ЯшIэныгъэхэмкIэ зэнэкъокъугъэх

Тиреспубликэ зекIоным зыщегъэушъомбгъугъэным фэгъэзэгъэ къулыкъухэм яIофшIэн аужырэ илъэсхэм хагъэхъуагъ.

Джащ дакIоу тичIыпIэ гъэ­шIэ­гъонхэмрэ тичIыопс идэха­гъэрэ зэзыгъэлъэгъунэу ­Адыгеим къэкIорэ цIыфхэр къезыщэкIыщт­хэм ягъэхьазырыни анаIэ тырагъэты. КIэлэеджакIо­хэми зыщыпсэухэрэ чIыгум ыкIи чIы­пIэм ибайны­гъэхэр ­ясабыигъом къыщегъэжьагъэу ашIэнхэ фае.

Ар къыдалъыти, жъоныгъуа­кIэм и 15-м республикэм зэIу­хыгъэ зэнэкъокъоу зекIонымрэ краеведениемрэ афэгъэхьы­гъэр апэрэу щырагъэкIокIыгъ. Зэнэ­къокъум кIэлэеджакIох хэлэжьагъэхэр, нэбгыри 120-рэ хъу­щтыгъэх, куп 17-у гощыгъа­гъэх. Ахэр къалэхэу Мыекъуапэ, Адыгэ­къалэ, Кощхьэблэ, Тэхъу­тэмыкъое, Теуцожь ыкIи Мые­къопэ районхэм къарыкIыгъэ командэхэм ахэтыгъэх.

Мыщ фэдэ зэнэкъокъур зэха­щэнэу ыкIи кIэщакIо ­фэхъунхэу тезыубытагъэхэр кIэлэцIыкIухэм гъэсэныгъэ тедзэ языгъэгъотырэ Гупчэу Адыгэ Республикэм итым ипащэхэр арых. Гупчэм ипащэ игуадзэу Папанов Александр Иван ыкъом зэнэкъокъур зэрэкIуагъэр къытфиIотагъ.

— Зэнэкъокъур апэрэу зэхэтщэгъагъ. Ар мыпсынкIагъэми, хэлэжьэгъэ пстэуми агу рихьыгъ. Iофтхьабзэм лъэныкъуи­тIу къызэдедгъэубытыгъ — зе­кIо­нымрэ краеведениемрэ. Мы­хэм афэгъэхьыгъэу кIэлэеджа­кIо­хэм программэ кIэкIхэр еджа­пIэхэм ащызэрагъашIэх.

А. Папановым къызэрэхигъэ­щыгъэмкIэ, кIэлэеджакIохэр купитIоу гощыгъагъэх, я 8 — 10-рэ классхэм арысхэмрэ я 5 — 7-рэ классхэм ащеджэхэрэмрэ. Зэнэкъокъур мэфэ реным зыщыкIуагъэр Мые­къуапэ узэрэдэкIэу сэмэгубгъум­кIэ щыIэ мэз-паркыр ары. КIэлэ­еджакIохэм гъэцэкIэн зэфэ­шъхьафэу 20 фэдиз зэшIуахын фэягъэ.

— ГъэцэкIэнхэр зэтефыгъа­гъэх, — къеIуатэ А. Папановым. — ЧIыпIэу зыдэщыIэхэр зыфэдэр къагъэнэфэныр, къу­шъхьэм къыщыкIыхэрэм ацIэхэр къыраIонхэр ыкIи ахэр псауны­гъэмкIэ щынагъохэмэ зэхафыныр, лъэгапIэхэм тэрэзэу адэ­кIоенхэр ыкIи къяхыжьынхэр, купэу зэхэтхэу мэзым къыща­кIухьаныр, нэмыкIхэри ахэм ахахьэщтыгъэх.

Адыгеим итарихъ, ичIыопс, ичIыпIэ зэфэшъхьафхэм афэ­гъэ­хьыгъэ упчIэхэм кIалэхэм джэуап­хэр къаратыжьыгъэх. Мэзым язэрар рамыгъэкIэу машIо щызэкIагъэнэныр, ежь-ежьырэу щэджэгъуашхэр агъэхьазырыныр ныбжьыкIэхэмкIэ гъэшIэгъоныгъэ.

КIэлэцIыкIухэми, ахэм адэлэжьагъэхэми Iофышхо ашIагъ, зэнэкъокъум дэгъоу зыфагъэхьазырыгъ. Мэфэ реным мэзымрэ къу­шъхьэмрэ ахэтыгъэ кIэ­­лэеджакIохэм Iоф­тхьа­­бзэр агу рихьы­гъэу зэ­бгы­рыкIыжьы­гъэх.

Зэфэхьысыжьэу ашIы­гъэхэм къызэ­рагъэ­лъэ­гъуагъэмкIэ, кIэлэ нахьыжъхэр зыхэхьэхэрэ купхэм ащыщэу къалэу Мыекъуапэ къи­кIыгъэм апэрэ чIыпIэр фагъэ­шъошагъ (зыгъэхьазырыгъэр О. Давыдовар ары), ятIонэрэр — Мыекъопэ районым щыщхэм (К. Лебедевыр), ящэнэрэр — клубэу «Вертикаль» (Е. Туз) ахьыгъэх.

Ятфэнэрэ-яблэнэрэ классхэм арысхэр зыхэтыгъэхэ куп­хэу зэнэкъокъугъэхэм я 22-рэ Мые­къопэ гимназием ще­джэ­хэрэр ащытекIуагъэх (Л. Егоровар), ­Теуцожь районым къикIы­гъэ­хэм ятIонэрэ чIыпIэр аубытыгъ (Б. Пэнэшъур), Мыекъуапэ ихэшыпыкIыгъэ куп ящэнэрэ хъугъэ. ТекIоныгъэр къыдэзыхыгъэхэм дипломхэмрэ шIухьаф­тынхэмрэ аратыжьыщтых.

— ЗекIонымрэ краеведениемрэ афэгъэхьыгъэ республикэ зэнэкъокъухэр илъэс къэс зэхатщэхэзэ тшIынэу зэдэтшта­гъэ, — къытиIуагъ А. Папановым. — Районхэр зэкIэ ащ къыхэдгъэлэжьэнхэу тыфай. Ащ фэдэ зэхахьэхэм тисабыйхэм тичIыгуи, тисаугъэтхэри, чIыпIэ дахэхэри шIу алъэгъунхэмкIэ яшIуагъэ къэкIощт. ТапэкIэ зекIоным фэщагъэ хъущтхэри къахэкIыщтых.

(Тикорр.).