АдыгабзэмкIэ Советэу АР-м и ЛIышъхьэ дэжь щыIэм изэхэсыгъоу джырэблагъэ щыIагъэм илъэсыбэ хъугъэу лъэпкъыр зыгъэгумэкIырэ Iофыгъохэр къыщаIэтыгъэх, щызэхафыгъэх.
Зэхэсыгъо ужым сызэгупшысагъэхэм ащыщ лъэпкъ зэхашIэр. Илъэс 20 — 25-рэ тешIэ къэс лъэпкъыр зэплъыжьышъ, шIэгъэ-мышIагъэм уасэ фишIырэм фэд. ТIэкIэкIырэм тылъэбанэ, тшIэщтхэр итэхъухьэх. Мафэ къэс тызыкIэупчIэн, тызыпылъын фаер нахь Iофыгъо инэу тэлъытэшъ, ар зэшIотхынэу тыфежьэ.
БлэкIыгъэ илъэсхэм Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжым ипащэу Ацумыжъ Казбек зэIукIэхэм бэрэ къащиIоу хъугъэ адыгэ отделение еджапIэм зэримыIэжьыр, адыгэу къекIуалIэрэр зэрэмакIэр ыкIи нэмыкIхэр. Колледжым ипэщагъэм еджапIэр ыгъэлъапIэу бэрэ игугъу къышIыщтыгъ, лъэпкъым икультурэ, инаукэ ар ежьапIэ зэрэфэхъугъэр, лъэпкъым къыхэкIыгъэ цIыф еджагъэхэр, зэкI пIоми хъунэу, ащ къызэрэчIэкIыгъэхэр къыIощтыгъ. Ау Iофыр зэшIохыгъэ хъущтыгъэп. Ар джыри гъэцэкIэгъошIущтэп. Сыда пIомэ сыдрэ Iофи икIэух ары плъэгъун фаер. Колледжыр къыухэу адыгабзэр ублэпIэ классхэм ащязыгъэхьырэм тхьапша къылэжьыщтыр? АщкIэ ныбжьыкIэр щыIэшъущта? Иунагъо ыIыгъышъущта?.. УпчIабэ къэуцу.
НыбжьыкIэхэр непэ дэгъоу щыIэнхэу, псэунхэу фаех. Уахътэ тешIэмэ, етIанэ IофшIэкIэшIур ыIэ къыригъахьэмэ нахь къыфыхагъэхъощтыр арэп, непэ, джыдэдэм рыщыIэшъунэу ныбжьыкIэм ахъщэ къыгъэхъэн фае. КIэлэегъаджэм илэжьапкIэ зэрэмыбэр ашIэшъ арын фае еджапIэм дэгъоу щеджэгъэ ныбжьыкIэхэр колледжым къызыкIэмыкIохэрэр.
Илъэсыбэ хъугъэу юрист, экономист сэнэхьатхэр арых ныбжьыкIэхэм къыхахыхэрэр. Шъыпкъэ, ахэми егъэжьэгъум бэпын фае къагъахъэрэр, арэу щытми, а сэнэхьатхэм ныбжьыкIэхэр дахьыхых.
Анахь тэрэзыр IофшIапIэ зыгъотыщтэу, республикэм ищыкIэгъэщтхэр апшъэрэ ыкIи гурыт еджапIэхэм къагъэхьазырыхэмэ ары. Ау а Iофым удэлэжьэн, зэбгъэшIэн, зэхэпфын фае.
ЫпшъэкIэ зыцIэ къетIогъэ Советым хэтхэр лъэшэу ыгъэгумэкIыхэу колледжым иIо-
фыгъо тегущыIагъэх. Целевой шIыкIэм тетэу еджапIэм ныбжьыкIэхэр ыштэхэмэ зэрэнахь тэрэзым къыфэкIуагъэх. Ежь колледжым къыфатIупщырэ чIыпIэхэм адыгэ группэхэр къыдимылъытэжьхэми, Iофым изытет район ыкIи къалэ пэпчъ ащызэрагъэшIэнышъ, муниципальнэ бюджетым щыщ ахъщэкIэ рагъэджэнхэу ахэм зафагъэзэщт.
Адыгэ кIэлэегъэджэ колледжым ипащэу Къэгъэзэжь Мурат къызэриIуагъэмкIэ, колледжым адыгабзэм изэгъэшIэнкIэ опыт гъэнэфагъэ иI. 1992-рэ илъэсым адыгабзэр колледжым игруппэхэм зэкIэми яегъэджэн план хагъэуцуагъ. Тхьамафэм сыхьати 2 яI. Адрэ еджапIэхэм зы сыхьат ныIэп япрограммэхэм къыдалъытэрэр. Ау уахътэр макIо, гурыт гъэсэныгъэ къэзытырэ еджапIэхэу УФ-м итхэм яшапхъэхэри зэхъокIых. Джы непэ сэнэхьатэу колледжым къытырэмэ адыгабзэмкIэ кIэлэегъаджэр ахэтыжьэп. Арышъ, адыгабзэр нахь куоу, нахь дэгъоу ябгъэшIэныр е еджапIэм, е учредителым къыпкъырыкIын фае. Ар къагурыIозэ егъэджэн Iофыр зэхащэ.
Колледжым студентхэм япрактикэ мэхьанэшхо щыраты. Ар дэгъоу зэхэщэгъэнымкIэ Адыгэ республикэ гимназием амалышIухэр иIэх. Ары практикэмкIэ колледжым базэу иIэр. Ащ студентхэм зэтеутыгъэу практикэр щахьы. Апэ сэнэхьатым хагъэгъуазэх, ащ ыуж урок тыкIэ зэрагъашIэ, етIанэ игъэкIотыгъэу кIэлэегъэджэ практикэр ахьы. Ащ дакIоу, «Темыр Кавказым щыпсэурэ лъэпкъхэм ятарихъ» зыфиIорэ лъэныкъори лъэпкъ-чIыпIэ компонентым хэтэу щызэрагъашIэ. Студентхэм лъэпкъым итарихъ, ишэн-хабзэхэр ягъэшIэгъэнхэмкIэ яшIуагъэ къэкIо урок ужым зэхащэрэ Iофтхьабзэхэм. Ахэр «Адыгэ джэгу», «Адыгэ быракъым и Маф», акционер обществэу «НАН» зыфиIоу Нэгъуцу Аслъан зипащэм зэхищэхэрэми ахэлажьэх.
Адыгабзэм и Тхьамафэ кIо зыхъукIэ студентхэр лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ зэнэкъокъухэм ахэлажьэх. Сочинениехэр атхых, зэнэкъокъухэр зэхащэх, усэхэм къяджэх. ЗэкIэ группэхэм адыгабзэмрэ кIэлэцIыкIу литературэмрэкIэ олимпиадэхэр ащэкIох. Ахэм яшIуагъэ къэкIо ныдэлъфыбзэр ыкIи адыгэ кIэлэцIыкIу литературэр ашIэнымкIэ, ахэм афэщагъэ хъунхэмкIэ.
Ащ тетэу адыгабзэм, литературэм, лъэпкъ тарихъым, культурэм хэшIыкI дэгъу афыряIэу студентхэр колледжым къычIэкIых. Ау ахэм адыгабзэмкIэ рагъэджэнхэу диплом къаратырэп.
Непэ еджапIэхэм ящыкIагъэх технологиякIэхэр, шIыкIэ-амалыкIэхэр зыгъэфедэрэ кIэлэегъаджэхэр. Ар къыдилъытэзэ колледжым кIэлэегъаджэхэр къегъэхьазырых. Студентхэм Интернетым иамалхэр агъэфедэхэзэ урокхэр зэхащэнхэм фагъасэх. КIэлэегъэджэ Iазэхэу «Ныдэлъфыбзэм ианахь кIэлэегъэджэ дэгъу» зыфиIорэ зэнэкъокъум щытекIуагъэхэм ямастер-классхэм яплъых, зэхафых.
Непэ колледжым нэбгырэ 362-рэ щеджэ. Ащ щыщэу адыгэр 65-рэ мэхъу. УблэпIэ гъэсэныгъэмкIэ отделением студент 279-рэ щеджэмэ, ащ щыщэу 60-р адыг. КIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм Iоф ащызышIэщтхэм япчъагъэ 83-рэ мэхъу, ащ щыщэу адыгэр 5 ныIэп. Сыда ащ фэ-дэу адыгэхэр макIэу кIэлэегъэджэ колледжым зыкIыщеджэхэрэр?
Колледжым ипащэ къызэриIуагъэмкIэ, апэрэмкIэ, адыгэу къекIуалIэрэр макIэп, нэбгырэ 40 — 50 мэхъу. Ау ахэм яаттестат баллэу къытырэр макIэ, нэмыкI ныбжьыкIэхэм янэкъокъунхэ алъэкIырэп. Ащ фэдэу 2015-рэ илъэсым чIыпIи 100-у колледжым къыфагъэнафэрэм нэбгырэ 270-рэ къекIолIагъэмэ, ащ щыщэу 42-р адыг. Ау зэнэкъокъум пхырыкIыгъэр нэбгыри 8 ныIэп.
ЯтIонэрэмкIэ, республикэм ирайонхэу Краснодар пэблагъэу псэухэрэм, Теуцожь, Тэхъутэмыкъое районхэм ыкIи Адыгэкъалэ яеджапIэхэм къачIэкIыхэрэм янахьыбэр Краснодар итехникумхэм ыкIи колледжхэм ачIахьэх.
Ящэнэрэ ушъхьагъур республикэм икъуаджэхэм ащыпсэурэр нахь макIэ зэрэхъурэр ары. АдыгеимкIэ лъэпкъ пшъэрылъышхоу щытыр адыгэ къуаджэхэу бзэм, лъэпкъ шэн-хабзэхэм язехьакIохэр зыдэсхэр къызэтегъэнэжьыгъэнхэр ары. Арышъ, колледжым адыгэ отделение зэримыIэжьыми, ублэпIэ классхэр адыгабзэкIэ езыгъэджэщтхэри, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм Iоф ащызышIэщтхэр къызэрэчIимыгъэкIыхэрэми лъэпкъым изытет къыдэплъытэзэ уегупшысэн фае.
Сихъу Гощнагъу.