Илъэси 115-рэ тешIагъ щынджыехэм еджакIэрэ тхакIэрэ арагъэшIэнэу заублагъэр. Мы Iофым зиIахьышIу хэзышIыхьагъэмэ ащыщ Трэхъо Лыу. ШIэныгъэм иапэрэ лъэбэкъу къоджэдэсхэм мэщытыр ары зыщадзыгъэр. Нэужым гурыт еджэпIэ шъыпкъи ащ щагъэпсыгъ. Къуаджэм джырэкIэ дэт гурыт еджапIэу N 24-р зашIыгъэр илъэс 30 хъугъэ. Ащ бэмышIэу тыщыIагъ, ипащэу Жэнэ Светланэ гущыIэгъу тыфэхъугъ, яIофшIэн зэрэзэхащэрэм, кIэлэцIыкIухэм шIэныгъэ куу арагъэгъотынымкIэ ашIэхэрэм тащигъэгъозагъ.
— ТиеджапIэ щэу зэтет, зэтегъэпсыхьагъ, аужырэ шапхъэхэм адиштэу щыт. Непэрэ мафэм ехъулIэу гурыт еджапIэм кIэлэеджэкIо 244-рэ чIэс. Мыгъэ нэбгыритфымэ еджапIэр къаухыщт, зэтыгъо къэралыгъо ушэтыным ахэм зыфагъэхьазыры. Тэхъутэмыкъое районми, республикэми ушэтын IофшIэнхэу къытфарагъэхьхэрэр еджапIэр къэзыухыхэрэм ренэу ятэгъэшIых. Ушэтыныр атынымкIэ фитыныгъэ къязытырэ сочинениер тикIэлэеджакIохэм дэгъоу атхыгъ, джащ фэдэу хьисапымкIэ, урысыбзэмкIэ пэшIорыгъэшъ ушэтынэу атыгъэми шIэныгъэ дэгъухэр къыщагъэлъэгъуагъэх. Арышъ, тэгугъэ уахътэр къэсымэ, зэрифэшъуашэу экзаменхэр атынхэшъ, агукIэ къыхахырэ апшъэрэ еджапIэм чIэхьанхэу. Iоныгъом и 1-м апэрэ классым нэбгырэ 21-рэ къычIэхьагъ. Мы аужырэ илъэсхэм гурыт еджапIэм къэкIорэ сабыйхэм япчъагъэ хэпшIыкIэу зэрэхэхъуагъэм тегъэгушIо, — къытфеIуатэ Жэнэ Светланэ.
Федеральнэ къэралыгъо гъэсэныгъэ шапхъэм тетэу я 6-рэ классым нэс кIэлэеджакIохэр рагъаджэх. АщкIэ ящыкIагъэр зэкIэ яI, компьютерхэр классхэм ачIэтых. ИнформатикэмкIэ кабинетым компьютер 15 чIэт, ащ нэмыкIэу ноутбукхэр, интерактивнэ доскэ яI. КIэлэегъаджэхэр шэпхъакIэм техьанхэмкIэ тIэкIу къин къащыхъугъэми, АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ зэхищэрэ егъэджэн зэфэшъхьафхэр яIофшIэнкIэ IэпыIэгъушхо къафэхъух. Программэр нахь къин хъугъэми, лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ кIэлэеджакIохэм шIэныгъэ агъотынымкIэ ащ ишIуагъэ нахь къакIоу еджапIэм ипащэ елъытэ. Ежь-ежьырэу Iоф зыдашIэжьы, технологиякIэхэр къызыфагъэфедэхэзэ проект зэфэшъхьафхэр къин къащымыхъоу зэхагъэуцох.
— ТикIэлэеджакIохэм шIэныгъэ куухэр ядгъэгъотынхэм сыдигъокIи тыпылъ. Тисабыйхэр нахьышIум ылъэныкъокIэ къахэщых, предмет зэфэшъхьафхэмкIэ олимпиадэхэм ахэлажьэх, зэрифэшъуашэу закъыщагъэлъагъо. КъыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэм яныдэлъфыбзэ ашIэным, ар агъэлъэпIэным мэхьанэшхо етэты. АдыгабзэмкIэ кIэлэегъаджэхэу Мэзыужьэкъо Шэмхъанрэ ЛIэхъусэжъ Къырымхъанрэ ащ яIахьышIу хэлъ. Мы предметхэмкIэ тикIэлэеджакIохэм гъэхъэгъэшIухэр яIэх, районым щызэхащэрэ олимпиадэм текIоныгъэ ренэу къыщыдахы ыкIи республикэм зыщаушэты, — къытфеIуатэ тигущыIэгъу.
ШэпхъакIэхэм къызэрэдалъытэу, егъэджэн сыхьатхэм ахэмылъытагъэу кIэлэеджакIохэм яшIэныгъэхэм ахагъахъо. Экологием, спортым, духовнэ-нравственнэ гъэсэныгъэм ыкIи нэмыкI лъэныкъохэмкIэ Iоф адашIэ. КIэлэеджакIохэр агукIэ нахь зыфэщэгъэхэ лъэныкъохэр къыхахых. Анахьэу зыпылъхэр ныбжьыкIэхэм яхэгъэгу шIу ягъэлъэгъугъэныр ары. МыщкIэ гъэхъагъэхэр яIэх, еджапIэр ушэтыпIэ площадкэ ашIынэу пылъых. Къуаджэм икIэлэпIугъэхэу Трэхъо Лыу, Цэй Ибрахьимэ ыкIи Мамый Ерэджыбэ ясаугъэтхэр еджэпIэ кIоцIым дэтых. Джащ фэдэу Хэгъэгу зэошхом текIоныгъэ къыщыдэзыхыгъэхэм афэгъэхьыгъэ аллее щагъэпсыгъ. ТекIоныгъэм и Мафэ ихэгъэунэфыкIын мы мафэхэм зыфагъэхьазыры.
Краеведением ылъэныкъокIи кIэлэеджакIохэм яшIэныгъэхэмкIэ къахэщых. Илъэс къэс мыщкIэ районым ыкIи республикэм щызэхащэрэ зэнэкъокъум хэлажьэх, текIоныгъэ ыкIи хагъэунэфыкIырэ чIыпIэхэр къыдахых. ГъэрекIо Къыблэ федеральнэ шъолъырым щызэхащэгъэ зэнэкъокъум щынджые кIэлэеджакIохэр Адыгеим ыцIэкIэ хэлэжьэгъагъэх ыкIи хагъэунэфыкIырэ чIыпIэ къыщыдахыгъагъ. Орэд къэIонымкIи, къэшъонымкIи нэмыкI лъэныкъохэмкIи кружокхэр еджапIэм щызэхащагъэх. КIэлэеджакIохэм сэнаущыгъэу ахэлъым зегъэушъомбгъугъэным фэшI кIэлэцIыкIу-зихэхъогъу спортивнэ еджапIэм, кIэлэцIыкIухэм гъэсэныгъэ тедзэ зыщарагъэгъотырэ Гупчэм, культурэм и Унэ зэзэгъыныгъэ адыряIэу Iоф къадашIэ.
Щынджые гурыт еджапIэм икIэлэеджакIохэр спортымкIи къахэщых. ГущыIэм пае, район ыкIи республикэ спартакиадэм Щынджые гурыт еджапIэм испортсменхэм анахь гъэхъэгъэ дэгъухэр гъэрекIо щашIыгъэх. ЕджапIэм ибаскетбольнэ командэу С. Трахъом зэхищагъэр зэкIэми зэлъашIэ. НыбжьыкIэхэм яшIэныгъэ зыщыхагъэхъон алъэкIыщт тхылъеджэпIэ зэтегъэпсыхьагъэ еджэпIакIэм хэт, ащ зэгъэфагъэу, класс-классэу зэтеутыгъэу тхылъхэр чIэлъых. КIэлэцIыкIухэм зыфэе литературэр мыщ чIагъуатэ. ШхапIэу еджапIэм хэтми игугъу къэтымышIын тлъэкIыщтэп. Ар хъоо-пщаоу, къэбзэ лъабзэу щыт, ищыкIэгъэ Iэмэ-псымэхэр чIэтых. Нэбгыри 150-рэ ащ чIэфэ. Унэгъо Iужъухэм ыкIи гъот макIэ зиIэ- хэм къарыкIыгъэ ныбжьыкIэ 89-р ыпкIэ хэмылъэу агъашхэ.
Щынджые гурыт еджапIэм Iоф щызышIэрэ кIэлэегъаджэхэм ясэнэхьат хэшIыкIышхо фыряIэу щыт. ЗэгурыIоныгъэ азыфагу илъэу кIэлэеджакIохэм шIэныгъэу арагъэгъотыщтым пылъых. Зы унэгъо Iужъум фэдэу зэдеIэжьых. Арын фае мы еджапIэр дахэкIэ, дэгъукIэ адрэхэм къазыкIыхэщырэри.
Нэпсэу Заурбый гурыт еджапIэм илъэс 40-рэ Iоф щишIагъ, бэмышIэу «АР-м изаслуженнэ кIэлэегъадж» зыфиIорэ щытхъуцIэр къыфагъэшъошагъ. Джащ фэдэу цIэ лъапIэу «Общэ гъэсэныгъэм иIофышIэ гъэшIуагъ» зыфиIорэр нэбгырищымэ къалэжьыгъ, еджапIэм Iоф щызышIэрэмэ азыныкъом апшъэрэ квалификационнэ категорие яI.
Егъэджэн-пIуныгъэ лъэныкъомкIэ пащэм игуадзэхэу Абрэдж Заирэрэ Мырзэ Светланэрэ яIофшIэн зэрифэшъуашэу зэрагъэцакIэрэр Жэнэ Светланэ къыхигъэщыгъ. Пэублэ классхэмкIэ кIэлэегъаджэхэу Талъэкъо Гощнагъо ыгукIэ къыхихыгъэ сэнэхьатым ищыIэныгъэ рипхыгъэу сабыйхэм апэрэ шIэныгъэр арегъэгъоты, ЛэупэкIэ Мирэ илъэс 40 хъугъэу кIэлэеджакIохэм ахэт. Непэ пенсием щыIэхэу, ау еджапIэм бэ фэзышIагъэхэу Батмэн Разыет, Талъэкъо Разыет, Бэгугъэ Симэ джащ фэдэу шIукIэ еджапIэм ипащэ ягугъу къышIыгъ. Нахьыжъхэм акIырыплъызэ, пэублэ классхэмкIэ кIэлэегъаджэу ХьакIэмыз МулиIэт Iоф ешIэ. Районым икIэлэегъэджэ анахь дэгъур къызыщылъэгъощт зэнэкъокъум мыгъэ хэлэжьагъ, ащ зэрифэшъуашэу зыкъыщигъэлъэгъуагъ.
НэмыкI гурыт еджапIэхэм афэдэу мыщи кIэлэегъэджэ ныбжьыкIэхэр имакIэх. Арышъ, хэушъхьафыкIыгъэ программэм къыдыхэлъытагъэу еджапIэр къэзыухыхэрэм кIэлэегъэджэ сэнэхьат арагъэгъоты.
Гъэмафэр къэсы, Тэхъутэмыкъое район администрациемрэ гъэсэныгъэмкIэ гъэIорышIапIэмрэ кIэлэцIыкIухэм ягъэмэфэ зыгъэпсэфыгъо агу къинэжьыным пае къатефэрэр зэкIэ ашIэ. Илъэс къэс гурыт еджапIэм лагерь къыщызэIуахы, кIэлэеджакIохэм ясэнаущыгъэ хагъахъозэ, шIуагъэ къыпыкIэу яуахътэ зэрагъэкIощтым пылъых.
Щынджые гурыт еджапIэм щеджэхэрэм щысэ зытырахын бэу яI. Къоджэ еджапIэр къэзыухыгъэ нэбгырэ пчъагъэ цIыф цIэрыIо хъугъэ, къоджэдэсхэм ямызакъоу, Адыгеири ахэм арэгушхо. Непэрэ мафэм еджапIэм щеджэхэрэми, Iоф щызышIэхэрэми ягъэхъагъэхэр лъагъэкIотэщтых. Хабзэ зэрэхъугъэу, ахэр ыпэкIи дахэкIэ, дэгъукIэ къахэщынхэм фэлэжьэщтых.
ПIатIыкъо Анет.