ЩыIэныгъэр гъунэнчъэу икIас

Хэтрэ цIыфи иилъэсхэр ибаиныгъ, ахэм шъуи, ли рагъэшIы, зы­къы­рагъэгъоты; ищыIэ­ны­гъэ рыплъэжьэу хэти ахэм бэрэ гукIэ къафе­гъэзэжьы. ИгъэшIэ да­хэкIэ, игукъэкIыжь зэфэшъхьафхэмкIэ къыддэгуащэмэ тшIоигъоу лъытэныгъэ зыфытиIэ тиIофшIэ­гъоу Сафыет зыфэзгъэзагъ.

— Сафыет, уилъэгъо-гъогу тыдэ къыщежьэра, сыдэущтэу зиубгъу­гъа, щы­Iэ­ныгъэм ухэ­уцонымкIэ сыда анахь зишIуагъэ къыокIы­гъэ­хэр, уиилъэсхэр сыд фэдэу унэгу къы­кIэуцо­жьы­хэра?

— Сшъхьэ фэгъэхьыгъэ пстэур сикъуаджэу Очэпщые, тиунагъо — синанэ, сянэ-сятэхэр, сшыпхъухэр (пшъэшъихэу тапIугъ), еджэгъу-ублэгъур, гъунэгъухэр, къоджэдэсхэр хэ­мыт­хэу къызшIогъэшIыгъуай. ­Бэ­рэ сынэ къыкIэуцожьы Псэкъу­псэ инэпкъыбгъу лъагэ тетыгъэ тиунэ, сабыигъо лъэхъанэу пси, жьи, тыгъи, фаби тыгу щизэу зызщыIутщагъэр. СятэкIэ синанэ цIыфышIу гукIэгъушI дэдагъ, ыпсэ къытIулъыгъ, илъэ­си 100-м ехъу къыгъэшIагъ, сэ сятэ кIэрысыгъ. Ау нанэ ыпсэ хэзыгъэIэжьырэ лыуз-гу­узэу иIагъэр ыш-ышыпхъухэр кавказ заом илъэхъан зэкIэ икIыжьхи, ежьыр унагъо исы­гъэти, зэпэIапчъэ зэрэхъу­гъэхэр арыгъэ. Ынэпс тлъэгъу­мэ, тысабыйми, тыл узэу тэри тыкъэтэджыгъ. Нанэ цIыфы­гъэ-къэбзагъэмкIэ бэ шIоу къыкIэ­рытхыгъэр.

Тянэрэ тятэрэ адыгэ пед­тех­никумыр къаухыгъагъ, сятэ къэ­ралыгъо кIэлэегъэджэ инсти­ту­тыри къыухыжьыгъагъ. КIэлэ­­егъэ­джэн Iофыр — сянэ ублэ­пIэ классхэмкIэ, сятэ ап­шъэ­рэ классхэмкIэ ыкIи ­илъэс 20-м ехъум Очэпщые еджапIэм ­идиректорыгъ. Чылэр зы­гъэ­дэIорэ ны-тыхэр къэтымы­гъэ­укIытэжьынхэм тыпылъыгъ, дэгъу дэдэу е дэгъоу ­еджэныр дгъэцакIэщтыгъ, тшIокъиныгъэп.

— ЦIыфым ыцIэ мэхьэнэ гъэнэфагъэ иIэу алъытэ, о пцIэ хэта къыпфыхэзы­хы­­гъэр?

— Cафыетыр синан къысфэзыусыгъэр, зэшыпхъухэми тцIэ­хэр ащ къыхихыгъэх.

— «Уиунэ зыщыгъаси хасэ кIо» аIо. Ащ елъы­тыгъэу сыда къэп­Iон плъэкIыщтыр?

— Тижъыхэм гулъытэшхо яIагъ, ахэр чыжьэрыплъагъэх. Тысабый быныгъ, сянэ-сятэхэм егъэджэн Iофышхор ыкIи унэгъо хъызмэтыр зэфэдэу зэда­гъэцакIэщтыгъ, тэ тинанэ ыкокI фабэ тисэу, иджэнакIэ тIыгъэу тыкъэтэджыгъ.

Тищагу псынэ куу къаргъо, ипс ухэтми уемышъокIэу дэтыгъ, чылэмкIэ псынэ зы­тIущ ащ фэдэу щыIагъэр. Бэ гъунэгъуи, нахь Iудзыгъи псы­хьэ къытфакIощтыгъэр, ахэм сянэ-сятэхэр нэгушIоу сыдигъуи апэгъокIыщтыгъэх, сятэ псынэр къабзэу ыIыгъыгъ, цIыф­хэм ащкIэ ишIуагъэ зэраригъэ­кIырэр игопагъ. Тэри къытаIо­щтыгъ зызэрэтшIыщтыр, тызэ­рапэгъокIын фаер, ухьалэлын, хэти уишIуагъэ ебгъэкIын зэрэфаер тшIэ хъугъагъэ. СыцIы­кIугъ, илъэси 7 — 8 горэ сы­ныбжьыгъ, тидэшхо ­чъыгышхо игъо зыхъоу заугъоижьыкIэ, ар хьаблэм зэфэдэкIэ къыщы­ры­тагъэхьакIыщтыгъ, тилэжьы­гъэ шIагъэ зэраIудгъафэрэр тэр­кIэ гушIогъуагъэ.

— КIэлэегъэджэ сэнэхьатыр къыхэпхынэу зэрэ­хъугъэр?

— КIэлэцIыкIум ылъэгъурэр ары щысэ фэхъурэр. Сянэ тет­радьхэр ыуплъэкIоу, урокхэм зафигъэхьазыр зыхъукIэ пчыхьэрэ, сехъуапсэщтыгъ. Сэри фэдэ сыхъумэ сшIоигъуагъ, си­лэгъу ыкIи нахьыкIэхэм пшысэ­хэр къафэсIотэнхэр, сэщ нахь цIыкIухэм садеIэныр сикIэсагъ. Ны-тыхэм ягъогу зэшыпхъуищым етIанэ тырыкIуагъ, тиIэх врач ыкIи нэмыкI ­сэнэхьатхэр зэзгъэгъотыгъэхэри.

— Еджэгъу илъэсхэр, еджэ­пIэшхор, апэрэ Iоф­шIэн лъэбэкъур сыд фэда­гъэха?

— Мы илъэсхэр анахь ­­охътэ нэфыгъэх, еджэным тыгу фа­кIо­­щтыгъ, тшIокъиныгъэп, къыт­ха­хъорэм тиIэтыщтыгъ. Сэ а 1 — 8-рэ классхэм Адыгэ хэку еджэ­пIэ-интернатым сыщеджагъ. Даутэ ыкъоу Юрэрэ ыпхъоу Люсерэ, тиехэр щеджэхэ зэ­хъум сяхъуапси, сшIоигъоу сы­чIагъахьи, сыщеджагъ. Мы еджа­пIэм идэгъугъэ-къэбзэгъагъэр, кIэлэпIухэр, кIэлэегъаджэхэр къыхашыпыкIыгъэхэм фэдэу зисэнэхьат зилъапIэхэу зэрэщытыгъэхэр сэгъэшIэгъожьы. Ахэр ныбжьи тщымыгъупшэнхэу тыгу къинагъэх, ны-ты папкIэу тиIагъэх — Хъуажъ До­лэтхъан, Чэужъ Аминэт, зэ­лъашIэрэ кIэлэегъэджэ дэгъу дэдагъэу Цуамыкъо ФатIимэт. Уяхъопсэнэу ахэр цIыф дэха­гъэх. Арышъ, кIэлэегъэджэ сэнэхьатыр сэркIэ гугъэпIэ иныгъ. Я 9 — 10-рэ классхэр Пчы­хьалIыкъое ­гурыт еджапIэм къы­щысыухыгъэх, Адыгэ къэралыгъо кIэлэегъэджэ институ­тым филологиемкIэ ифа­культет сигуапэу сыщеджагъ.

— IофшIэгъу илъэсхэр ыкIи нэмыкI мурадхэр сыд фэдагъэха?

— Институт ужым илъэситIу имыкъурэ сызщеджэгъэ хэку еджэпIэ-интернатым (гимназием) Iоф щысшIагъ, унагъо сихьагъ, зы сабый спIугъэ. Джы сипшъашъэу Фатимэ иунагъу, ишъэожъыитIу кIуачIэ нахь къыс­хэзылъхьэхэрэр. Сэ сыдигъуи тхэн Iофыгъохэр, бзэр сикIэсагъэх. Адыгэ хэку гъэзетым IофшIэпIэ чIыпIэ иIэу зысэшIэм сыкъэкIуагъ, илъэс 40 Iэпэ-цыпэм Iоф щысэшIэ.

— ОркIэ узыхэт коллективым сыд мэхьана иIэр?

— Сэ сшъхьэ закъоу щымытэу, коллектив дэгъум цIы­фыр ыпIоу, ылэжьэу сеплъы. УзэкIырыплъыным, узэкIэдэIу­кIыным, узэфэсакъыным осэшхо яI. Сэ мы гъэзетым си­пIугъ, сиIоф сыфэзгъэсагъэр ­сызыхэт хъугъэ коллективыр ары.

— Соф, зы пIалъэкIэ ­Иор­данием щебгъэджа­гъэх, ащ елъы­тыгъэу къэпIуагъэмэ дэгъугъэ.

— Иорданием и Адыгэ ШIу­шIэ Хасэ игукъэкIыкIэ, лъэп­къым иджэмакъэу ар щытэу, егъэблэгъэ тхылъ къысфагъэ­хьыгъагъ. Мы гухэлъым нахь сыфэзгъэчэфыгъэр сянэжъ (синанэ) ыш-ышыпхъухэм атекIы­гъэхэу унэгъо 30 фэдиз ащ зэрэщыIэр ары. Инхэми цIыкIу­хэми адыгабзэр зэрагъашIэмэ ашIоигъуагъ, сыкIуагъ.

— Гъэзет Iофышхом нэ­мыкIэу наукэм уигъогу пхырыпщыгъ, ащ ехьы­лIагъэу къэпIуатэ  сшIои­гъуагъ.

— ЫпшъэкIэ къызэрэщысIуа­гъэу, илъэсыбэм Iоф практиче­скэу зыдэсшIагъэр зэдзэкIыныр ары. А зэкIэ сшIагъэм зэдзэ­кIынымкIэ теорие зэфэхьы-
сыжь фэшIыгъэныр игъоу слъэ­гъугъэ, аспирантурэм сычIэ­хьа­жьи къэсыухыгъ, бзэм ылъэ­ныкъокIэ зэдзэкIыным итеорие къэсыухъумагъ.

— Уиилъэсхэм сыд ­ушъыйха уагъэшIыгъэ­хэр, сыда цIыфым анахь уасэ фэозгъэшIырэр?

— Ихыегъэ-къэбзагъ, гукIэ­гъур анахьэу къызэригъэгъунэ­шъурэр ары.

— Хэтрэ цIыфкIи анахь мэхьанэ зиIэ шэнэу плъытэрэр?

— ИцIыфыгъэ къыгъэгъунэныр ыкIи ар чIимынэныр ары.

— Къыбдэмыхъугъэу къыбдэхъумэ пшIоигъоу узкIэгуIэрэр?

— Тидунай мамырынэу, хэти Iэягъэм тыпэчыжьэнэу, сипхъо­рэлъфхэм яхъяр сыхэплъэнэу сыфай.

— Тхьауегъэпсэу, Сафыет, тызэрэбгъэгъозагъэмкIэ. Уимэ­фэкI дахэкIэ зэкIэ тигъэзет иколлектив хэтхэм ацIэкIэ, сэ сшъхьэкIэ тыгу къыддеIэу тып­фэгушIо. Уимафэхэр нэфынэхэу, фабэхэу, уибынкIэ ыкIи о пшъхьэкIэ псауныгъэ пытэ шъуиIэу, уигупсэхэм ятхъагъо плъэгъоу, цIыфыбэмэ уалъытэу, уагъашIоу, уикIэсэ уиадыгэ лъэпкъ ыкIи уисабыйхэм яхъяр ухэтэу, пфэлъэкIэу бэрэ Iоф пшIэнэу, илъэси 100-м унэсынэу, етIанэ зыбгъэпсэфынэу пфэсэIо.

Мамырыкъо Нуриет.