Непэ зигугъу къэсшIымэ сшIоигъор сикъоджэ кIасэу Аскъэлае щыщхэу зэо мэшIуаем пэуцугъэхэу, гъэшIэрэ щытхъур апсэкIэ къэзылэжьыгъэ дзэкIолIхэу, пыим анэIу фэгъэзагъэу зышъхьэрэ зыпсэрэкIэ ТекIоныгъэр къытфыдэзыхи къэзымыгъэзэжьыгъэхэмрэ ахэм къыщанэгъэ бзылъфыгъэ ныбжьыкIэхэу сабыйхэр зыкIэтэкъуагъэхэу, лIыгъэшхо, гукIэгъушхо зэрахьэзэ, ашъхьэ рамыхьыжьэжьэу зисабыйхэр дахэу зыпIужьыгъэхэмрэ арых.
Заор къызежьэгъэ апэрэ мафэхэм лIы чъэпхъыгъэу чылэм дэсыр зэкIэ мэфэ зэкIэлъыкIохэм дэкIыгъэх. Сянэ тхьамыкIэм къызэриIожьыщтыгъэмкIэ, сятэ IофышIэ къикIыжьи, щэджагъохэм адэжь, нэбгырих кIыгъоу кукIэ къыIухьажьи, икъэптан ышти, тэ кIэлэцIыкIуитIум тшъхьэ Iэ къыщифэжьи, «Айщэт, тэ заом тэкIо, сыолъэIу сикIэлитIу цIыф дэгъоу бгъэсэнхэкIэ», — ыIуи, дэкIыгъ. Смоленскэ дэжь щыфэхыгъ. А лъэхъаным сэ зы илъэс, сшы илъэсищ тыныбжьыгъ ныIэп. Джащ къыщыублагъэу сянэ шъузабэу, тэ кIэлэ ибэхэу тыкъэнагъ. ТичылэкIэ нэбгырэ 300-м ехъу заом кIуагъэ, нэбгыри 153-р хэкIодагъ. Сянэ фэдэхэу илъэс 30-м нэмысыгъэхэу, зы сабыим къыщегъэжьагъэу 5 — 6 зыкIэс бзылъфыгъи 153-рэ шъузабэу къэнэгъагъ. Ахэм ащыщ зыпари щыIэжьэп, зэкIэри дунаим ехыжьыгъ. Мыхэм зы мыхъун гущыIэ апымыIукIэу, колхоз Iофым нэфшъагъом даублэмэ, чэщныкъо охъуфэкIэ лажьэхэзэ, якIалэмэ чэщым хьантхъупс тIэкIу къафагъажъомэ икIыхэзэ, апIужьыгъэх.
Заор заухым, зятэ къэкIожьыгъэмэ яунэ тыIухьэмэ, тяхъуапсэу тыхэтыгъ, ащ тесэжьыфэ къин тлъэгъугъэ. Зятэ къэкIожьыгъэмэ насыпышхо яIагъ. Янэхэри ренэу IофышIэ мыкIохэми хъущтыгъ, якIалэхэр мафэрэ псыIушъом Iусхэу, тэ, кIэлэ ибэхэм, губгъом тыщыIэу тымэкъуаоу, кухэмкIэ лэжьыгъэр къитщэу, шъхьэIэт тимыIэу тылэжьагъ.
Ащ ыуж хабзэми зыкъышIэжьи, зыгорэхэр ветеранхэм къафишIэхэу зэхъум, зэкIэ фэгъэкIотэныгъэхэр заом хэлэжьагъэмэ афагъэшъуашэщтыгъ, ау шъузабэхэмрэ заом хэкIодагъэмэ къакIэныгъэхэмрэ Iахьынчъэу къахьыгъ. Хэтрэ хабзэ къызытехьи ныбжьи зятэ хэкIодагъэхэмрэ ахэм яшъхьэгъусэхэмрэ фэгъэкIотэныгъэ афашIыгъэп. Гъомылапхъэр макIэу, тхъур, шъоущыгъур, фэтагыныр «участникмэ апай» аIомэ, шъузабэхэр тучаным къычIагъэкIыжьэуи уахътэ къытэкIугъ.
Хьау, хабзэм игунахь сштэнэп, илъэс 18 тэхъуфэкIэ сомэ плIырыплI пособиеу къытатыгъ. Джары шъхьэуасэу тятэ иIагъэр. Заом Iухьи, уIэгъэ цIыкIу телъэу тылым щыIи, заор аухынкIэ къэнагъэ щымыIэу зэуапIэм Iухьажьи, тын лъапIи (юбилейнэхэм анэмыкIэу) къэзымылэжьыгъэхэм машинэхэри, фэтэрхэри къаратыгъэхэу сэшIэ. Ахэм сызягупшысэкIэ, къэзымыгъэзэжьыгъэ тятэ пае гур нахь лъэшыхэу мэузы. Хьау, ахэм сяшъугъурэп, хабзэми тыригъэджагъ, тищыIакIи хъущт, ау сыд къин тлъэгъугъэр, урысмэ зэраIоу «какой ценой». Чылэм инэжъ-Iужъ дэдэхэу джы непэрэ щыIакIэр зэзыгъэфагъэхэу, илъэс 12 — 13 аныбжьэу колхоз губгъом щылэжьагъэхэм сыгу ягъу. Сэ сшъхьэкIэ илъэс 12 сыныбжьэу IофшIэныр езгъэжьагъ. Сэщ фэдэу къуаджэм дэсыр мэкIагъэп, ау ахэм япчъагъи илъэс къэс къыщэкIэ. МылъкукIэ ахэм укъямытэщтми, тянэхэм къинэу алъэгъугъэм уасэ иIэн фаеу сэлъытэ.
КIэлэ ибэхэм ащыщэу Гъыщ Мосэ ыкъоу Азмэт.