Илъэсыбэхэм къакIоцI гъэсэныгъэм иIоф хьалэлэу фэлэжьагъэхэм ащыщ Шъаукъо Къэплъан. Илъэс 44-у Iоф заришIагъэм щыщэу 30 фэдизым ар еджэпIэ зэфэшъхьафхэм япэщагъ.
ЩыIэныгъэ гъогу дахэ къыкIугъ, сыдигъуи кIэм изехьэкIуагъ, IофшIэнымкIэ чIыпIэ къин ифагъэмэ, коллективым зыфигъэзагъ, цIыфхэм яшIошIхэр къыдилъытагъ, IэпыIэгъу къызфигъэхъугъэх. Къэплъан Iоф дэзышIагъэхэу, дэгъоу зышIэхэрэм зэралъытэрэмкIэ, ущыгугъмэ, узымыгъэпцIэн, укъызыкъонэн цIыфэу щыт, пэщэныгъэм фэIаз.
1945-рэ илъэсым Къэплъан Къэбыхьаблэ къыщыхъугъ, Мыекъопэ еджэпIэ-интернатым ыуж Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институтым ифизикэ-хьисап факультет щеджагъ. Ащ чIащи, илъэсищрэ дзэ къулыкъур ыхьыгъ. Институт ужым, а лъэхъаным зэрашIыщтыгъэм тетэу, Молдавием агъэкIуагъ, кIэлэегъэджэ IофшIэныр ащ щыригъэжьагъ, ишъхьэгъусэу Светлани игъусагъ.
Илъэсищым ащ Iоф къыщашIи къызагъэзэжьым, Къэплъан кIэлэегъэджэ училищым щылэжьагъ. ЕтIанэ зэхэзымыхырэ кIэлэцIыкIухэр зыщеджэхэрэ еджэпIэ-интернатым ар пащэ фашIыгъ. Илъэсибгъу фэдизрэ ащ щылэжьагъэу, иунагъо игъусэу Къэплъан Венгрием макIо ыкIи еджапIэм ипащэу илъэсищрэ Iоф къыщешIэ. «Бэ зыгъэшIагъэ нахьи бэ зылъэгъугъ» аIуагъ, чIыпIэ зэфэшъхьафхэм Iоф зэращишIа-
гъэм ишIуагъэкIэ исэнэхьат ыIэ къызэрихьагъэм имызакъоу, пэщэ IэнатIэм игъэцэкIэнкIи кIалэм ишIуагъэ къекIыгъ.
Ащ къызекIыжьым, еджэпIэ-производственнэ комбинатэу Мыекъуапэ дэтым ипащэу Iоф ышIагъ. Тыдэ зыщэIи Iоф зыдишIэхэрэм уасэ афишIыгъ, шъхьэкIэфэныгъэ афыриIагъ. Ежь-ежьырэу, изакъоу унашъо ышIыгъэп, игуадзэхэр, профсоюз пащэхэр иупчIэжьэгъугъэх. 1998-рэ илъэсым Къэплъан Адыгэ республикэ гимназием директорэу агъэкIогъагъ.
ЕтIанэ илъэс заулэ тешIагъэу Мыекъопэ районымкIэ анахь еджэпIэ инэу N 1-м пащэ фашIыгъ. Егъэжьэгъур къызэрыкIоу щытыгъэп. КIэлэегъэджэ коллективышхор тIоу гощыгъагъэ. Ызыныкъор IуагъэкIыгъэ пащэм игъусагъ, адрэ ныкъор ащ ипыигъ. Ау Къэплъан Iофым къыгъэщынагъэп, ежь IофшIакIэу IэкIэлъыр, пэщэ IэнатIэмкIэ опытэу иIэр ыгъэфедагъ, цIыфхэр упчIэжьэгъу ышIыгъэх, ежь шIотэрэзыри къыIон ылъэкIыгъ.
Къэплъан ыпэкIэ еджапIэр хъызмэтшIэным лъэшэу пылъыгъ, былымхэр ыIыгъыгъэх, чIыгухэр ылэжьыщтыгъэх, ащ еджэныр тIэкIу ыбгъукIэ ыгъэкIуатэщтыгъ. А лъэхъаным пащэу агъэкIуагъэм игущыIэхэр шъыпкъэхэу къычIэкIыгъ, ахэр ащымыгъупшэхэу джыри цIыфхэм агу къэкIыжьы. «Чэмыщым чэмыр ыщын, кIэлэегъаджэм ригъэджэнхэ фае, шъхьадж иIоф ышIэн фае», — ыIогъагъ Шъаукъом.
КIэлэегъаджэхэм зэпэуцужьыныгъэу ахэлъыр хигъэзын ылъэкIыгъ, кIуачIэ зиIэ пащэу Къэплъан ыпшъэ ралъхьэгъэ коллективым хэуцуагъ. ЦIыф купэу зэгурыIоныгъэ зыхэмылъыр зэхищэн, IофшIэнымкIэ ахэм япшъэдэкIыжь къагуригъэIон ылъэкIыгъ. Илъэс 13-у ащ Iоф зыщишIагъэм IофшIэкIо куп зэгурыIожь ыгъэпсыгъ. Илъэсыбэхэм къакIоцI еджапIэр егъэджэнымкIэ къэралыгъо шапхъэхэм яушэтыпIэу ыкIи сабыеу ащ къэкIон зымылъэкIыхэрэр яунэ исхэу егъэджэгъэнхэмкIэ ушэтыпIэ площадкэу щытыгъ. Сыдигъуи Къэплъан еджапIэу зипащэм иматериальнэ зытет ихэгъэхъон мэхьанэ ритыгъ, егъэджэн IофымкIэ кIэлэегъаджэхэм амал дэгъухэр яIэнхэм пылъыгъ, ахэм яшIэныгъэхэм ахэгъэхъогъэным ынаIэ тетыгъ.
Къэплъан мы еджапIэм зипэщэгъэ уахътэм спортзал зэтегъэпсыхьагъэ, непэрэ уахъ-
тэм диштэрэ футбол ешIапIэ иIэ хъугъэ. Пчъэхэр, шъхьаныгъупчъэхэр зэблахъугъэх, ялэгъухэм акIэмыхьэрэ сабыйхэр еджапIэм къэкIонхэмкIэ, ащ щызекIонхэмкIэ Iэрыфэгъоу агъэпсыгъ. Егъэджэным ищыкIэгъэ техническэ амалхэмкIэ еджапIэр зэтегъэпсыхьагъ.
Пащэм ынаIэ ренэу тетыгъ кIэлэеджакIохэм япсауныгъэ зэщымыкъоным. АщкIэ шIыкIэ амалэу щыIэр зэригъэгъотыщтыгъ. ГущыIэм пае, еджапIэм непэрэ мафэм тегъэпсыхьэгъэ шхапIэ, буфет, IэзэпIэ пункт, цэхэм зыщяIэзэхэрэ ыкIи физиотерапевтическэ кабинетхэр иIэх. Илъэс къэс кIэлэеджэкIуи 150-мэ япсауныгъэ мыщ щагъэпытэ, щяIазэх. ЕджапIэм хэт бзэхэр зыщызэрагъэшIэрэ гупчэу «Активым» икъутами.
Лъэпкъ зэфэшъхьафхэм къахэкIыгъэ кIэлэеджакIохэм щэIагъэ зэфыряIэу, зэрэлъытэхэу пIугъэнхэмкIэ ишIуагъэ къэкIо лъэпкъ культурэхэм ямузееу еджапIэм щыгъэпсыгъэм. Музеим хэт «ХьакIэщым» лъэпкъ зэфэшъхьафхэм якультурэ, яшэн-хабзэхэм нэIуасэ защыфэпшIын плъэкIыщт.
Спортым ащ мэхьанэ зэрэщыратырэм ишыхьат волейболымкIэ пшъашъэхэм ыкIи футболистхэм район, республикэ зэнэкъокъухэм мызэу, мытIоу текIоныгъэ къазэращыдахыгъэр, еджапIэм къычIэкIыгъэ кIалэм велоспортымкIэ дунэе зэнэкъокъум тыжьын медаль къызэрэщихьыгъэр.
Къэплъан Тульскэ еджапIэм Iоф зыщишIэгъэ илъэсхэм дышъэ ыкIи тыжьын медальхэр кIэлэеджэкIо 27-мэ къахьыгъ, район, республикэ ыкIи Урысые олимпиадэхэм нэбгырэ 215-рэ ахэлэжьагъ ыкIи дипломхэр къаратыгъэх. ЕджапIэм къычIэкIыхэрэм зэтыгъо ушэтынхэр дэгъоу атых. Ахэр АР-м ыкIи УФ-м яапшъэрэ еджэпIэ анахь дэгъухэм ачIэхьэх.
Мыекъопэ районым идиректорхэм я Совет итхьаматэу Къэплъан илъэсыбэрэ щытыгъ. А уахътэм къыкIоцI кIэлэегъэджэ ыкIи директор ныбжьыкIэхэм ынаIэ атетыгъ, методическэ ыкIи нэмыкI IофыгъохэмкIэ яупчIэжьэгъугъ.
Къэплъан интернационалист шъыпкъ. Сыдрэ лъэпкъкIи зэхэдз иIэп, лъэпкъ объединениехэм яIофшIэн мэхьанэ реты, ищыкIагъэмэ IэпыIэгъу афэхъу.
Шъаукъо Къэплъан унэгъо дахэ иI, ишъхьэгъусэу Светэрэ ежьыррэ пшъашъэрэ шъаорэ зэдапIугъ. ТIуми гъэсэныгъэ куу арагъэгъотыгъэу Iоф ашIэ, ахэми унэгъо дахэхэр яIэх.
Къэплъан джы кIорэ илъэс еджэгъум еджапIэр тыригъэпсыхьи, еджэныр зырагъэжьэжьым, къыIукIыжьыгъ. Къыфэразэхэу къелъэIухэзэ, ыныбжь илъэс 70-рэ зэхъум IэнатIэр ыгъэтIылъыгъ. ИIофшIэгъухэми иIэшъхьэтетхэми IумыкIыжьынэу къыраIуагъэми, ежь ыгу риубытагъэм тетэу псэугъэ. Ари лIыгъэм щыщ пIон плъэкIыщт — «УиIукIыжьыгъо хъугъэ» амыIозэ, уIукIыжьыныр.
Къэплъан илъэсыбэм Iофэу ышIагъэм къэралыгъом осэ гъэнэфагъэ къыфишIыгъ. Ар
УФ-м народнэ просвещениемкIэ иотличник, АР-м народнэ гъэсэныгъэмкIэ изаслуженнэ IофышI, щытхъу тхылъ пчъагъэхэр къыфагъэшъошагъэх.
ИныбжьыкIэгъум къыщегъэжьагъэу Къэплъан лъэныкъуабэхэм хэшIыкI афыриI, творческэ цIыфэу щыт. Ащ кларнетым, гитарэм къарегъаIо, пхъэм хегъэжъыкIы, усэхэр адыгабзэкIи, урысыбзэкIи етхых, шахматхэр икIасэх. Зы иусэ горэу ныбжьыкIэхэм афэгъэзагъэм нэIуасэ шъуфэтшIыщт. Ащ «СфэгъэцакI» ыIуи шъхьэ фишIыгъ.
КъыуасIорэр сфэгъэцакI:
Ощ нахь Iушым енэкъокъу,
Ощ нахь дэгъум щысэ тех,
Ощ нахь делэм удемыжь.
Ощ нахь дахэм уемыхъуапс,
Ощ нахь баим уемылъэIу,
Ощ нахь лъэшым уемызау,
Ощ нахь дэим угомыхь.
Ощ нахьыжъым уасэ фэшI,
Ощ нахьыкIэр къэгъэгъун.
Уиныбджэгъу зыфэгъад,
Уигъунэгъуи зыдэлъыт.
Iор-Iотэным ухэмыт,
Бэ уиIэмэ, адэгуащ,
УимыIэмэ — кIэугъуай,
Мылъку зиIэм уемыхъуапс.
ПцIы уусэу земыгъас,
Джахэр зэкIэ бгъэцэкIэщт —
Уасэ цIыфхэм къыпфашIыщт.
Дунаири бгъэдэхэщт.
Хэбзэ IофшIапIэ мыкIорэми, Къэплъан ышIэн егъоты, цIыф гумыпсэфыр непэ зыпылъыщтыр, неущ ыгъэцэкIэщтыр гъэнэфэгъахэу щыт.
Сихъу Гощнагъу.
Сурэтхэм арытхэр: Шъаукъо Къэплъан; Мыекъопэ райо-
ным игурыт еджапIу N 1-м ихьакIэхэм ахэт; Венгри-
ем зыщэIэм; Къэплъанрэ ыкъорэ (Москва).