«МыкIодыжьыщт полк» аIуи зэджэгъэхэ Урысые Iофтхьабзэу гъэрекIо зэхащагъэм тиреспублики чанэу хэлэжьагъ. Адыгеим ит къалэхэм ямызакъоу, районхэми, къоджэ псэупIэхэми а Iофтхьабзэр ащырагъэкIокIыгъ. Заом хэлэжьэгъэ дзэкIолIэу щымыIэжьхэм ясурэтхэр е ахэм афэгъэхьыгъэу зытетхэгъэ транспорантхэр яIахьылхэм аIыгъхэу гупчэ урамхэм джыри шIэхэу къарыкIощтых.
Блащэпсынэ щыщэу Мыекъуапэ щыпсэурэ Болэкъо Аслъан Сэлмэн ыкъом иунагъуи мы Iофтхьабзэм хэлажьэ. Аслъан ятэжъ ышхэу Болэкъо Пакъэрэ Хьарунэрэ Хэгъэгу зэошхом хэлэжьагъэх. Ахэм ясурэт, ацIэ-алъэкъуацIэ, званиеу яIагъэр, къызщыхъугъэхэр зытетхагъэр Аслъан аригъэшIи, ипхъорэлъфхэу Мадинэрэ Темботрэ ахэр аIыгъхэу Блащэпсынэ щыкIогъэ Iофтхьабзэм гъэрекIо хигъэлэжьагъэх.
Аслъан къызэрэтфиIотагъэмкIэ, Болэкъо Пакъэ Тамэ ыкъор 1900-рэ илъэсым Блащэпсынэ къыщыхъугъ. Пакъэ икIалэу Сахьидэ заом защэм, ар къыгъотыжьынэу ыIуи ежьыри заом Iухьи, къыгъэзэжьыгъэп. 1944-рэ илъэсым Пакъэ зыдэщыIэр амышIэу кIодыгъэ. Аслъан ежь ышъхьэкIэ дзэ комиссариатым зыфигъази, ащ икъэбар зыщигъэгъозагъ ыкIи икъэ къыгъотыжьыгъ. 1945-рэ илъэсым Орловскэ хэкум и Дурневэ район ар щагъэтIылъыжьыгъэу ары къэбарэу щыIэр. ИкIалэу Сахьидэ уIагъэу къыгъэзэжьыгъагъ. Ау шъобжэу тещагъэхэм къахэкIэу ар бэрэ псэужьыгъэп.
Болэкъо Хьарунэ Тамэ ыкъор 1903-рэ илъэсым къэхъугъ. Заор къызежьэгъэ апэрэ мафэм къыщыублагъэу зэуапIэм Iухьи, лIыгъэ хэлъэу пыим пэуцужьыгъ. 1942-рэ илъэсым уз хьылъэу тифыр къеузэу къагъэкIожьыгъагъ. Ащ къызэриIожьыгъагъэмкIэ, окоп цIынэм чъыIэр къыщыхэхьагъэу ары. ЗэуапIэм къыIукIыжьи унэм къызэкIожьым, уз щынагъор пахыщтэу ыIуи гупсэхэр къызкIэригъэхьагъэхэп. Ащ къыщегъэжьагъэу Хьарунэ пIэхэлъ хъугъагъэ. Нэмыцхэр чылэм къызыдахьэхэм, Хьарунэ арамыгъэлъэгъоу агъэбылъынэу аIуи иIахьылхэм унэм рахынэу зыфежьэхэм, афидагъэп. Иныбджэгъухэр, иIахьыл гупсэхэр заом хэкIуадэхи, ежьыр псаоу къызэрэнагъэмкIэ зиумысыжьыщтыгъэ. Нэужым, 1942-рэ илъэсым, ащ идунай ыхъожьыгъ ыкIи блащэпсынэ къэхалъэм щагъэтIылъыжьыгъ.
— Iофтхьабзэр зигъо ыкIи шIуагъэ къэзытыщтэу щыт. Сыда пIомэ тикъэралыгъо зы унагъуи щыпсэурэп Хэгъэгу зэошхом илъэуж къыримынагъэу. Непэ тэ щыIэкIэшIу тиIэу тыпсэуным фэбэнэгъэ тятэжъ-тянэжъхэм, тиIахьыл гупсэхэм, тидзэкIолI ныбжьыкIэхэм шъхьэкIафэ афэтшIыныр къалэжьыгъ. Ахэм егъэшIэрэ щытхъур адэжь! НыбжьыкIэхэмкIэ ахэм яблэнагъэ ренэу щысэтехыпIэу щытыщт, лIэужыбэм ащымыгъупшэхэу ахэр агу илъыщтых. Мыщ фэдэ IофтхьабзэхэмкIэ ахэр тыгу къэтэгъэкIыжьых. КъыткIэхъухьэрэ лIэужхэм тэ непэ ядгъэлъэгъурэр ары тапэкIэ зэрэпсэущтхэр. Тхьэм ыIомэ, мыгъэ щыIэщт Iофтхьабзэми тыхэлэжьэщт, — къыIуагъ Болэкъо Аслъан.
КIарэ Фатим.