Урысые Федерацием и Президентэу Владимир Путиныр кIэтхагъ Адыгеим и ЛIышъхьэу ТхьакIущынэ Аслъан орденэу «За заслуги перед Отечеством» зыфиIоу я III-рэ степень зиIэр фэгъэшъошэгъэным фэгъэхьыгъэ Указым.
Ащ къызэрэщиIорэмкIэ, Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэ къэралыгъо шIухьафтыныр зыкIыфагъэшъошагъэр «IофшIэнымкIэ гъэхъагъэу ышIыгъэхэм ыкIи илъэсыбэ хъугъэу гуетыныгъэ фыриIэу Iоф зэришIэрэм апай».
ТхьакIущынэ АслъанкIэ мыр апэрэп, ау анахь тын лъапIэхэм зыкIэ ащыщ. Анахьэу етIани ащ мэхьанэ къезытырэр экономикэм ылъэныкъокIэ охътэ къиным къыфагъэшъошагъ. Адыгеим иIэшъхьэтетхэм джырэ лъэхъаным диштэрэ, куоу зэгупшысэгъэхэ унашъохэр пэщэныгъэ зехьэгъэным ылъэныкъокIэ аштэхэзэ, уахътэм къыпкъырыкIырэ гомыIу фэмэ-бжьымэхэр республикэм изыпкъитыныгъэ къытырамыгъэхьанхэ алъэкIыгъ.
Адыгееу 2007-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу ТхьакIущынэ Аслъан пэщэныгъэ зыдызэрихьэрэм социальнэ-экономикэ хэхъоныгъэхэмкIэ гъэхъэгъэшхоу ышIыгъэхэм яфэшъошэ уасэ къызэрафашIыгъэм ишыхьатэу а тын лъапIэр щыт.
Илъэси 9-м къыкIоцI Адыгеим зэхъокIыныгъэ инхэр фэхъугъэх, анахь псынкIэу хэхъоныгъэ зышIырэ шъолъырхэу хэгъэгум иIэхэм зэу ахэуцон ылъэкIыгъ. Республикэм инженер ыкIи социальнэ инфраструктурэм хэхъоныгъэ щешIы, инвестиционнэ проектхэр щагъэцакIэх, цIыф псэупIэхэр нахь зэтегъэпсыхьагъэ мэхъух.
Iофтхьабзэхэу зэшIуахыгъэхэм яшIуагъэкIэ мы аужырэ илъэсибгъум республикэм иэкономикэ сомэ миллиарди 140-рэ фэдиз халъхьан алъэкIыгъ. Къэралыгъо капитальнэ вложениехэм яшIуагъэкIэ 2007-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу псэолъэ 344-рэ атIупщыгъ, ахэм япроцент 90-р социальнэ лъэныкъом тегъэпсыхьагъ. Джащ фэдэу гъэсэныгъэ зыщарагъэгъотырэ учреждениехэр, фельдшер-мамыку пункт 28-рэ, спорт псэолъабэ (мыщ къыхеубытэх республикэ стадионымрэ псауныгъэм игъэпытэн фытегъэпсыхьэгъэ физкультурэ комплексхэмрэ) атIупщыгъ. Илъэси 3-м къыщегъэжьагъэу 7-м нэс зыныбжь сабыйхэр кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм аштэнхэмкIэ чэзыу щыIэжьэп. Урысые Федерацием и Президент ижъоныгъокIэ унашъохэм ягъэцэкIэн республикэм ипащэхэм лъэшэу анаIэ тырагъэты.
Адыгеим социальнэ-экономикэ зэхъокIыныгъэу фэхъухэрэм яшыхьат шъхьаIэхэм зыкIэ ащыщ демографиемкIэ Iофхэм язытет. 2007-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу Адыгеим цIыфэу щыпсэурэр проценти 2-м ехъукIэ нахьыбэ хъугъэ, нэмыкIэу къэпIон хъумэ, нэбгырэ мин 449,2-м нэсыгъ. ГурытымкIэ цIыфхэм илъэс 68-рэ 2007-рэ илъэсым къагъашIэщтыгъэмэ, 2014-рэм ар илъэс 72-м нэсыгъ. Мы аужырэ илъэситфым сабыибэ зэрыс унагъохэм япчъагъэ хэпшIыкIэу хэхъуагъ: унэгъо 3946-м къыщегъэжьагъэу унэгъо 5210-м нэсыгъ. КIэлэцIыкIу ибэхэу ыкIи ны-тыхэр зышъхьарымытыжьхэу унагъохэм ащапIунэу аштагъэхэр процент 95-рэ мэхъух.
Мэкъу-мэщым ылъэныкъокIи, цIыфхэр зычIэсыщтхэ унэхэм ятIупщынкIи Адыгеим апэрэ чIыпIэхэм ащыщ еубыты. Экономикэм илъэныкъо шъхьаIэхэми псынкIэу хэхъоныгъэ ашIы, предприятиехэм, бизнес цIыкIумрэ гурытымрэ IэпыIэгъу ятыгъэнымкIэ амал зэфэшъхьафхэр агъэфедэх, инвестициехэри нахьыбэ мэхъух. ЦIыфхэм газыр зэраIэкIагъахьэрэмкIэ хэгъэгум апшъэрэ чIыпIэхэм зыкIэ ащыщ Адыгеим ыубытырэр. Унэгъо ыкIи специалист ныбжьыкIэхэу къуаджэхэм ащыпсэухэрэм ащыщхэу 255-мэ псэукIэ амалхэр нахьышIу афашIыгъэх, квадрат метрэ мин 16,6-рэ фэдиз ахэм щыпсэунхэу аратыгъ. Джащ фэдэу къуаджэхэм ащыпсэурэ ыкIи Iоф ащызышIэрэ ныбжьыкIэ 14-мэ мы илъэсым псэукIэ амалэу яIэхэр нахьышIу ашIынхэм пае сертификатхэр аратыгъэх. КIэлэцIыкIу ибэхэм зыщыпсэущтхэ унэхэр ягъэгъотыгъэнхэм ылъэныкъокIи Iофхэм язытет хэпшIыкIэу нахьышIу хъугъэ.
ЭкономикэмкIэ Iофхэм язытет къин нахь мышIэми, республикэм финансхэмкIэ зыпкъитыныгъэ илъ. 2007-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 2015-рэ илъэсым нэс дотациехэр фэдитIу хьазыркIэ нахь макIэ хъугъэх, Адыгеим ежь иха-хъохэм фэди 4,3-кIэ нахь зыкъаIэтыгъ. 2016-рэ илъэсым иапэрэ мэзищ хэбзэIахь ыкIи мыхэбзэIахь хахъохэм зыкъызэраIэтырэм ипсынкIагъэ, илъэсэу икIыгъэм елъытыгъэмэ, проценти 10-кIэ нахьыбэ хъугъэ. Илъэсэу икIыгъэм цIыфхэр бюджетым жъугъэу, шъхьэихыгъэу зэрэщагъэгъозагъэхэм епхыгъэ кIэуххэмкIэ республикэм хэгъэгум я 6-рэ чIыпIэр, Къыблэ федеральнэ шъолъырым исубъектхэм азыфагу я 2-рэ чIыпIэр ащиубытыгъ.
— Республикэм пащэ сызыфашIыгъэ мафэм къыщегъэжьагъэу сиIофшIэнкIэ мары сыкъызыпкъырыкIыщтыгъэр: зэшIопхын умылъэкIыщт пшъэрылъ щыIэп. Ары пакIошъ, ыпэкIэ улъыкIотэным, нахь гъэхъэгъэ инхэр пшIынхэм апае пшъэрылъ къин дэдэхэр зыфэбгъэуцужьынхэ фае. Непэ республикэм исхэр дэгъоу псэунхэм, гъэсэныгъэ дэгъу зэрагъэгъотыным, медицинэм ылъэныкъокIэ ящыкIэгъэ фэIо-фашIэхэр афызэшIуахынхэм апае бэ гъэцэкIагъэ хъугъэр. Ау, Iо хэлъэп, ар гъунапкъэп. ТапэкIэ джыри бэ Iофэу къытпыщылъыр. Сикомандэ хэтхэми, Адыгеим щыпсэурэ пстэуми инэу сафэраз республикэм ихэхъоныгъэ яIахь зэрэхашIыхьэрэм пае. Непэ къысфагъэшъошэгъэ тыныр зэкIэми зэдытигъэхъагъэу сэлъытэ, — къыкIигъэтхъыгъ ТхьакIущынэ Аслъан.
Адыгеим и ЛIышъхьэ щытхъуцIабэ иI, джащ фэдэу научнэ степеньхэр, къэралыгъо ыкIи общественнэ наградэхэр бэу иIэх. ТхьакIущынэ Аслъан — социологие шIэныгъэхэмкIэ доктор, профессор, гъэсэныгъэмкIэ Урысые академием иакадемик. Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетыр зэхищагъ ыкIи ащ иапэрэ ректорэу щыт. Монографие заулэ ыкIи научнэ IофшIэгъи 100-м ехъу ытхыгъ. Адыгеим и ЛIышъхьэ тын лъапIэу къыфагъэшъошагъэхэм ащыщых орденэу «За заслуги перед Отечеством» зыфиIоу я IV-рэ степень зиIэр, Щытхъум иорден, Зэкъошныгъэм иорден, медалэу «Адыгеим и Щытхъузехь», медалэу «Герой труда Кубани» зыфиIохэрэр ыкIи нэмыкIхэр.
АР-м и ЛIышъхьэ ипресс-къулыкъу.