Адыгэ Республикэм и ЛIышъхьэу ТхьакIущынэ Аслъан ФедерациемкIэ Советым ителеканалэу «Вместе-РФ» зыфиIоу Адыгэ Республикэм и Мафэхэр Урысые Федерацием и Федеральнэ ЗэIукIэ ФедерациемкIэ и Совет зэрэщыкIохэрэр къэзыгъэлъагъорэм тыгъуасэ зигъо зэдэгущыIэгъу дыриIагъ.
Тележурналистэу ыкIи мы каналым ипрограммэ зезыщэрэ Татьяна Стародубовам пстэуми апэу иупчIэхэр зэпхыгъагъэхэр бюджетыр ихъухьэгъэным, республикэм финансхэмкIэ идокумент шъхьаIэ гъэцэкIагъэ зэрэхъурэм, джащ фэдэу мылъкум ылъэныкъокIэ зыпкъитыныгъэ Адыгеим илъыным икъэкIуапIэхэм япхыгъэ Iофыгъохэр ары.
ТхьакIущынэ Аслъан джэуапыр пчъагъэхэр хэтхэу къытыгъ: 2007-рэ илъэсым дотациехэр процент 61,1-рэ хъущтыгъэх, 2015-рэ илъэсым — процент 38,2-рэ. Дотациер къеIыхыным къэкIуапIэ фэхъугъэр республикэм ибюджет ежь хахъоу иIэхэр нахьыбэ зэрэхъугъэхэр ары. ГущыIэм пае, 2007-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу 2015-рэ илъэсым нэс Адыгеим ежь ихахъохэр фэди 4,3-кIэ нахьыбэ хъугъэх. Илъэсэу икIыгъэм икIэуххэм къызэрагъэлъэгъуагъэмкIэ, бюджетыр зыфытегъэпсыхьэгъэ лъэныкъохэм нэфагъэу ахэлъымкIэ республикэм хэгъэгум я 6-рэ чIыпIэр, Къыблэ федеральнэ коим ишъолъырхэм азыфагу я 2-рэ чIыпIэр ыубытыгъ.
— КIэухышIухэм такъыфэкIоным пае анахьэу зишIуагъэ къэкIуагъэхэр финансхэм алъэныкъокIэ дисциплинэ пхъашэ зэрэщыIэр, документ шъхьаIэр рахъухьэ зыхъукIэ Iофым хэшIыкI икъу зэрэфыряIэр, джащ фэдэу бюджет къэкIуапIэхэр шIогъэ ин къатэу зэрагъэфедэхэрэр ары, — къыIуагъ ТхьакIущынэ Аслъан ыкIи къыкIигъэтхъыгъ 2016-рэ илъэсымкIэ бюджетым имылъку къэкIуапIэхэр зэкIэ социальнэ хъарджхэр тэрэзэу зэшIохыгъэнхэм зэрэфытегъэпсыхьагъэр ыкIи республикэм щыпсэурэ цIыфхэм апашъхьэкIэ социальнэ пшъэрылъэу зыфашIыжьыгъэхэр гъэцэкIэгъэнхэ зэрэфаер.
ЗэдэгущыIэгъум илъэхъан Адыгеим и ЛIышъхьэ игъэкIотыгъэу къатегущыIагъ социальнэ лъэныкъомкIэ Iофэу ашIагъэм фэхъугъэ кIэуххэмрэ зыфагъэуцужьыгъэ пшъэрылъхэмрэ. ТхьакIущынэ Аслъан къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, илъэсэу икIыгъэм хъарджхэм алъэныкъокIэ пшъэрылъэу аштагъэхэр зэкIэ агъэцэкIагъэх, ащ къыхеубытэх Урысые Федерацием и Президент ижъоныгъокIэ унашъохэу IофышIэ куп гъэнэфагъэхэм лэжьапкIэу аратырэм игъунапкъэ зынэгъэсыгъэн фаер.
Шъугу къэдгъэкIыжьын: МФЦ-м ифэIо-фашIэхэм 2016-рэ илъэсым щылэ мазэм и 1-м ехъулIэу цIыфэу къызэлъаубытыгъэр процент 95,9-рэ (зэрагъэнэфэгъагъэр процент 90-у ары). КIэлэцIыкIухэу илъэси 3-м къыщегъэжьагъэу 7-м нэс зыныбжьхэр кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм аратынхэм пае чэзыу щыIэжьэп. Программэу «Доступная среда» зыфиIорэм игъэцэкIэн пае сомэ миллион 54-рэ фэдиз къыхагъэкIыгъ.
Къэралыгъо капитальнэ вложениехэм яшIуагъэкIэ 2007-рэ илъэсым къыщегъэжьагъэу псэолъэ 344-рэ атIупщыгъах, ахэм ащыщэу процент 90-р социальнэ лъэныкъор ары зэпхыгъэр.
НепэкIэ Урысыем ишъолъырхэм азыфагу газыр цIыфхэм аIэкIэгъэхьэгъэным ылъэныкъокIэ Адыгеим апэрэ чIыпIэхэм ащыщ еубыты. 2016-рэ илъэсым щылэ мазэм и 1-м ехъулIэу чIыопс газыр процент 85-рэ фэдиз хъоу аIэкIагъэхьагъ. Къоджэ псэупIэхэм 2007-рэ илъэсым къыщыублагъэу 2015-рэ илъэсыр къыхиубытэу газрыкIопIэ километрэ 330-рэ фэдиз, псырыкIопIэ километрэ 291-рэ ащагъэпсыгъ, гурыт еджапIэ ыкIи фельдшер-мамыку пункт 28-рэ ашIыгъ.
— Мы илъэсым газрыкIопIэ километрэ 22,5-рэ, псырыкIопIэ километрэ 29,8-рэ дгъэпсын, цIыфхэр зычIэсыщтхэ унэу квадрат метрэ мин 1,2-рэ ттIупщын мурад тиI. Ащ нэмыкIэу къоджэ еджапIэмрэ врачым пае офисымрэ яшIын макIо, — къыхигъэщыгъ ТхьакIущынэ Аслъан.
Адыгеир мэкъумэщ шъолъырэу зэрэщытым къыхэкIэу зэдэгущыIэгъум изыIахьышхо зыфэгъэхьыгъагъэр мэкъумэщ отраслэм ихэхъоныгъэ епхыгъэ Iофыгъохэр ары.
Журналистхэр къызыкIэупчIагъэхэм ащыщых илъэсэу икIыгъэм зернэ ыкIи зернобобовэ культурэ бэгъуагъэу къахьыжьыгъэм елъытыгъэмэ мы илъэсым къахьыжьынэу рахъухьагъэр, инвестициехэр АПК-м щыгъэфедэгъэн-хэмкIэ гугъапIэу щыIэхэр ыкIи нэмыкIхэр. Республикэм иаграриехэм къэралыгъо IэпыIэгъу ятыгъэным иIофыгъуи нэсыгъэх.
ТхьакIущынэ Аслъан къызэриIуа-гъэмкIэ, мы аужырэ илъэсищым мэкъумэщышIэ (фермер) хъызмэтшIапIэ зэхащэным ыкIи зырагъэушъомбгъуным пае IофшIэныр езыгъэжьэгъэкIэ фермер 65-мэ, джащ фэдэу унэгъо былымэхъо фермэхэм язэхэщэн пае хъызмэтшIэпIэ 19-мэ грантхэр аратыгъэх. ЧIыфэу аграриехэм къаратыгъэр агъэфедэ зыхъукIэ Iофыгъоу къэуцухэрэр нахь псынкIэу зэшIохыгъэ хъунхэм пае чIыфэхэмрэ займэхэмрэкIэ процентхэм языIахь афалъэгъужьызэ ашIыщт.
ИкIэухым Адыгеим и ЛIышъхьэ мы илъэсым республикэм ыпашъхьэ ит пшъэрылъ шъхьаIэхэм, джащ фэдэу тапэкIи IофшIэныр зэхэщагъэ зэрэхъущтым афэгъэхьыгъэу къыIотагъ.
— Анахь пшъэрылъ шъхьаIэу тиIэр — республикэм щыпсэурэ цIыфхэм щыIэкIэ рэхьат яIэным, Iоф ашIэным, загъэпсэфыным пае ящыкIэгъэ амалхэр ядгъэгъотынхэр, игъом лэжьапкIэр, пенсиехэр, социальнэ тынхэр, джащ фэдэу нэмыкI фэIо-фашIэхэр аIэкIэгъэхьэгъэнхэр ары. Мамырныгъэрэ общественнэ-политикэ зыпкъитыныгъэрэ щыIэхэу, цIыф лъэпкъ зэфэшъхьафхэм къахэкIыгъэхэм ыкIи дин зэмылIэужыгъохэр зылэжьыхэрэм азыфагу зэгурыIоныгъэ-зэзэгъыныгъэ илъыныр ары. Ар тэркIэ гъэхъэгъэшхоу щыт ыкIи ар къэтыухъумэн, дгъэпытэн фае, — къыкIигъэтхъыгъ ТхьакIущынэ Аслъан.
Адыгеим и ЛIышъхьэ зэдэгущыIэгъоу адыриIагъэр зэрэпсаоу тигъэзет къыхиутыщт.