ЛIыхъужъым ичатэ уцэкурэп

Адыгэ лъэпкъ литературэм иклассикэу МэщбэшIэ Исхьакъ Адыгэ Республикэм, Темыр Кавказым, Урысые Федерацием ялитературэхэм чIыпIэ ин ащызыубыты­гъэ тхакIу, усакIу.

Ащ адыгэм имызакъоу, урысые, дунэе литературэхэми хэ­хъоныгъэу афишIыгъэр ины. Са­тыриплI хъурэ усэхэм къаще­гъэжьагъэу адыгэ хъишъэм куоу тыхэзгъэплъэжьыгъэ, ты­къы­зэз­гъэшIэжьыгъэ тарихъ романхэм ащыкIэкIыжьэу, бзэ зэфэ­шъхьафхэмкIэ зэдзэкIы­жьы­гъэ­хэу МэщбашIэм ылъэкъуацIэ атетэу тхылъи 100-м ехъу къы­дэкIыгъ. Къызщыхъугъэ лъэ­ны­къомрэ къызхэкIыгъэ лъэп­къым­рэ афэшъыпкъэу афэтхагъ, творческэ гъэхъагъэу, общест­веннэ-политическэ IофшIагъэу иIэхэм апае хэгъэгум илитера­турэ премие анахь инхэр, ор­ден­хэр, медальхэр къыфагъэ­шъошагъэх. А пстэумэ къябэ­гъо­кIэу, лъытэныгъэ МэщбэшIэ Исхьакъ къыфязгъэшIырэр, зы­гъэлъапIэрэр, игъогу фэзгъэнэфырэр ицIыфыгъ, ыгу икъэ­бзагъ, ыпсэ ихьалэлыгъ. Гъа­шIэм икъин зыкъыримыгъэгъэ­щэу, игъэхъагъэхэм ышъхьэ аримыгъэгъэуназэу къырыкIуагъ. АщкIэ цIыфмэ, лъэпкъым шъхьэ­кIафэ къызыфаригъэшIыгъ.

МэщбэшIэ Исхьакъ непэ зы­нэсыгъэ лъэгапIэм укъеплъыхмэ, гъогуонабэкIэ зэхэкIырэ зы гъашIэ олъэгъу. ТхакIом къы­IэкIэкIыгъэхэм уащыгъуазэмэ, ежьым игукъэкIыжьхэмрэ ипсэлъэ Iушхэмрэ уядэIугъэмэ, а зигугъу къэсшIыгъэ гъашIэм изэхэлъыкIэ еплъыкIэ гъэнэфагъэ фыуиIэ мэхъу. Сэ сина­сып къыхьыгъ МэщбэшIэ Исхьакъ итхылъхэмкIэ зэрэсшIэ­рэм имызакъоу, ышъхьэкIи сшIэ­нэу, нэIуасэ сыфэхъунэу. гъэзетэу «Адыгэ псалъэм» ире­дактор шъхьаIэу, ­Къэбэртэе Адыгэ Хасэм итхьаматэу Хьа­шIуцIэ Мыхьамэтрэ тхэкIо цIэ­рыIоу МэщбэшIэ Исхьакърэ ­язэныбджэгъуныгъэ бэрэ сы­зыкIэ­хъопсыгъэ зэIукIэгъур къэ­кIуапIэ фэхъугъ. Мыхьамэт ты­ригъусэу Адыгеим тыкIуагъэу Исхьакъ тыIумыкIэу, итхы­лъы­кIэхэмкIэ къытфэмыупсэу, игу­пшысэ куухэмкIэ къыддэмыгуа­щэу зыкIи къыхэкIыгъэп.

Мары джырэблагъи ХьашIу­цIэм ихьатыркIэ сыдигъокIи ты­гъэпсыр зыдэгукIэгъэ Мые­къуапэ гум къинэжьыгъэ мафэ щыдгъэкIуагъ. А мафэм Исхьакъ тиупчIэхэм яджэуапхэр къаритыжьэу, игукъэкIыжь­хэм­кIэ къыддэгуащэу, ищыIэныгъэ щыщ пычыгъохэм тащигъэгъуа­зэу тыкIэрысыгъ. Мы тизэIу­кIэгъу лъапсэ фэхъугъэр Мэщ­башIэм ыныбжь 2016-рэ илъэ­сым жъоныгъуакIэм и 28-м илъэс 85-рэ зэрэхъурэр ары. Ащ ипэгъокIэу Дунэе Адыгэ Хасэм 2016-рэ гъэр МэщбэшIэ Исхьакъ и Илъэсэу унашъо ышIыгъ. А унашъом къызэрэ­щи­Iо­рэмкIэ, тхэкIошхом фэгъэ­хьыгъэу АР-м, КъБР-м, КъЩР-м, адыгэхэр ­зыщыпсэурэ хэгъэгухэу Иорданием, Тыркуем, Сирием, Израиль зэ­­IукIэ­хэр, пчыхьэзэхахьэхэр ащы­­­зэ­хащэщтых. ТхакIом итвор­чествэ, гупсэф къезымытырэ лъэпкъ Iофыгъохэм ахэм аща­тегущыIэщтых.

Тэ МэщбэшIэ Исхьакъ игъа­шIэ, идунэететыкIэ, игупшысэхэм яхьылIагъэу къытиIуагъэхэр шъуапашъхьэ къитлъхьаным ыпэ­кIэ ащ гъогоу къыкIу­гъэмрэ иIофшIагъэхэмрэ кIэкIэу нэIуасэ шъуафэтшIын.

МэщбэшIэ Исхьакъ 1931-рэ илъэсым Краснодар краим хэ­хьэрэ Шъхьэщэфыжь къуаджэм къыщыхъугъ.

1951-рэ илъэсым Адыгэ кIэ­лэегъэджэ училищыр, 1956-рэ илъэсым Литературнэ институ­тэу Москва дэтыр, КПСС—м и ЦК и Апшъэрэ партийнэ еджапIэ журналистикэмкIэ ифа­культет гъэхъагъэ хэлъэу къыухыгъэх. 1949-рэ илъэсым къы­щыублагъэу итхыгъэхэр къыхаутых.

Джа уахътэм къыщегъэжьа­гъэу тхакIом адыгабзэкIэ къы­дигъэкIыгъэх иусэхэмрэ ипоэ­мэхэмрэ зыдэт тхылъхэр: «ЦIыф лъэшхэр», «Сидунай», «ОрэдыкI», «Жъогъобын», «Пщыналъ», «Лъэоян», «Лъэмыджхэр», «Тыгъэгъаз», «Мэфэгум итыгъэ фаб», «Гъэтхэ огум иорэд», «Жъогъо лъагэм инэфыпс», «Тыжьын ощх», «ШIум илъагъу», «Усэ—гупшысэхэр», «Шыу машIу», «Тхы­лъищ хъурэ зэхэугъоегъэ тхы­гъэхэр», «ТхылъитIу хъурэ зэхэугъоегъэ усэхэр», «Уахътэм ищэрэхъ», «ПсынэкIэчъ», «Са­тыриплIхэр», «УсэкIэ тхыгъэ пшысэхэр», нэмыкIхэри. Романхэу: «Агъаерэм ежэжьхэрэп», «ЦIыфыр тIо къэхъурэп», «Илъэс фыртынэхэр», «Нэфшъэгъо лъагъохэр», «Бзыикъо зау», «Щагу хъурай», «ШIу шIи, псым хадз», «Гощэунай», «Мы­жъошъхьал», «ГъэритIу», «Хъан—Джэрый», «Рэдэд», «Адыгэхэр», «КъокIыпIэмрэ КъохьапIэмрэ», «Айщэт», «Джасус», «ЧIыгу—огу зэнэсым сыда щыIэр?», «Рафыгъэхэр», «Хэхэсхэр», «Тхылъ тIокI хъурэ тхылъ зэхэугъоягъэхэр», нэмыкIхэри.

МэщбашIэм адыгэ лъэпкъ литературэм гъэхъэгъэшхоу хи­шIыхьагъэмэ апае Адыгэ, Къэбэртэе—Бэлъкъар, Къэрэщэе—Щэрджэс республикэхэм ­ялъэпкъ тхэкIо цIэ лъапIэр къыфаусыгъ, СССР—мрэ Урысыемрэ я Къэралыгъо премиехэм, Шолоховым, Островскэм ацIэкIэ щыт литературэ ­премиехэм ялауреат, Дунэе Адыгэ Хасэм литературэмкIэ ипремие къыфагъэшъошагъ.

Гъэхъэгъэшхохэу хэгъэгу ли­тературэм щишIыгъэхэм апае Урысыем иорденэу «За за­слуги перед Отечеством» зы­фиIоу я II-рэ, я III-рэ, я IV-рэ степень зиIэхэр, орденхэу «Дружбы народов», «Честь и Слава Абхазии», медальхэу «Адыгеим и Щытхъузехь», «За выдающийся вклад в ­развитие Кубани», Адыгеим и Къэралы­гъо Совет — Хасэм ­итамы­гъэу «Закон. Пшъэрылъ. ЦIы­фыгъ» зыфиIохэрэр къы­ра­ты­гъэх. Ис­хьакъ илъэсыбэрэ Адыгэ хэку Советым, СССР—м и ­Апшъэрэ Совет ядепутатыгъ, джыдэдэм УФ—м и Общественнэ палатэ хэт.

МэщбашIэм Адыгэ Республикэм и Гимн хэт гущыIэхэр ытхыгъэх, урыс тхэкIошхохэм ятхыгъэхэм ащыщхэр, Къур­Iа­ныр, гъусэ иIэу, адыгабзэкIэ зэ­ридзэкIыгъэх, иусабэхэр композиторхэм агъэфеди, орэд цIэрыIо хъугъэх. ТхакIом ытхы­гъэхэм ащыщхэр инджы­лы­зы­бзэкIэ, испаныбзэкIэ, нэмы­цы­бзэкIэ, китаибзэкIэ, фран­цузыбзэкIэ, арапыбзэкIэ, тыр­кубзэкIэ, чеххэм, болгархэм, нэ­мыкI хэгъэгухэм абзэкIэ зэ­радзэкIыгъэх.

МэщбэшIэ Исхьакъ Адыгэ Республикэм итхакIохэм я Союз илъэс пшIы пчъагъэ хъу­гъэу итхьамат. Урысыем итха­кIохэм я Союз итхьамэтэ ­гуадз, СНГ—м хэхьэрэ къэра­лы­гъохэм ятхакIохэм я Союз игъэцэкIэкIо куп ипащэ ­игуадз, Дунэе Адыгэ Хасэм инахьыжъхэм я Совет итхьамат, шIэ­ныгъэхэмкIэ Дунэе Адыгэ Ака­демием, шIэныгъэхэмкIэ Абхъаз Академием яакадемик. Адыгэ къэралыгъо университе­тымрэ Мыекъопэ къэралыгъо технологическэ университетымрэ ядоктор гъэшIуагъ, Къэбэртэе—Бэлъкъар университетым ипрофессор гъэшIогъацIэр къыфагъэшъошагъ. Мыекъуапэ, Къэбэртэе—Бэлъкъар Республикэм и Тэрч къалэ, Адыгеим и Красногвардейскэ районрэ Краснодар краим и Успен­скэ районрэ яцIыф гъэшIуагъ.

Тым игъогужъ абгынэрэп

— ЗэшIокI, зэчый ямы­шIыкIэ цIыфым иIэн­хэм къежьапIэ фэхъу­гъэр, ахэр къызхэкIы­гъэ­хэр, зынэсыгъэ лъэга­пIэм фэкIорэ гъогум техьанэу зэрэхъугъэр сы­дигъокIи гъэшIэгъон. О уигъэшIэ гъогу къежьа­пIэ фэхъугъэмкIэ, Исхьакъ, тизэдэгущыIэгъу къедгъэжьэнэу сыфэягъ.

— ХэткIи къызыщыхъугъэ хапIэр, чылэр лъапIэ. Джа чIыгу къуапэр тым игушхуапI, ным игъэшIуапI, апэрэ шIулъэгъум икъежьапI. Укъызщалъфыгъэ чылэм шъхьащыт тыгъэр зэ­кIэми анахь фаб, иуашъо гум зырегъэIэты, огум урегъэбыбыхьэ. Апэрэ лъэбэкъур къызыщежьэрэр уиунэ джэхашъу, етIанэ ар дунай джэхашъом щыхэощы.

Сэри ащ фэдэу анахь лъа­пIэу сиIэр сыкъызыщыхъугъэ Шъхьэщэфыжь чылэр ары. Мыщ сятэ, Амзанэ ыкъо Шумафэ, къызхэкIыгъэ МэщбэшIэ лIакъом апэрэ чIыгу бзыгъэр щи­жъуагъ, тлъэкъуацIэ лъапсэ фэ­хъугъэ мэщыр щишIагъ, щиIо­жьыгъ. Мы чIыпIэр ары сянэ Бакъ ыпхъу МыIуминати зыщыщ Дэунэжъхэр зыщетIысэ­хыгъэхэр. ЛIэкъуитIумэ ясабыйхэр мы чылэм къыщыхъу­гъэх, алъэ щытеуцуагъэх, щы­IакIэм иIэшIугъэ-дыджыгъэ щы­зэхашIагъ, ягушIогъо-гукъэо нэ­пси къыщехыгъ. Сятэ къэсшIэ­жьырэп. Ыныбжь илъэс тIо­кIи­тIурэ тфырэ мыхъугъэу, са­быитф тыкъыкIэни, дунаим ехы­жьыгъ. Сэ ащыгъум илъэсищ горэ сыныбжьыгъ. Джы къызнэсыгъэми, сятэ къыгъэшIагъэм фэдитIу хьазыр къызызгъэшIа­гъэм, сянэ къызэрэтэушъыи­щтыгъэр сщыгъупшэрэп. Сызы­бзаджэкIэ: «Уятэ ар ыдэны­гъэп», дэгъу горэ сшIэмэ: «Уятэ къыпщыгушIукIыныгъи», ыIо­щтыгъ. «Уятэ иIофшIэкIагъ, игупцIэнагъ, ихьалэлыгъ, ицIы­фыгъ, изекIокIагъ…» ыIозэ, сянэ игукъэкIыжьхэм сятэ зыфэдагъэр зэхысагъэшIагъ, шIу сагъэлъэгъугъ. Сятэ иныбджэ­гъугъэхэм къызэраIотэжьы­щты­гъэмкIэ, ар лIы пытагъ, лэжьэ­кIошхуагъ. Ащ икIочIэшхуагъэ къо­джэдэсхэр рыгущыIэщтыгъэх. ГущыIэм пае, хьаджыгъэ дзыор цэкIэ къыIэтэу къаIотэ­жьыщтыгъэ. ПкIуачIэрэ уипкIэн­тIэпсырэкIэ къэблэжьыгъэм нахь лъапIэрэ нахь IэшIурэ зэрэ­щы­мыIэр ышIэщтыгъэти, зы­шъхьамысыжьэу лажьэщтыгъ. Мафэ горэм губгъом щыжъозэ, пхъэIашэр фэмыкъудыижьы­шъоу ицуитIу яз къызэгъо­лъым, сятэ ятIонэрэм дыкIэуцуи, къэнэжьыгъэ чIыгу мыжъо тIэкIур зэдажъожьыгъ.

Сянэ къин ылъэгъугъ, сшы­пхъу нахьыжъитIу, Аслъанхъан­рэ Гощсымэрэ, шъорэкIым илIы­кIыгъэх, сшищырэ сэрырэ зы шыпхъу нахьыкIэ цIыкIу Рэби­хьат ыцIэу къытфэнагъэти, ари гъаблэм зыдихьыгъ. Ар сэ къэсшIэжьырэп, ау сшына­хьыжъ къызэриIотэжьы­щтыгъэм­кIэ, илъэсрэ ныкъорэ нахь мы­хъугъагъэу ары.

Гъэблэ тхьамыкIагъом тисабыигъо тефагъ. Тянэжърэ тятэжърэ мыхъугъэхэмэ, ащ ты­къелыщтыгъэпщтын, ахэр лъэшэу къыддэIэпыIагъэх. Шъузабэу, сабый бынэу къэнэгъэ ыпхъу Дэунэжъ Бакъ зэрищэ­лIэжьи, ипхъорэлъфхэр ыпIугъэх, ылэжьыгъэх. Тянэжърэ тя­тэжърэ ибэу тыкъызэрэнагъэр зэхытагъэшIагъэп, Бакъ тятэ папкIэу тиIагъ. Сянэжъ Чэ­бэхъани, Щэрджэсым ит Бэслъыные чылэм щыщыгъ, Хьэтыумэ япхъугъ, типIункIэ ылъэкI къыгъэнагъэп.

Сятэжъ адыгэ тарихъым дэ­гъоу щыгъозагъ — тхылъхэм къариджыкIыгъэкIэ арэп, ащ ежь къыхэтэджагъэти ары. Пщы­лIыпIэм итыгъэ ятэ Хьа­джумарэ хьэзабэу телъыгъэр ежь ышъхьэкIэ ыгъэунэфыгъ, къаIотэжьэуи бэрэ зэхихыгъ. Къэбарыжъэу, тхыдэжъэу, гу­щыIэжъэу, пшысэу бэ ышIэщты­гъэр, ахэр къыIотэжьынхэми фэ­Iэзагъ. Апэ дэдэ нарт Сау­сэрыкъуи, Сэтэнаий, Адыифи, Лъэпшъи ягугъу къысфэзы­шIы­гъэр сятэжъ ары. Сянэжърэ ся­нэрэ КъурIаныр агъэлъапIэ­щтыгъ, ащ дэгъоу къеджэ­щтыгъэх, нэмаз ашIыщтыгъ. КъикIырэр къызгу­рымыIощты­гъэ­ми, ащ сянэ къеджэ зыхъу­кIэ, гухахъо хэзгъуатэщтыгъ. Ты­зыгъолъыжьыкIэ, сянэжъ къыт­фиIуатэщтыгъэ къэбархэр джы къызнэсыгъэм сэшIэжьых. УцIы­кIузэ зэхэпхырэмрэ плъэгъурэмрэ егъашIи ­пщыгъупшэхэрэп.

— Адыгэ лъэкъуацIэхэм зи къызэрымыкI зэрахэмытым фэдэу, уикъо­джа­цIэ къыуеIо блэкIы­гъэ чыжьэм къыхэнэгъэ тхыдэ горэ зэрэпылъыр.

— Шъхьэщэфыжьыр чылэу зы­тIысыгъэр 1864-рэ илъэсыр ары, Урысыем пщылIыгъор зы­щагъэкIодым ыуж. Къуаджэм зышъхьэ зымыщэфыжьыгъэ лIа­къо дэсэп пIомэ ухэукъо­щтэп. ПщылIыгъом иIоф зашIэ уж ашъхьэ ащэфыжьи, Ермэлхьа­блэ (Армавир) ыпшъэкIэ кило­метрэ 25-рэ фэдизкIэ дэкIуаехи, Уарп псыхъо иджабгъу нэпкъ IутIысхьагъэх. Джы къызнэсыгъэми ашъхьэ зэращэфыжьыгъэм ишыхьат тхылъыпIэхэр унэгъо зырызхэм яIэх. Зигугъу къэсшIыгъэр блэкIыгъэ адыгэ тарихъым зэу щыщ — изы гу­къау, изы гухэкI. Лъэп­къым итхьамыкIагъо умышIэу, итхъа­гъо зэхэпшIэщтэп. Сыкъызхэ­кIыгъэ адыгэ лIэкъуитIуми а пстэур агъэунэфыгъ. Мэщба­шIэхэмрэ Дэунэжъхэмрэ анэ­мыкIэу Шъхьэщэфыжь лIэ­къуабэ дэс. Ахэр — абдзахэх, кIэмгуех, бжъэдыгъух, ша­псыгъэх, хьатикъуаех, еджэркъуаех, мэхъошых, ­къэбэртаех, бэслъыныех.

Усэмрэ прозэмрэ зы дунай мэхъух

— ТхакIом ежь дунай шъхьаф иIэу къысщэхъу. Актерым роль горэ къы­зишIыкIэ, сценэм щыри­гъэкIокIыгъэ игъашIэрэ дунаим зэрэтетымрэ зэрэзэрипхырэм ехьыщыр зигугъу сшIырэр. О нахьыбэрэ узыщы­псэурэ «дунаир» сыд фэда? Сыд фэ­дэ чIы­пIа уищы­Iэны­гъэ лите­ратурэм щиубы­тырэр?

— Джа литературэр ары сэ сигъашIэр. Ащ мылъкушхо къы­кIэмыкIоми, тынчыгъо уримы­гъафэми, тхакIом джыдэдэм пкIэу ратырэр мылъэгэ дэдэми, сисэнэхьаткIэ сыраз, ар хэ­гъэкIи, сызэрэтхакIом сырэ­гушхо. Зыуж сит Iофым икIэух къэлъагъоу зыфежьэкIэ, ар сэр­кIэ зы гухахъу, ситхылъ закъуи сыд фэдэрэ мылъкукIи сфэ­хъожьыщтэп.

Сызыщыпсэурэ «дунаим» игу­гъу пшIымэ, ар ­сызыщытхэрэ, ситIысыпIэ дэжь щызгъэкIорэ гъашIэр ары. «Сэ роман сэ­тхы, ситхыгъэ джыри ыкIэм нэзгъэсыгъэп», сIоу цIыфхэм сахэмыхьанри къезгъэ­кIу­рэп. ЦIыф къызэрыкIом гуры­бгъэ­Iошъущтэп тхакIом ихудожест­веннэ дунай зыфэдэр, ащ ­къысфихьырэ гурышIугъомрэ гу­псэфыгъомрэ есэIуатэкIэ, сы­зэхишIыкIыщтэп. Ау уфай-уфэмыеми, а щыIэкIитIур зэдэ­пхьын фае. ЕтIани насыпышIо сызышIырэр сиIофшIэн рэзэныгъэ зэрэхэзгъуатэрэр ары. Художественнэ гъашIэм зы­зестыкIэ, мы тызытет ­дунаир сщэгъупшэжьы. Ар къекIокIы: цIыфхэр къыщэхъух, щэлIэжьых, шIу щызэрэлъэгъух е щызэрэ­лъэгъухэрэп, щызэшIонэх, щы­зэшIужьых, щэгушIох, щэгумэ­кIых.

А пстэури сэ зэхэсфын фаеу мэхъу. Зы лъэныкъомкIэ, зэ­кIэри зэлъытыгъэр тхакIор ары. Ау, адрэ лъэныкъомкIэ, щыIа­кIэм изэхэлъыкIэ, цIыфым изы­тет яшапхъэхэм сэ сатекIы­шъущтэп. Шъыпкъэр пIощтмэ, загъорэ сигерой нахь дэгъоу сыфыщыт сшIоигъоу сэхъу, ау художественнэ творчествэм иха­бзэхэм сашIокIы ­зэрэмыхъу­щтым сыкъегъэуцу. Ащ фэдэ хабзэ­хэр щыIэх, утекIмэ, тхыгъэм икупкI зэщэкъо, лъэныкъуабэ мэхъу. Мыщ дэжьым пстэумэ афэмы­дэу тхыдэм тефэу шъыпкъэр къызиIуатэкIэ, уапашъхьэ къы­зыригъэуцокIэ, ар тхакIом шIуа­гъэ фэпшIы хъущт, икъэлэмыпэ къыпыкIыгъэр пшIогъэшIэ­гъоныщт, узIэпищэщт.

— Роман зытхырэ тха­кIор гъэрым фэдэмэ, усэр гужьыдэгъэкIа? «Усэ мэкъамэм сызы­лъещэ» пIогъагъэ. Тыда а мэкъамэр къыз­дикIы­гъэр, хэта утезы­гъэгу­шхуа­гъэр?

— Лъэхъэнэ чыжьэм сызы­фызэплъэкIыжьыкIэ, зы нэфынэ горэ уиупчIэ сынэгу къыкIе­гъэуцожьы. Непэ сисэнэхьат хъугъэ тхэн Iофыр джащы­гъур ары къызщежьагъэр. Апэрэ усэр зыщызэхэсхыгъэр непэ фэ­дэу къэсэшIэжьы. Ар спкъы­нэ-лынэ щыщ хъугъагъэ. Усэр Хьаткъо Ахьмэд зытхыгъа­гъэр, сшынахьыжъ кIэлэеджакIом ар езбырэу зэригъэшIэнэу къыратыгъагъ.

Мафэ горэм сятэжърэ сэры­рэ тикъэлэпчъэжъые дэжь щыт тетIысхьапIэм тытесэу, шъхьангъупчъэхэр Iухыгъэхэу, сшына­хьыжъ мэкъэ тIупщыгъэкIэ усэм къеджэщтыгъ. ГущыIэхэр кIэ­кIыгъэх, IупкIагъэх, щэм ­фэдэу шъхьангъупчъэм къыдэлъэты­щты­гъэх. Сятэжърэ сянэжърэ пшысаби, IорIуатэм ­щыщхэри къысфаIуатэщтыгъ, ау мы зэхэсхыщтыгъэр ахэмэ афэдагъэп, ащ сиумэхъыгъэу седэIущтыгъ. Ащ щегъэжьагъэу усэр шIу слъэгъугъэ. Ащ сыфэзыщэгъэ егъэджакIокIэ щыIэныгъэр къысфэупсагъэу плъытэ хъущт. Ахэр ары сезгъэсагъэр гъашIэм куоу сыхэплъэнэу, пасэм щыIэгъэ адыгэ гъукIэхэм афэдэу щэIагъэ схэлъэу псалъэр згъэбзэ­шъунэу, къыкъокIырэ тыгъэми, къушъхьэшыгу фыжьхэми са­щыгушIукIынэу, дунаим тетмэ анахь шъхьаIэу ЦIыфыр слъытэнэу. А цIыфым игушIуагъуи икъини псэкIэ зэхэсшIэнэу сыз­гъэсагъэр ахэр ары. Зигугъу къэсшIыхэрэм апэ итых ­адыгэ советскэ литературэм ылъапсэ зыгъэтIылъыгъэхэ Хьаткъо Ахьмэдрэ КIэрэщэ Темботрэ. Ахэм пхыращыгъэ лъа­гъом сы­рыкIоныр сэркIэ къиныгъэп.

Ихэгъэгу ыпсэ фэзытыгъэ, талант ин зыхэлъыгъэ, Советскэ Союзым и ЛIыхъужъэу Ан­дырхъое Хъусенэ шапхъэ зытепхын усэкIуагъ. Ащ «Сшынахьыжъ» зыфиIорэ поэмэр фэстхыгъагъ. ЛIыгъэмрэ хэку­псагъэмрэ афэгъэхьыгъэ орэдэу ащ ыкIэм нимыгъэсы­гъэр сэ къэсIожьыныр сипшъэрылъэу къысщыхъугъ.

Мыщ дэжьым къыщыхэгъэщыпхъэх ситворчествэкIэ Iэпы­Iэгъу къысфэхъугъэ урыс кIэ­лэегъаджэхэри. Советскэ Союзым щыцIэрыIо тхэкIо, усэ­кIуабэ язэчыйкIэ къыздэгоща­гъэх, ягущыIэ хьалэлкIэ сагъэ­гушхуагъ. Ахэм Литературнэ институтым сащыIукIагъ. Джащ фэдэу сафэраз ситхыгъэхэр урысыбзэкIэ зэзыдзэкIыгъэхэ В. Тушновам, В. Твороговам, Евг. Карповым, Р. Рождественскэм, И. Курлат, Ю. Сбитневым, Л. Бахаревам, Б. Каспа­ровым, А. Карлиным, А. Цукор, сыда пIомэ ахэр ары адыгэ лъэпкъ гупшысэр урыс тхылъеджэхэм анэзыгъэсы­гъэр, сироманхэр хэгъэгум щязыгъэ­шIагъэхэр.

ДэгущыIагъэр НэкIэпыджэ Замир.

АР-м изаслуженнэ журналист, Дунэе Адыгэ Хасэм ивице-президент.