Социологхэр, политологхэр ыкIи нэмыкI специалистхэу демографием изытет лъыплъэхэрэр бэшIагъэу мы Iофыгъом егъэгумэкIых.
ШIэныгъэлэжьхэм къызэрэхагъэщырэмкIэ, илъэс 20-м къыкIоцI Урысыем къиныгъо зэпечы — ицIыфышъхьэ къыщэкIэ. Демографием изытет зэгъэшIэгъэным фэгъэзэгъэ социальнэ институтхэр зэхъокIыныгъэу хъухэрэм лъэшэу алъэплъэх, ищыкIэгъэ зэгъэпшэнхэр ашIых.
1995-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 2015-м нэс Урысыем ицIыфышъхьэ миллиони 5-кIэ нахь макIэ хъугъэ. КъызэрэнэфагъэмкIэ, къэхъухэрэм япчъагъэрэ лIэхэрэмрэ зэпэIухьажьырэп. Мыр регион пстэуми афэпхьынэу щытэп, Темыр Кавказым ишъолъырхэм ащыщхэм къащыхъухэрэм япчъагъэ дунаим ехыжьыхэрэм нахьыб. Ау нэмыкI чIыпIабэхэмкIэ Iофым изытет уимыгъэгумэкIынэу щытэп.
СтатистикэмкIэ Федеральнэ къулыкъум и ГъэIорышIапIэу АР-м щыIэм къызэритыгъэмкIэ, 2016-рэ илъэсым мэлылъфэгъум и 1-м ехъулIэу Адыгэ Республикэм нэбгырэ мин 451,9-рэ щыпсэоу агъэунэфыгъ. ИкIыгъэ илъэсым ебгъапшэмэ, нэбгырэ 2458-рэ ащ къыхэхъуагъ е процент пчъагъэмкIэ 0,5-рэ. ЫпшъэкIэ зигугъу къэтшIыгъэ мэзищым къыкIоцI сабый 1361-рэ республикэм къыщыхъугъэу ыкIи нэбгырэ 1557-мэ ядунай ахъожьыгъэу атхыгъ. ЗэрэхъурэмкIэ, къэхъухэрэм анахьи нэбгыри 196-кIэ лIагъэхэр нахьыб.
Мы илъэсыр къызихьагъэм къыщыублагъэу жъоныгъуакIэм нэс Мыекъуапэ кIэлэцIыкIу 814-рэ къыщыхъугъ, ащ щыщэу 434-р шъэожъыех ыкIи 380-р пшъэшъэжъыех. ЗэтIуазэу къэхъухэрэми япчъагъэ хэхъуагъ — 7 — 11.
Урысыем и Правительствэ демографием изытет зыкъегъэIэтыгъэным фэIорышIэрэ унэшъо зэфэшъхьафхэр, хэбзэгъэуцугъэхэр 2000 — 2015-рэ илъэсхэм ателъытагъэхэу ыштагъэх. Ахэр анахьэу зыфэгъэхьыгъэхэр: цIыфым игъашIэ лъыгъэкIотэгъэныр, ипсауныгъэ нахьышIу шIыгъэныр, социальнэ IэпыIэгъухэр унагъохэм ятыгъэнхэр.
Мы зэпстэуми яшIуагъэ къэмыкIоу пфэIощтэп. Зэфэхьысыжьхэм къызэрагъэлъагъорэмкIэ, сабыеу къэхъухэрэм япчъагъэ нахьыбэ хъугъэ. Ау зидунай зыхъожьырэ пчъагъэм ар пэшIуекIон ылъэкIырэп.
Къэбэртэе-Бэлъкъарым ибатыр
Сантиметрэ 59-рэ ыкIи килограмми 6,5-рэ хъурэ шъэожъые Налщык иперинатальнэ Гупчэ апэрэу къыщыхъугъ. Къэбэртэе-Бэлъкъар Республикэм псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Гупчэ къызэритыгъэмкIэ, сабыим ипсауныгъэ фэныкъуагъэ иIэп, зыпкъ ит.
Мэкъуаехэм яунагъо мыр яплIэнэрэ сабыеу къихъухьагъ. Янэу Залинэ иапэрэ сабыищми макIэп къащэчыщтыгъэр, анахьыкIэр килограмми 4,4-рэ хъущтыгъ. ЗэкIэри ежь-ежьырэу къэхъугъэх, ау мы аужырэр, врачхэр тещыныхьэхи, янэ къыхахыгъ.
Iэшъынэ Сусан.