ТехнологиякIэхэр непэ тищыIэныгъэ пытэу къыхэхьагъэх. Телефоныр, компьютерыр, Интернетыр — ахэр мафэ къэс тэгъэфедэх, яшIуагъэ къытэкIы. Джащ фэдэу щыIэкIакIэм бэрэ щыдгъэфедэхэрэм ащыщых банк картэхэри. Ахэр непэ зэкIэми яIэх, бгъэфедэнхэкIэ IэшIэхых ыкIи гузэжъогъу чIыпIэ уифагъэмэ, ахэм ахъщэ псынкIэу къарыпхын олъэкIы.
Банк пэпчъ картэм пыбгъэнэн плъэкIыщт, «опцие» зэфэшъхьафхэр иIэх. ГущыIэм пае, телефоным илъ ахъщэр къызиухырэ уахътэм банкым автоматикэ шIыкIэм тетэу къэбар къыпфегъэхьы, ущафэ къэс ахъщэу бгъэкIуагъэмрэ картэм къинагъэмрэ СМС-кIэ къыпфэкIо ыкIи нэмыкIхэри. Ахэр зэрэбгъэфедэхэрэм пае уисчет ахъщэ гъэнэфагъэ мазэ къэс банкым рехы.
Ау мыщ нэмыкI лъэныкъуи иI. БзэджашIэхэм шIыкIакIэхэр къызфагъэфедэхэзэ цIыфхэм ятыгъох. НахьыбэмкIэ банкым ыцIэкIэ СМС-р агъэхьы, ащ джэуап къызыратыжьырэм, ахъщэу картэм е телефоным илъыгъэр рахы. Ащ нэмыкIэу «мобильный банк» зыфиIорэ опциер зыпыгъэнэгъэ телефонхэр программэ гъэнэфагъэкIэ бзэджашIэхэм къыхагъэщых, картэм илъ ахъщэр рахын алъэкIы.
ТелефонымкIэ цIыфым ахъщэ шIуатыгъуным пае шIыкIэ гъэнэфагъэ хэлъэу бзэджашIэхэр мэзекIох. Ахэр: зэнэкъокъур («нахь псынкIэу джэуап къезытыжьырэм миллион къыхьыщт»); Iахьылым къытхыгъэ СМС-р («мам, хьапсым сычIадзэщт сомэ мин 30 псынкIэу мы номерым къимыгъахьэмэ!»); лъэIур («сэгузажъо, сителефон ахъщэ къысфигъахьэба, етIанэ зэкIэ къыпфэсIотэщт»), нэмыкIхэри.
ГущыIэм пае, умышIэрэ номерым «тыдэ ущыIа?» еIошъ, къыпфетхы. Ар уиныбджэгъоу зиномер бгъэкIодыгъэр арынкIи мэхъуба е зыгорэм уIукIэнэу щытэу СМС-р къэкIуагъа… Къэхъущтыр ошIа! Ау ащ джэуап зептыжьырэм, ахъщэу телефоным илъыр рахы.
Мыщ фэди хъун ылъэкIыщт: «Одноклассникым» ухэхьагъэу уинэIосэ пшъашъэм къыпфитхыгъ: «Сэлам, Свет, сикартэ згъэкIодыгъэ. Ахъщэ непэ къысфырагъэхьан фаешъ, къыпфэмыкъинымэ, о уикартэ номер къысфэгъэхьыба. Ащ ахъщэр къырагъэхьанэу сшIынышъ, тызэIукIэмэ къитхыжьыщт». Сыда ормэ пшIэщтыр? АпэрэмкIэ, къэтхагъэм иномер уиIэмэ, теуи дэгущыI. ПцIымэ е шъыпкъэмэ зэгъашI. Ащ фэдэу мыхъумэ упчIэ горэ фэтхи джэуап къетыжьмэ еплъ. БзэджашIэхэр ятIонэрэу къэтхэжьхэрэп. Ау сыд ушъхьагъу яIэу къыпфэтхагъэхэми, зыми номерыр фэмыгъэхь!
КъэбарлъыгъэIэс амалхэм зэрафэлъэкIэу цIыфхэм къафатхыхэрэр ашIошъ амыгъэхъунэу, зыфэсакъыжьынхэу макъэ арагъэIу. Ахэм яшIуагъэкIэ бзэджашIэхэм агъэфедэрэ гъэпцIакIэхэр бэмэ ашIэхэ хъугъэ. Ау электроннэ тыгъуакIохэр ащ къыщыуцухэрэп, шIыкIакIэхэр къаугупшысых. Джащ фэдэу амалыкIэу агъэфедэрэмэ ащыщ цIыфыр анахьэу зыщемыжэрэм фытеонхэр.
Ар мары зэрэхъурэр: чэщыр хэкIотагъэу е пчэдыжьым жьэу цIыфым ителефон къытео. КъэгущыIэрэр банкым иIофышIэу къыбгурегъаIо. Картэу иIэм бзэджашIэхэм ахъщэ ратыгъукIынэу фэягъэхэу, ау къадамыгъэхъугъэу къыуаIо. Картэм иIофшIэн къагъэуцугъэу, ар пыбгъэнэжьыным пае ыцIэ, ылъэкъуацIэ, картэм иномер ыкIи кодыр ариIонхэ фаеу гурагъаIо. Чъыем джыри хэт, къыраIорэр икъоу къызгурымыIорэ цIыфым ежь-ежьырэу бзэджашIэхэм ящыкIэгъэ къэбарыр аIакIегъахьэ. Ахэр зэкIэ зызэрагъашIэрэм, трубкэр къытырадзэжьы, ахъщэри атыгъу.
Гукъау нахь мышIэми, телефон бзэджэшIагъэхэр къэубытыгъуаех. Картэу ахъщэхэр зэрагъахьэхэрэр бэ мэхъух ыкIи ахэм янахьыбэр нэпцIых. Банкыр ахэм алъыплъэнэу хъурэп ыкIи ахъщэу тыгъугъэ хъугъэм нахьыбэрэмкIэ къырагъэгъэзэжьышъурэп.
Ащ фэдэ къыомыхъулIэным пае телефон номерыр умышIэрэ цIыфым емыт, банкоматым узыкIэрыхьэрэм зыплъыхь, зыгорэ къыплъэплъэмэ зэгъашIэ. УмышIэрэ номерхэм къатхырэм джэуап емытыжь. Зигугъу къэтшIыгъэ СМС-р къышъуфагъэхьыгъэу е къышъуфытеуагъэхэу щытмэ, шъумышIэрэ бзэджашIэм къэбар горэ ешъуIуагъэмэ, картэу шъуIыгъыр зэблэшъухъумэ нахьышIу.
Мы Iофыгъом еплъыкIэу фыряIэр, мыщ фэдэ тхьагъэпцIыгъэкIэ къадэзекIуагъэхэмэ, ащ хэкIыпIэу фалъэгъурэр зэдгъашIэмэ тшIоигъоу нэбгырэ заулэмэ гущыIэгъу тафэхъугъ.
Сусан, илъэс 32-рэ ыныбжь:
— Бэрэ зэхэсхыгъэ синыбджэгъухэм къятыгъуагъэхэу е мыщ фэдэ смс-кIэ къафатхыгъэхэу. БлэкIыгъэ илъэсым сэри ащ сеолIагъ. Мафэм лэжьапкIэр картэм къысфихьагъэу, пчыхьэм ахъщэр къисхынэу сIозэ сителефон смс къэкIуагъ. ПсынкIэу банкоматым секIуалIи къинэгъэ ахъщэр къисхыжьыгъ, ау мини 3-р зыдэхъугъэр сымышIэу кIодыгъэ. А мэфэ дэдэм банкым сыкIуи къэбарыр афэсIотагъ. МэфитIум сыкIомэ, сыкъэкIожьэу сытетыгъ, ау зи къысфашIэн алъэкIыгъэп. ЛэжьапкIэр зэрэщытэу рахынэу игъо ифагъэхэпышъ, сэгушIо. Ащ ыуж картэр зэблэсхъугъ нахь мышIэми, джыри къысэтыгъонхэкIэ сэщынэ. Банкэу сызэпхыгъэми цыхьэ фэсшIыжьырэп, сыда пIомэ зыгорэ зыхъукIэ зи къыпфашIэн алъэкIыщтэп.
Азмэт, илъэс 26-рэ ыныбжь:
— Апэ дэдэ картэр апшъэрэ еджапIэм къыщысатыгъагъ. Ащ къыщегъэжьагъэу сэгъэфедэ ыкIи сыгу рехьы. Зэ къыхэкIыгъ сикартэ фэгъэхьыгъэ къэбар номер кIыхьэ горэм къысфитхыгъэу. Ау сэ банкым иномер сэшIэти, ащ сытеуи, бзэджашIэхэр къызэрэсфэтхагъэхэр ясIуагъ. Нэужым ащ фэдэ къыхэкIыжьыгъэп.
Альбин, илъэс 20 ыныбжь:
— Бэрэ зэхэсэхы телефонкIэ агъэпцIагъэхэу, ау сэ ащ фэдэ сеолIагъэп. Сикартэ стипендием фэшъхьаф зи ахъщэ къихьэрэп. Ари бэрэ изгъэлъын слъэкIырэп, зыдэкIощтыр хьазыр зэпыт.
Жэлдэшэ Рузан.