ЩыIэныгъэм игъэпсакIохэр, ащ зикIочIэпс хэлъхэр къыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэм ягъэшIэ-гъэным мэхьанэ иI. ЩысэшIур сыдигъокIи цIы-фым зыкъигъотыным фэIорышIэ. Ар къыдалъы-тэзэ, Адыгэ Республикэм и Лъэпкъ тхылъеджапIэ иIофышIэхэм щыIэныгъэ лъэныкъо зэфэшъхьаф-хэмкIэ гъэхъагъэхэр зиIэ цIыф зэфэшъхьафхэр къырагъэблагъэх, лIэужыкIэхэмрэ гъашIэр изышIыкIыгъэхэмрэ гущыIэгъу зэфашIых.
Мэлылъфэгъум и 28-м, 2016-рэ илъэсым тхылъеджапIэм цIыфыр чIизыгъ — искусствэр сэнэхьат лъагъо зыфэхъущт ныбжьыкIэхэу АКъУ-м искусствэхэмкIэ и Институт, искусствэхэмкIэ Адыгэ республикэ колледжэу У. Тхьабысымым ыцIэ зыхьырэм ястудентхэр, якIэлэегъаджэхэр, тхылъеджапIэхэм яIофышIэхэр, тхылъеджэхэр ащ щыIагъэх. Ахэм яхьэкIагъ Урысыем изаслуженнэ, Адыгэ Республикэм илъэпкъ артисткэу, Адыгеим и Къэралыгъо академическэ ансамблэу «Ислъамыем» иорэдыIо шъхьаIэу ХъокIо Сусанэ.
ХъокIо Сусанэ Теуцожь районым ит псэупIэу Псэкъупсэ мэлылъфэгъум и 1-м, 1971-рэ илъэсым къыщыхъугъ. Классиир къызеухым, 1986-рэ илъэсым Сусанэ Мыекъопэ музучилищым иорэдыIо къутамэу Даутэ Сарыет Щэбанэ ыпхъум икласс чIэхьагъ. ЧIэхьагъу ушэтынхэр ытызэ, училищым (джы искусствэхэмкIэ колледжым) икIэлэегъаджэхэу Пэнэшъу Раисэрэ Даутэ Сарыетрэ пшъэшъэ ныбжьыкIэм мэкъэ къэбзэ лъэкIыхьагъэ зэриIэм гу лъатагъ. Сусанэ музыкэ еджапIэм щеджагъэу, теориер ышIэу, музыкэ Iэмэ-псымэ горэм къыригъаIоу щытыгъэп. Ау ащ пае къэмынэу Тхьэм мэкъэ дэхэ дэдэу къыритыгъэм икъоу Iоф дэшIэгъэныр, кIэлэегъаджэхэм игъоу алъэгъугъ.
1990-рэ илъэсым училищыр къыухыгъ, къэралыгъо ушэтынхэр аты зэхъум комиссием хэсыгъэ Адыгэ къэралыгъо филармонием ипащэ гу къылъитагъ ыкIи джащыгъум зэхащэщтыгъэ ансамблэу «Ислъамыем» Iоф щишIэнэу ригъэблэгъагъ. Джащ къыщегъэжьагъэу непэ къынэсыжьэу Сусанэ зы IофшIэпIэ чIыпIэ Iутэу Iоф ешIэ, иIофшIэн тхылъи зы тхыгъэ закъу дэтыр — ансамблэу «Ислъамыем» иартист-орэдыIу.
Мы мазэм «Ислъамыем» имэфэкI дахэ, зызэхащагъэр илъэс 25-рэ зэрэхъугъэр игъэкIотыгъэу тиреспублики, къош республикэхэми ащагъэмэфэкIыгъ. Ансамблэм лъэпкъ орэдыжъхэм, лъэпкъ музыкэм икIэугъоенкIэ Iофышхоу ышIэрэр иконцертхэм ахэолъагъо, ащ ипащэу Нэхэе Аслъан ыкIи коллектив хъупхъэм хэт артист пэпчъ шъхьащэ зыфыуагъэшIы.
Орэдыр, музыкэр уусыгъэми, ар мэкъэ икъу дахэкIэ къэзыIон артист щымыIэмэ, орэдым тамэ ыгъотыщтэп. «Ислъамыем» ипрограммэ зыгъэлъэшырэ, ымэкъэ жъынчыкIэ цIыфхэр зыгъэрэзэрэ ыкIи зылъызыщэрэ орэдыIу ХъокIо Сусанэ. ОрэдыIонымкIэ Тхьэм къыритыгъэ мэкъэ дэхэ дэдэу иIэр зэрилъэкIэу иадыгэ лъэпкъ, иреспубликэ афегъэлажьэ.
Адыгэ орэдыжъхэм лъэпкъым ышъхьэ къырыкIуагъэр зэкIэ ахэткIухьагъ, ахэм ямэкъамэхэр гучIэ мэкъэ лъэшых. Ахэр къыIорэ къодыер армырэу, ежь ХъокIо Сусанэ къыдэхъугъэ шъыпкъэх, щыщ хъугъэх. НыбжьыкIэу ансамблэм хэхьагъ, зыкъыщигъотыгъ. ЗэхэгущыIэгъум ащ фэгъэхьыгъэу Сусанэ къыщиIуагъ: «НэмыкI сэнэхьаткIи, нэмыкI IофшIапIэкIи, нэмыкI мылъкукIи «Ислъамыер» сфэхъожьыщтэп. Сэ къыстегъэпсыхьэгъэ музыкэр, орэдхэр сфитхыгъэх тихудожественнэ Iэшъхьэтетэу Нэхэе Аслъан джащ пае, орэдым зыкъыщызгъотынымкIэ къысфишIагъэм пае «тхьауегъэпсэу» есэIо».
Творческэ зэIукIэгъоу сыхьатым ехъурэ кIуагъэр зы такъикъэу чъагъэ. ЗэлъашIэрэ артисткэу ХъокIо Сусанэ игъэпсыкIэ-шIыкIэкIи, игущыIакIэкIи, игупшысэ хабзэкIи, ымэкъэ дэхэ дэдэкIи узыфещэ, уеумэхъы. ШIыкIашIу, Iуш, орэдым псэ къыпегъакIэ. ЦIыф гъэшIэгъоным Iофтхьабзэм хэлажьэхэрэм упчIэ зэфэшъхьафыбэ ратыгъ, джэуап кIэкI гурыIогъошIухэри агъотыгъэх.
Къэралыгъо ансамблэу «Ислъамыем» къош республикэхэм, Урысыем икъэлэ, чIыпIэ зэфэшъхьафхэм ямызакъоу, IэкIыб къэралыгъуабэмэ ясценэхэм иконцертхэр къызэращитыгъэр, Тыркуем бэдэдэрэ зэрэкIуагъэхэр, ау Грецием, Польшэм, Германием, Сирием, Иорданием зэращыIагъэхэм лъэпкъ орэдымкIэ гупшысэ инхэр къызэрагъэущыгъэм, грек лъэпкъыр уехъопсэнэу зимузыкэ зикIэсэ дэдэу, тыдэкIи чэщи мафи ар зэрэщыIурэм уехъопсэнэу зэрэщытым кIигъэтхъыгъ. ЗэIукIэгъум хэлажьэхэрэм яшIоигъоныгъэкIэ, Сусанэ «Гощэгъэгъым игъыбзэ», нэмыкI орэдхэри къыIуагъэх.
Лъэпкъ тхылъеджапIэм ипащэу Къыкъ Бэлэ зэлъашIэрэ композиторэу Нэхэе Аслъан адыгэ лъэпкъ искусствэм игъогушхо «ИслъамыемкIэ» зэрэпхырищыгъэр, ансамблэр щызыгъаIэу языгъашIэрэр ХъокIо Сусанэ, ащ хэт артист IэпэIасэхэр арэу зэрэщытыр игущыIэ щыкIигъэтхъыгъ, зипэщэ коллективым ыцIэкIэ Сусанэ нэпэеплъ шIухьафтын ритыгъ.
Мамырыкъо Нуриет.
Сурэтыр Iэшъынэ Аслъан тырихыгъ.