ПчыхьалIыкъуае ипшъэшъэ пIугъэу, илъэсыбэрэ гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым Iоф щызышIагъэу Джэндэрэ Мариет ишIэжь фэгъэхьыгъэ шIэныгъэ конференцие бэмышIэу а къуаджэм щыIагъ.
Iофтхьабзэр псэлъэ кIэкIыкIэ къызэIуихызэ гурыт еджапIэм ипащэу МэщлIэкъо Хъарыет къыIуагъ республикэм ишIэныгъэлэжьхэр къызэрафэкIуагъэхэр, Мариет ишIэжь фэгъэхьыгъэ шIэныгъэ конференциер ар къызщыхъугъэ, зыщапIугъэ ячылэ зэрэщырагъэкIокIырэр зэрягопэшхор. Нэужым гущыIэр ащ фигъэшъошагъ Теуцожь районым инароднэ депутатхэм я Совет итхьаматэу ПчыхьалIыкъо Аюбэ.
— ПчыхьалIыкъое гурыт еджапIэр къэзыухыгъэхэм адыгэ лъэпкъым ищытхъу языгъэIогъэ цIыф гъэсэгъэшхохэр бэу къахэкIыгъэх. Ахэм ащыщ непэ шъукъызфэкIогъэ Джэндэрэ Мариет. Сэ сшъхьэкIэ Мае (ары ренэу тызэреджэщтыгъэр) дэгъоу сшIэщтыгъэ. Тызыхьэблагъ, тигъунэгъугъ. Мары янэу Гощнагъуи, ышыпхъухэри щысхэшъ, зытетыр къэсIон: Мае къызэрыхъухьагъэр унэгъо Iужъоу, лэжьакIоу, тичылэкIэ анахь къахэбгъэщымэ, щысэтехыпIэ пшIымэ хъунэу щытыгъ. Ежь пшъэшъэжъые чэфылэ Iушэу, нэутхэу, орэдыр икIасэу къэтэджыгъ. Лъэшэу тигуапэ щыIагъэмэ, ыныбжь илъэс 60 зыщыхъущтыгъэм ехъулIэу шIэныгъэ конференциер ПчыхьалIыкъуае зэрэщызэхэшъущагъэр, осэшхоу фэшъушIырэр тиныбжьыкIэхэм зэряжъугъэлъэгъугъэр. Тхьашъуегъэпсэу зэкIэ къэкIуагъэхэм, Тхьэм хъяркIэ, гушIогъо IофкIэ нахьыбэрэ шъукъытхегъахьэх.
Гуманитар ушэтынхэмкIэ Адыгэ республикэ институтым ипащэ игуадзэу Пэнэшъу Аскэр къыIуагъ: «ТIэкIу шIагъэ Мариет къызытхэмытыжьыр, ау ар коллективым щыгъупшэу, игугъу институтым щамышIэу къыхэкIырэп. ЦIыфмэ «ЩымыIэжьым игугъу ашIыфэ къытхэт» аIо. Арышъ, Мае идунае ыхъожьыгъэми, иIофшIэкIагъэкIэ, иIокIэ-шIыкIагъэкIэ, ыпсэкIэ къытхэт, тщыгъупшэрэп. ШIушIагъэр кIодырэп. Ымакъэ дахэу, культурэшхо хэлъэу, нэгушIоу, чэфылэу, IофшIэкIошхоу, гулъытэшхо иIэу, адыгэгъэшхо зэрихьэу, ыпэкIэ чыжьэу плъэу, ылъэгъурэм нахьыбэ къыгурыIоу щытыгъ. Лъэпкъым фэгумэкIызэ, щэIэфэкIэ хьалэлэу фэлэжьагъ, Сириеми, Тыркуеми ащыIагъ, IофшIэгъэшхо къыгъэнагъ, орэдхэр ыусыщтыгъэх, къыIощтыгъэх. Орэдыжъхэр, таурыхъхэр ыугъоищтыгъэх. Адыгэ культурэм хахъо ригъэшIыным пылъыгъ, щыIагъэмэ, тапэкIи IофшIэнышхохэр зэшIуихыщтыгъэх. Мариет тщыгъупшэрэп, тыщэIэфэкIи тщыгъупшэщтэп. Джары непэ институтым къычIанэрэ хъатэ щымыIэу ПчыхьалIыкъуае тыкъызкIэкIуагъэр, янэ, ышыпхъухэм, ыкъош-Iахьылхэм такъызкIыхэхьагъэр».
Институтым къикIыгъэхэр нэбгырэ зыбгъупшI хъущтыгъэх. Ахэм темэ зэфэшъхьафхэмкIэ докладхэр шIэныгъэ конференцием къыщашIыгъэх. Мае ипсэукIэ-зекIуакIэ, иIофшIакIэ, игукIэгъу, исэмэркъэу, иорэд къэIуакIэ… зынэмысыгъэхэ щыIэп.
Филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Цуекъо Нэфсэт — «Джэндэрэ Мариет цIыф дэгъугъ, шIэныгъэлэжьыгъ, ныбджэгъушIугъ», Гъубджэкъо Марат — тарихъ шIэныгъэхэмкIэ кандидат — «Творческий путь ученого», филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу, АКъУ-м ипрофессорэу Унэрэкъо Рае — «Адыгэ фэIо-фэшIэ IорIуатэм епхыгъэу Джэндэрэ Мариет ылэжьыгъэр», филологие шIэныгъэхэмкIэ кандидатэу Тэу Нуриет — «Хьарамыгъэр зиджэгъогъэ шIэныгъэлэжь», филологие шIэныгъэхэмкIэ докторэу Гъыщ Нухьэ — «Джэндэрэ Мае непи къытхэт» — мыхэр ыкIи нэмыкIхэр зышъхьэ доклад гъэшIэгъонхэр къашIыгъэх.
Джэндэрэ Мае ицIыкIугъом къыщегъэжьагъэу щыIэныгъэу къыкIугъэр фильм шIыгъэу къагъэлъэгъуагъ. Ащ еплъыхэзэ бэмэ анэпсыхэр къашIокIуагъэх, янэрэ ышыпхъурэ IаплI зэращэкIыгъэу шъэфэу зэрэгъыхэрэри тлъэгъугъэ. Мае къыугъоижьыгъэ орэдым игущыIэхэр хэтэу «Кушъэхапх» зыфиIорэм щыщ пычыгъо кIэлэеджакIохэм къагъэлъэгъуагъ. Ыусыгъэ орэдри къыIозэ, залым чIэсхэри дежъыухэзэ, ымакъэ зэхытагъэхыгъ.
Ащ ыуж Джэндэрэ Мариет иунэкъощхэу, IофшIэным иветеранэу Юсыфрэ Адыгэкъалэ иветеранхэм я Совет итхьаматэу Мосэрэ Мае ишIэжь фэгъэхьыгъэ шIэныгъэ конференцие зэхэзыщагъэхэм, хэлэжьагъэхэм зэрафэразэхэр къаIуагъ.
Теуцожь районым иадминистрацие ипащэу Хьачмамыкъо Азмэт ыцIэкIэ къэгущыIагъ ащ игуадзэу Бэгъушъэ Борисэ ыкIи АРИГИ-м ипащэхэм, иIофышIэхэм зэрафэразэхэр къариIуагъ, район администрацием ищытхъу тхылъхэр аритыгъэх Унэрэкъо Рае, Гъыщ Нухьэ, Тэу Нуриет, Нэхэе Саидэ. Джащ фэдэу ПчыхьалIыкъо Аюбэ районым инароднэ депутатхэм я Совет ищытхъу тхылъхэр аритыгъэх АРИГИ-м, Пэнэшъу Аскэр, ГъукIэлI Зухра, рэзэныгъэ тхылъхэр — Цуекъо Нэфсэт, Гъубджэкъо Марат, ШэкIо Мирэ, Шъхьаплъэкъо ГъучIыпсэ.
ИкIэухым шIэныгъэ конференцием хэлэжьагъэхэр Мариет зыдэлъ къэхалъэм кIуагъэх, шъхьарытыгъэх, фэшъыгъуагъэх, къэгъагъэхэр кIэралъхьагъэх, шIукIэ, дахэкIэ агу къагъэкIыжьыгъ, Алахьым джэнэт лъапIэр къыфигъэшъошэнэу фэлъэIуагъэх. А зэпстэур Мариет ыпсэ цIыкIоу ашъхьарытыгъэм зэхишIагъ.
Нэхэе Рэмэзан.