Адыгэ Республикэм и Мафэхэр ФедерациемкIэ Советым щэкIох

Урысые Федерацием и Федеральнэ ЗэIукIэ Федера­цием­кIэ и Совет и Тхьаматэу Валентина Матвиенкэм Адыгеим и ЛIышъхьэу ТхьакIущынэ Ас­лъан, Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэм, Адыгеим ыцIэкIэ Федера­циемкIэ Советым хэтхэу Хъопсэрыкъо Муратрэ Вячеслав Шве­рикасрэ адыриIэгъэ зэIукIэ­гъумкIэ Iофтхьабзэхэр рагъэжьагъэх.

ФедерациемкIэ Советым и Тхьаматэ хьакIэхэм шIуфэс къарихи, Адыгэ Республикэм и Мафэхэм язэхэщэн дэгъоу Iоф зэрэдашIагъэр, Iофыгъоу зытегущыIэхэрэм мэхьанэшхо зэряIэр ыкIи унашъоу аштагъэ­хэр игъоу зэрэщытхэр хигъэ­унэфыкIыгъ.

ТхьакIущынэ Аслъан Валентина Матвиенкэм зэрэфэразэр риIуагъ Адыгеим ынаIэ къызэрэтыригъэтырэм, республикэр ФедерациемкIэ Советым къыщагъэлъэгъонэу апэрэу амал къызэраритыгъэм фэшI. Республикэм и ЛIышъхьэ джащ фэдэу Валентина Иван ыпхъуми Iофтхьабзэхэм ахэлэжьэрэ пстэуми урысые парламентаризмэм и МафэкIэ афэ­гушIуагъ. Нэужым ТхьакIу­щынэ Аслъан Адыгэ Республикэм и Мафэхэу Федера­циемкIэ Советым щыкIохэрэм къадыхэлъы­тагъэу къэгъэлъэгъонэу зэхащагъэм республикэм игъэхъа­гъэхэм нэIуасэ зафишIынэу игъоу афилъэгъугъ.

Экспозицием хэхьэ турист, рекреационнэ амалэу республикэм иIэхэм, экономикэмкIэ гъэхъагъэу ышIыгъэхэм яхьы­лIэгъэ видеоматериалыр. Аграр секторым гъэхъэгъэ шъхьа­Iэу иIэхэм, хэгъэгумкIэ апэрэ агробизнес-инкубаторым ип­роект чIыпIэ гъэнэфагъэ ащ щаубытыгъ. Республикэм ипромышленнэ амалхэм яхьылIэгъэ пхъэмбгъум Адыгеим ипредприятие пэрытхэм яхьылIэгъэ къэбархэр рагъотэ­щтых. Экспозицием чIыпIэшхо щаубыты ювелирэу Еутых Асе иIэшIагъэхэм. Мыекъопэ культурэм фэгъэхьыгъэ пкъыгъохэу ащ ышIыгъэ­хэм, ижъ-ижъыжькIэ агъэфедэщтыгъэ хьапщыпхэм, шакIо­хэм агъэфедэщтыгъэ Iашэхэм Валентина Матвиенкэм шIо­гъэшIэгъонэу нэIуасэ зафи­шIыгъ.

Къэгъэлъэгъоным зеплъыхэ нэуж Урысые Федерацием ишъолъыр исыхьат къыдыхэ­лъытагъэу Фе­де­рациемкIэ Со­ветым зэхэсыгъо иIагъ. Адыгэ Республикэм и ЛIышъ­хьэ сенаторхэм апашъхьэ къы­щыгущыIагъ. Тхьа­кIущынэ Ас­лъан къэзэрэугъоигъэхэм Адыгеим фэгъэ­хьыгъэу къа­фиIотагъ, ичIы­опс-климат амалхэм, ащ чIыпIэу ыубытырэм, иобщественнэ-по­литикэ Iоф­хэм язытет, социальнэ-экономикэ лъэныкъомкIэ гъэхъэгъэ шъхьаIэу иIэхэм нэ­Iуасэ афишIыгъэх.

Промышленнэ производствэм хэхъоныгъэ зэришIырэмкIэ Адыгеир мы аужырэ илъэсхэм ЮФО-м пэрытныгъэ щы­зыIыгъхэм ащыщ. 2007-рэ илъэ­сым къыщегъэжьагъэу республикэм иэкономикэ инвестициеу къыхалъхьагъэм фэдитIукIэ хэ­хъуагъ, сомэ миллиарди 140-рэ ар хъугъэ. ФэдиплIым ехъукIэ нахьыбэу Адыгеим унэхэр ща­тыгъэх — квадрат метрэ мин 300-м нэс ар мэхъу. Республи­кэм иэкономикэ иотраслэ шъхьа­Iэхэм зэу ащыщ агропромышленнэ комплексыр. Блэ­кIыгъэ илъэсым, 2007-рэ илъэ­сым егъэпшагъэмэ, мэкъу-мэщым гъомылапхъэр фэди 2,5-кIэ нахьыбэу къыщахьыжьыгъ.

— ЫпэкIэ лъыкIотэнымкIэ республикэм ищыкIэгъэ пс­тэур зэкIэ IэкIэлъ. Республикэм иэкономикэ хэхъоныгъэ егъэ­ш­IыгъэнымкIэ индустриальнэ паркхэм ягъэпсын анахьэу мэхьанэ зэттыхэрэм ащыщ. Мы индустриальнэ паркхэм ярезидентхэмрэ гъэIорышIэкIо ком­паниехэмрэ илъэси 7-м те­лъытагъэу хэбзэIахь фэгъэ­кIо­тэныгъэхэр афашIыщтых, —хигъэунэфыкIыгъ Адыгеим и ЛIышъхьэ.

ТхьакIущынэ Аслъан зэри­лъытэрэмкIэ, республикэм иин­женер инфраструктурэ зе­гъэ­ушъомбгъугъэныр — энергиер нахьыбэу къэзытыщт псэуа­лъэхэр, гъогухэр, псыры­кIуа­пIэхэр гъэпсыгъэнхэр анахьэу анаIэ зытырагъэтырэ лъэны­къо­хэм ащыщых. ТхьакIущынэ Аслъан зэрэхигъэунэфыкIыгъэмкIэ, ыпашъхьэ ит Iофыгъохэр зэкIэ республикэм ежь-ежьырэу зэ­шIуихы шIоигъоу ыуж ит. Гу­щыIэм пае, 2013-рэ илъэсым гухэлъ гъэнэфагъэ зиIэ федеральнэ программэу «Урысыем и Къыбл» зыфиIорэм игъэ­цэкIэн зэраухыгъэм епхыгъэу федеральнэ бюджетым къыхэ­кIэу Адыгеим щагъэпсырэ, лъэ­ныкъуитIури зыхэлэжьэрэ проектхэм апае мылъкоу къаIукIэ­рэр процент 70-кIэ нахь макIэ хъугъэ. Ау гухэлъ гъэнэфагъэ зиIэ федеральнэ программэхэм республикэр къахэлажьэ­мэ ары ныIэп проектышхохэр шIуа­гъэ къытэу агъэцэкIэнхэ залъэ­кIыщтыр.

— ФедерациемкIэ Советым икомитетхэм яIофшIэн къыдыхэлъытагъэу республикэмкIэ зигъо Iофыгъохэм язэшIохын шъуишъыпкъэу шъукъызэрэхэлэжьагъэм фэшI сызэрэшъуфэразэр шъуасIо сшIоигъу. IэпыIэгъушхо шъукъызэрэтфэ­хъугъэм ишIуагъэкIэ тиреспубликэ лъэгэпIакIэхэм зэранэсыщтым тицыхьэ телъ, — хи­гъ­унэфыкIыгъ ТхьакIущынэ Аслъан сенаторхэм зафигъа­зэзэ.

Урысые Федерацием и Федеральнэ ЗэIукIэ Федерацием­кIэ и Совет и Тхьаматэу Вален­тина Матвиенкэм ТхьакIущынэ Аслъан тхьауегъэпсэу риIуагъ купкIышхо зиIэ доклад къызэ­ришIыгъэм ыкIи шIуагъэ къытэу Iофхэр республикэм зэрэщызэхищэхэрэм афэшI.

Адыгэ Республикэм и Къэралыгъо Совет — Хасэм и Тхьаматэу Владимир Нарожнэми доклад къышIыгъ. Республикэм ипарламент иIоф­шIэнкIэ анахь лъэныкъо шъхьа­Iэхэм, Адыгеим ихабзэ игъэцэ­кIэкIо къулыкъухэм зэпхыныгъэ пытэ зэрадыриIэм ягугъу къы­шIыгъ. Владимир Нарожнэм зэрилъытэрэмкIэ, республикэм законодательнэ лъэпсэ дэгъу зэрэщызэхэщагъэм ишIуагъэкIэ мэхьанэшхо зиIэ программэхэмрэ проектхэмрэ гъэхъагъэ хэлъэу къыхахынхэ ыкIи агъэ­цэкIэнхэ алъэкIы.

Валентина Матвиенкэм игущыIэ зэрэщыхигъэунэфыкIы­гъэмкIэ, Адыгеир псынкIэу хэ­хъоныгъэ зышIырэ шъолъырхэу, социальнэ-экономикэ пшъэрылъхэр зэкIэ гъэхъагъэ хэлъэу зыгъэцакIэрэм, IэкIыб къэралыгъохэм ащымыгугъэу, продукциехэр ежь-ежьырэу къэхьыжьыгъэным атегъэпсыхьэгъэ программэр зыгъэцакIэрэм ащыщ. ГущыIэм пае, блэкIыгъэ илъэс закъом регион бюджетым къыхэкIыгъэ сомэ миллиони 150-р мэкъу-мэщым IэпыIэгъу егъэгъотыгъэным пэIуагъэхьагъ. Инвестициехэр нахьыбэу къахэлъхьанхэмкIэ бэ ашIэ, Урысые Федерацием и Президент ижъоныгъокIэ указхэр агъэцакIэх. Валентина Матвиенкэм къызэриIуагъэмкIэ, промышленнэ кластерхэмрэ индустриальнэ паркхэмрэ Iэ­пыIэгъу языгъэгъотыщт шэпхъэ-правовой лъэпсэ дэгъу Адыгеим иI. КъэIогъэн фае ащ фэдэ паркитIумэ язэхэщэнкIэ Урысыем промышленностымрэ сатыумрэкIэ и Министерствэ IэпыIэгъу къызэрафэхъущтыр. Ащ дакIоу Валентина Матвиенкэм республикэм имызакъоу, нэмыкI шъолъырхэми афэгъэхьыгъэ Iофыгъохэм анаIэ атыраригъэдзагъ. ФедерациемкIэ Советым испикер зэрилъытэ­рэмкIэ, анахьэу анаIэ зытырагъэтырэ лъэныкъохэм финанс нахьыбэу къафэтIупщыгъэным дакIоу ахэм шIуагъэу къатырэми зыкъегъэIэтыгъэн фае.

Социальнэ хэхъоныгъэм иIо­фыгъохэми Валентина Матвиенкэр шъхьафэу къащыуцугъ. ФедерациемкIэ Советым и Тхьа­матэ мы лъэныкъомкIэ рес­публикэм иIэшъхьэтетхэм дэ­гъоу Iоф зэрашIагъэр хигъэунэ­фыкIыгъ. ГущыIэм пае, республикэ бюджетым ихъарджхэм япроцент 70-рэ фэдизыр социальнэ программэхэр зэра­гъэцэкIагъэм епхыгъ.

Валентина Матвиенкэм федеральнэ, регион СМИ-хэм яжурналистхэм адыриIэгъэ зэдэгущыIэгъум Адыгеим соци­альнэ-экономикэ амалышхо зэриIэр, анахьэу туризмэм ылъэныкъокIэ амалышхохэр зэриIэхэр щыхигъэунэфыкIыгъ. Республикэр чIыпIэ дахэ щыс, къушъхьалъэхэм, къушъхьэ лъа­пэхэм ятеплъэ Урысыем щыпсэухэрэм ямызакъоу, IэкIыб къэралыгъохэм арысхэри къызыфащэх. Турист-рекреационнэ комплексэу «Лэгъо-Накъэр» туризмэм нахь псынкIэу хэхъо­ныгъэ ышIыным фэIорышIэнэу Валентина Матвиенкэм елъытэ.

Республикэм и Мафэхэр зэрэзэхащэхэрэм шIогъэшхо къеты. Республикэм хэхъоныгъэ зэришIыщт лъэныкъо шъхьаIэ­хэм непэ тахэплъагъ. Адыгеир зэрыгушхон икъун иI. Экономикэ Iофхэр зыщыхьылъэхэ джырэ лъэхъаным шIуагъэ къытэу финансхэр гъэфедэгъэн­хэмкIэ опытэу шъуиIэр нэмыкI шъолъырхэм къызыфагъэфедэным тынаIэ тедгъэтыщт. Адыге­им гъэхъагъэу ышIыгъэхэр нахьы­­бэрэмкIэ зишIушIагъэхэр ащ щыпсэухэрэмрэ республикэм ипащэхэмрэ ары, — хи­гъэунэ­фыкIыгъ Валентина Матви­енкэм.

Адыгеим и ЛIышъхьэ журналистхэм адэгущыIэзэ, Феде­рациемкIэ Советым зэдэлэжьэ­ныгъэу къадыриIэм мэхьанэшхо зэриIэр хигъэунэфыкIыгъ.

— Валентина Матвиенкэм IэпыIэгъу къызэрэтитырэр, рес­публикэм ынаIэ къызэрэтыригъэ­тырэр дэгъоу зэхэтшIагъ. Игъоу къытфалъэгъугъэхэр зыдгъэца­кIэ­хэкIэ, сенаторхэр тиIэпыIэ­гъухэу Iофыгъохэм язэшIохын­кIэ анахь амалышIухэр къызэрэдгъотышъущтхэм тицыхьэ телъ. Анахь шъхьаIэр — гъэпсын IофшIэнымкIэ ищыкIагъэр зэкIэ зэрэтиIэр, федеральнэм диштэрэ республикэ законодательнэ лъэпсэ дэгъу зэрэти­Iэр, ар нахь фэшIыгъэ тшIы, Ады­геим исхэм ящыIэкIэ-псэ­укIэ зыкъедгъэIэты зэрэт­шIо­игъор ары, — хигъэунэфы­кIыгъ ТхьакIущынэ Аслъан.

Адыгэ Республикэм и Мафэ­хэу Урысые Федерацием и Фе­деральнэ ЗэIукIэ Федера­циемкIэ и Совет щыкIохэрэм къадыхэ­лъытагъэу Адыгэ Республикэм лъэпкъ къашъомкIэ и Къэралыгъо академическэ ансамблэу «Налмэсымрэ» Ады­геим инароднэ артистэу Нэфышъэ Чэрымрэ концертхэр къатыгъэх.

Сурэтхэр А. Гусевым тырихыгъэх.