ЖъоныгъуакIэм и 15-р — СПИД-м илIыкIыгъэхэр агу къызщагъэкIыжьырэ Маф. Илъэс къэс ар жъоныгъуакIэм иящэнэрэ тхьаумафэ хагъэунэфыкIы. 2016-рэ илъэсым зытефэрэр жъоныгъуакIэм и 15-р ары.
Мы мафэм, 1983-рэ илъэсым апэрэу къалэу Сан-Францис-ко (США-м) кIэщакIо щыфэхъугъагъэх СПИД-м итхьамыкIагъо зэхэзышIагъэхэу, ащ епхыгъэ гумэкIыгъохэр къызылъыIэсыгъэхэр. А шIэжь мафэм изэхэщакIохэм мурадэу яIагъэр СПИД-м илIыкIыгъэхэр агу къагъэкIыжьынхэр, а узыр зиIэхэм, ахэм ягупсэхэм IэпыIэгъу афэхъугъэныр, мы зэпахырэ узым епхыгъэ гумэкIыгъоу къэуцухэрэм обществэм, правительствэм анаIэ тырягъэдзэгъэныр ары.
2016-рэ илъэсым ижъоныгъокIэ мазэ социальнэ-культурнэ гукъэкIхэм я Фонд, УФ-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ, УФ-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ ыкIи къулыкъу зэфэшъхьафхэу мыр гумэкIыгъоу зэрэщытыр къызыгурыIохэрэм СПИД-м илIыкIыгъэхэр агу къызщагъэкIыжьырэ Мафэм ехъулIэу ВИЧ-инфекцием пэшIуекIогъэ-ным фэIорышIэрэ Урысые акцие зэхащэ.
Iофтхьабзэм ипшъэрылъыр СПИД-м къызыдихьын ылъэкIыщт гумэкIыгъохэм цIыфхэр ащагъэгъозэнхэр, ащ зызэриушъомбгъурэ шIыкIэр алъагъэIэсыныр арых. Япсауныгъэ изытет, апкъышъол нахь лъыплъэнхэм фащэх, фагъасэх.
Iофтхьабзэм къыдыхэлъытагъэу Адыгэ Республикэм жъоныгъуакIэм и 11-м къыщегъэжьагъэу и 20-м нэс ВИЧ-м фэгъэхьыгъэ тестхэр щашIыщтых. Ахэм япшъэрылъыр ВИЧ статусэу яIэр зышIэрэ цIыфхэм япчъагъэ хагъэхъоныр, узыр кIасэу къызхагъэщыхэрэр нахь макIэ шIыгъэнхэр, мыщ шIуагъэу пылъыр цIыфхэм къагурагъэIоныр арых.
Псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ Дунэе организацием (ВОЗ-м) къызэритырэмкIэ, мы лъэхъаным ВИЧ-инфекцие иIэу нэбгырэ миллион 37-м ехъу мэпсэу, мафэ къэс а пчъагъэм нэбгырэ мин 14 — 15 хэхъо. Аужырэ илъэс 25-м къыкIоцI СПИД-м миллион 39-рэ фэдиз илIыкIыгъ.
Урысыер пштэмэ, 2015-рэ илъэсым иаужырэ мазэ ехъулIэу ВИЧ-инфекцие зиIэу агъэунэфыгъэр нэбгырэ мин 986-рэ, ахэм ащыщэу нэбгырэ мин 87-р 2015-рэ илъэсыр ары затхыгъэхэр. 2014-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, мы пчъагъэр процент 12-кIэ нахьыб. ВИЧ къызэузыгъэхэу 184148-рэ дунаим ехыжьыгъ. ЫпэкIэ зэрэщытыгъэм фэдэу, СПИД-р зиIэу агъэунэфыгъэхэм янахьыбэр хъулъфыгъ. 2002-рэ илъэсым къыщыублагъэу мы узыр къызыхагъэщырэ бзылъфыгъэхэм япчъагъэ хэхъо. Сымаджэхэм япроцент 58-м узыр наркотикхэр зэрэзыхалъхьэрэ мэстэ шIойхэмкIэ зэпахыжьыгъ.
Зэрэ Урысыеу илъ гумэкIыгъом Адыгеири щыухъумагъэ хъугъэп. Пчъагъэхэм къызэраIорэмкIэ, 2016-рэ илъэсым ижъоныгъокIэ мазэ и 1-м ехъулIэу Адыгеим щыпсэурэмэ ащыщэу нэбгырэ 751-мэ ВИЧ-инфекцие яIэу агъэунэфыгъ, 93-мэ узыр къазыхагъэщыгъэр 2015-рэ илъэсыр ары. Аужырэ мэзиплIым нэбгырэ 27-рэ джыри диспансер учетым хагъэуцуагъ. Анахьыбэу ахэр зыщагъэунэфыхэрэр Мыекъопэ, Тэхъутэмыкъое районхэр, къалэу Мыекъуапэ. ВИЧ-р зиIэ бзылъфыгъэхэм сабый 93-рэ къафэхъугъ, ахэм ащыщэу нэбгыри 6-м мы узыр къахагъэщыгъ.
ВИЧ-инфекциер зиIэхэу учетым хагъэуцохэу, алъыплъэхэу Адыгеим зыщырагъэжьагъэм къыщыублагъэу нэбгыри 166-рэ дунаим ехыжьыгъ, ахэм ащыщэу нэбгырэ 20-р 2015-рэ илъэсым лIагъэ. Мы илъэсым пыкIыгъэ мэзиплIым къыкIоцI нэбгыри 4-мэ ядунай ахъожьыгъ.
«Развитие здравоохранения РФ» зыфиIорэ къэралыгъо программэм хэхьэрэ Iофтхьабзэхэм ягъэцэкIэн къыдыхэлъытагъэу, мы узыр зиIэу республикэм щыпсэурэ нэбгыри 148-мэ антиретровируснэ терапие афашIыгъ. 2015-рэ илъэсым ВИЧ-инфекцие яIэмэ зэрагъэшIэнэу медицинэ уплъэкIун нэбгырэ 61613-мэ, мы илъэсым пыкIыгъэ мэзиплIым къыкIоцI нэбгырэ 20197-мэ акIугъ.
Непэ, СПИД-м илIыкIыгъэхэр агу къызыщагъэкIыжьырэ мафэм, пстэуми анаIэ тырядгъадзэ тшIоигъу ВИЧ-р наркоманхэм яузэу зэралъытэщтыгъэр зэрэтекIыгъэр. Социальнэ купэу цIыфыр зыхахьэрэми, зыщыпсэурэми, зыщыщ лъэпкъыми, ныбжьыми ар ялъытыгъэп. ЦIыфым ащ зыщиухъумэным фэшI зыфэсакъыжьын, гупшысэн, наркотикхэр IэкIыб ышIынхэ фае. Хэти ар къынэсын ылъэкIыщт ищыIэкIэ-псэукIэ зэрифэшъуашэм фэдэу лъымыплъэмэ. Мы узым джащ фэдэу зыщыуухъумэн плъэкIыщт сымаджэм ылъ е нэмыкI биологическэ пкъыгъохэр къыпхэмыхьэхэмэ.
ЖъоныгъокIэ мазэр екIыфэ СПИД-м ыкIи зэпахырэ узхэм апэуцужьыгъэнымкIэ Адыгэ республикэ Гупчэм «ЗыуплъэкIужь! ВИЧ уиIэмэ зэгъашIэ!» зыфиIорэ Iофтхьабзэр щыкIощт. IофшIэгъу мафэхэм сыхьатыр 1-м къыщегъэжьагъэу 2-м нэс ыпкIэ хэмылъэу къалэу Мыекъуапэ, урамэу Краснооктябрьскэр,
43-м зыщыууплъэкIун плъэкIыщт. Сыхьатыр 8-м къыщыублагъэу 3.00-м нэс «линие плъырым» шъукъытеомэ, шъузыгъэгумэ-кIырэ упчIэхэм яджэуапхэр жъугъотыщтых.
Л. В. Мартьянова.
СПИД—м ыкIи зэпахырэ узхэм апэуцужьыгъэнымкIэ Гупчэм иврач шъхьаI.