмкIэ апэрэ министрэу щытыгъ.
Илъэсиблэу культурэм Iоф зыщишIагъэр зэхъокIыныгъэм иилъэсхэу, УрысыемкIэ ушэтыпIэ хъугъэхэм атефагъ. А уахътэм щыIэныгъэм илъэныкъуабэкIэ хэгъэгум чIэнэгъэшхохэр ышIыгъагъэх. Ау Адыгеим икультурэ а уахътэм хэхъоныгъэшхохэр иIэхэ хъугъагъэ. Къэралыгъо симфоническэ оркестрэр, урыс народнэ музыкальнэ Iэмэ-псымэхэм яоркестрэу «Русская удалыр», эстраднэ ансамблэу «Ошъутенэр», Камернэ музыкальнэ театрэу непэ ежь ыцIэ зыхьырэр щыIэхэ хъугъэ. Хьанэхъу Адамэ ишIуагъэкIэ искусствэхэм я Институтэу Адыгэ къэралыгъо университетым хэтыр къызэIуахыгъагъ. IэпэIэсэныгъэ зыхэлъ музыкант, художник, артист ныбжьыкIэхэм ар ренэу IэпыIэгъу афэхъущтыгъ.
1997-рэ илъэсым культурэмрэ искусствэмрэкIэ Координационнэ Советэу «Темыр Кавказ» зыфиIорэм итхьаматэу ар хадзы. 1999-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу культурэм ыкIи искусствэм якъэралыгъо университетэу Краснодар дэтым ипроректорэу ыкIи искусствэхэм я Институтэу а университетым хэтым идиректорэу Iоф ешIэ. 2000-рэ илъэсым игъонэмысэу Адам Краснодар кIорэ гъогум текIодагъ. ГухэкIышху ихэку имыфэу, илъэпкъ хэмыфэу мощ фэдиз зышIагъэу, джыри зышIэнэу амал зиIэгъэ кIалэр ащ тетэу зэрэкIодыгъэр.
Зэхахьэр зезыщэрэ Шъхьаплъэкъо ГъучIыпсэ гущыIэр апэ ритыгъ АР-м культурэмкIэ иминистрэ игуадзэу ШъэуапцIэкъо Аминэт. Адамэ Iоф зыщыдишIэгъэ илъэсхэр ащ игуапэу ыгу къэкIыжьыгъэх.
— Хьанэхъу Адамэ тэ, культурэм иIофышIэхэм, тщыгъупшэу къыхэкIырэп. ЗышIэщтыгъэхэм «Адам Асхадовичым ыIогъагъ, ышIэгъагъ» тэIо зэпыт. Сыд фэдэ Iофтхьэбзэшхо зэхэтщагъэми, ащ ипчэгу ар итыгъ, ренэу зыгорэ къыугупшысыщтыгъ, Iофым игъэцэкIэн ыкIуачIэ зэкIэ хилъхьэщтыгъ. Iоф дэпшIэныр псынкIагъэ. Ащ фэдагъ искусствэхэм яучилищэ ипащэу зыщэтыми, зэминистрэми.
ИIофшIэгъу уахътэ УрысыемкIэ илъэс къинхэм атефэгъагъэми, а уахътэр ары тэ тикультурэ, тиискусствэ анахь зыкъызыщиIэтыгъэр. А лъэхъаным къэралыгъо оркестритIу кIэу зэхищэгъагъ, къэшъокIо ансамблэхэу «Налмэсым» ыкIи «Ислъамыем» статусыкIэ яIэ хъугъагъэ, Лъэпкъ библиотекэм истатус зыкъиIэтыгъагъ. Ащ ишIуагъэкIэ лэжьапкIэмкIи материальнэ базэм ылъэныкъокIи нахь амал дэгъухэр яIэхэ хъугъагъэх.
Ау а лъэхъаным гущыIэу «лъэпкъыр» республикэм щыпсэурэ нэмыкI лъэпкъхэм тэрэзэу къагурыIощтыгъэп. «Лъэпкъым» адыгэ закъомэ яеу къырагъэкIыщтыгъ. ЕтIанэ профессиональнэ коллективхэм язэхэщэн зымыштэхэрэри щыIагъэх. А лъэхъаным лэжьапкIэр къамытэу мэзэ заулэ тешIэуи хъущтыгъ. Арэу щытми, лъэпкъыр къырашIэжьэу культурэ иIэн зэрэфаер Адамэ къыгурыIощтыгъ ыкIи ащ игъэпсын ыпшъэ ифагъ. Сыда пIомэ культурэр шIу зылъэгъурэ цIыфэу щытыгъ. Культурэр шIу умылъэгъоу ащ зи щыпшIэн плъэкIыщтэп.
Адамэ зэхэщэкIо IэпэIасэу зэрэщытыгъэм дакIоу ежь шIотэрэзыр пащэхэм агуригъэIоным фэIэзагъ. Лъэпкъыр лъэпкъэу къэнэнышъ, ащ хэхъоныгъэ ышIыным пае шIэгъэн фаер ежь къыгурыIощтыгъ ыкIи ар пащэхэм алъигъэIэсын ылъэкIыщтыгъ, — къыIуагъ А. ШъэуапцIэкъом.
ЕтIанэ культурэмкIэ гъэцэкIэкIо органыр — министерствэр зэрэзэхащэгъагъэр ыгу къэкIыжьыгъ. Нэбгырэ зыбгъупшI нахьыбэ мыхъурэ купэу министерствэ хъугъэм Iофышхо ыпшъэ илъыгъ, ау Адамэ зипэщэ министерствэм ипшъэрылъхэр дэгъоу ыгъэцэкIэнхэ ылъэкIыщтыгъ.
Пэнэшъу Руслъан илъэсыбэрэ лъэпкъым икультурэ фэлэжьагъ, ар гъэцэкIэкIо органым ипащэу къыхэкIыгъ. Хьанэхъур искусствэхэм яучилищэ пащэ фэхъуным фэгъэхьыгъэ унашъор ары зышIыгъагъэр.
Руслъан цIыф зэфэшIыгъэу щыт, къыIон ешIэми, цIыф зэхахьэхэм къащыгущыIэу бэрэ плъэгъущтэп. Ау мы зэхахьэм гуфэбэныгъэшхо хэлъэу Хьанэхъу Адамэ иуахътэ ыгу къэкIыжьыгъ, иIофшIэн осэшхо къыфишIыгъ.
Гуманитар шIэныгъэхэм апылъ Адыгэ республикэ институтым ипащэу Бырсыр Батырбый Хьанэхъур дэгъоу ышIэщтыгъ. А зы уахътэм зыр культурэмкIэ, адрэр гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ министрагъэх. ЯIофшIэнкIэ зэнэсхэу бэрэ къыхэкIыщтыгъ.
— Адамэ республикэм изакъоп, Москва Iофыгъо мыпсынкIэхэр щызэшIуихынхэу амал иIагъ, бэмэ ашIэщтыгъ, шъхьэкIафэ къыфашIыщтыгъ. Тызэгъусэу федеральнэ министерствэм тычIахьэу хъущтыгъ, кIалэм къызэрэпэгъокIыхэрэр згъэшIагъоу сылъыплъэщтыгъ.
Адамэ сыдрэ купи ипчэгу итыгъ, хьалэлэу щытыгъ, нэфэу къыпыкIырэм укъигъэфабэщтыгъ, узэрищалIэщтыгъ, — къыIуагъ Бырсырым.
Ащ къыкIэлъыкIоу къэгущыIагъэх АР-м инароднэ артистэу Зыхьэ Заурбый, Хьанэхъум ишIуагъэкIэ къызэIуахыгъэ институтым ипащэу Чепниян Наталье, фондэу «КIэн» зыфиIорэм ипащэу Чэмышъо Гъазый, Камернэ театрэу Хьанэхъу Адамэ ыцIэ зыхьырэм ипащэу Сулейман Юныс, Адыгэ къэралыгъо университетым ипрофессорэу Татьяна Степановар ыкIи нэмыкIхэр.
ЗэкIэми ягуапэу Адамэ агу къэкIыжьыгъ, фэразэхэу игугъу къашIыгъ. Ау Юныс игущыIэхэмкIэ ситхыгъэ къэсыухыжьынэу тесыубытагъ.
— Адамэ къызыхъугъэ мафэр тщыгъупшэрэп, мыгъэ ар спектаклэкIэ хэдгъэунэфыкIыгъ. Хьанэхъу Адам ыцIэ ти Камернэ театрэ зэрихьырэм тырэгушхо. Зыгорэ къыддэхъумэ, сабыим фэдэу ар гушIощтыгъ. Худсоветым изэхэсыгъуи, нэмыкI чIыпIи «Адам Асхадовичым сыда ыIощтыгъэр?» тIоу бэрэ къыхэкIы. Сэ сшъхьэкIэ зыгорэ къыздэхъумэ, Адамэ ишIуагъэу ар сэлъытэ. Ренэу сыгу къэкIыжьы «УиIоф зыхэмылъым ухэмыхьэу, уиIофшIэн дэгъоу гъэцакIэ» къызэрэсиIогъагъэр… Ащ тетэу сызекIоным сыпылъ.
Ежь Адамэ щыIэнэу ренэу гузажъощтыгъ, щыIэныгъэм ыпэ итэу чъэрэм фэдагъ. Бэ зэримыгъэшIэщтыр арыщтын…
Сихъу Гощнагъу.