КъытфашIагъэр тщыгъупшэ хъущтэп

«Зао!.. Зао!» А гущыIэ мэхъаджэм гур ыгъэкIэзэзэу 1941-рэ илъэсым имэкъуогъу и 22-м тихэгъэгу къы­зэлъибыбыхьэгъагъ. Хэгъэгу зэошхор къызежьэм, Советскэ Союзым щыпсэурэ лъэпкъ пстэуми ялIыкIохэр пыир зэхэкъутэгъэным ыкIи ТекIо­ны­гъэр къыдэхыгъэным псэемыблэжьэу фэзэуагъэх, бэмэ лIыхъужъныгъэ зэрахьагъ.

ГущыIэм пае, адыгэ нэбгыри 7-мэ Советскэ Союзым и ЛIыхъужъыцIэр къафаусыгъ. Пчъа­гъэмкIэ ар мыбэми, адыгэ лъэпкъыри зэрэмэкIагъэр къызыдэплъытэкIэ, ти­лъэпкъ лIыхъужъныгъэ зэрэзэ­рихьагъэм урымыгушхон плъэ­кIыщтэп.

Заор къызежьэм адрэ къуа­джэхэм афэдэу, Хьалъэкъуае дэкIыхи, нэбгырэ 278-рэ фронтым Iухьэгъагъ. Ахэм ащыщэу нэбгыри 167-мэ къагъэзэжьы­гъэп, я Хэгъэгу пае лIыхъужъэу заохэзэ апсэ атыгъ, 111-мэ тыр­къо зэфэшъхьафхэр ателъхэу къэкIожьыгъэх. Заом хэлэжьагъэу зы ветерани джы къуаджэм дэсыжьэп. Апэ фронтым Iухьэгъэ дзэкIолIхэм ахэтэу зэуагъэ тикъоджэгъоу Хъодэ Шумафэ. Хыкъумэу Хасан ыкIи Халхин-Гол ащыкIогъэ зэо­шхо­хэм ахэлэжьагъ, хьылъэу къау­Iэгъагъ. Иакъыл щыуагъэу, къа­укIыгъэхэм ахэлъэу къалэу Боль­шово пэмычыжьэу щытыгъэ къутырым дэсхэм къагъо­тыжьыгъагъ. Госпиталым зыща­гъэхъужьым ядэжь къагъэкIо­жьыгъагъ. Джащ фэдэу ЛIы­хэсэ Индрыси блэкIыгъэ зэо­шхом лIыгъэ щызэрихьагъ. Къэралыгъохэу Польшэр, Болгари­ер, Венгриер, Чехословакиер шъхьафит зышIыжьыгъэхэм ахэ­тэу лIыгъэ хэлъэу зэрэзэуа­гъэм къыхэкIэу Хэгъэу зэо­шхом иорденэу апэрэ степень зиIэр, Жъогъо Плъы­жьым иорден, медальхэу «За отвагу», «За Победу над Германией», «За боевые ­заслуги» зы­фиIохэрэр къыфагъэшъоша­гъэх.

Сталинград щыкIогъэ зэо­шхом лIыгъэ хэлъэу щызэ­уагъ тикъоджэгъу танкистэу Хъодэ Юныс. Мы чIыпIэм лIыгъэу щызэрихьагъэм фэшI медалэу «За отвагу» зыфиIорэр къыфагъэшъошагъ. Польшэр, Румы­ниер, Чехословакиер нэмыц те­хакIохэм къаIэкIэхыжьы­гъэнхэм зэрэхэлэжьагъэм фэшI Жъогъо Плъыжьым иорден, Хэ­гъэгу зэошхом иорден, ме­дальхэу «За взятие Будапешта», «За освобождение Праги», «За победу над Германией», «За победу над Японией» зыфиIохэрэр къыфагъэ­шъошэгъагъэх. Сталинград ыкIи Курскэ дугам ащыкIогъэ лъы­гъэчъэ заохэм лIыгъэ хэлъэу зэращызэуагъэм фэшI ­Хэгъэгу зэошхом иветеранэу МэщфэшIу Абубэчыр Жъогъо Плъыжьым иорден, медалэу «За отвагу» зыфиIорэр къыфагъэ­шъошэгъагъэх. Апэрэ Бело­русскэ зэуапIэм изэо машIо хэтхэу лIыгъэ зезыхьагъэхэм ащыщ заом иветеранэу ТхьалI Аюбэ. Ар апэу Берлин дэхьа­гъэхэм ахэтыгъ. ЛIыхъужъ­ны­гъэу зэрихьагъэм фэшI Хэ­гъэгу зэошхом иорденэу ятIо­нэрэ степень зиIэмрэ медалэу «За взятие Берлина» зы­фиIорэмрэ къыратыгъагъэх.

Шэуджэн Андзаур апэрэ уты­ныр пыим рихынэу зыщыригъэ­жьэгъагъэр къалэу Петрозаводскэ дэжь. Ар зыхэтыгъэ шхончэо полкым идзэкIолIхэр пыим пхъашэу пэуцужьыгъа­гъэх, къалэр пыим рагъэштэ­гъагъэп. Танк пчъагъэ чIэнагъэ рагъэшIыгъагъ, фашистыбэ аукIыгъагъ. Андзаур лIыгъэу зэрихьагъэм къыкIакIоу ­апэрэ тын лъапIэу Хэгъэгу ­зэошхом иорденэу ятIонэрэ степень зи­Iэр къыфагъэшъошэгъагъ. Нэ­ужым Запорожьем икъэухъумэн зэрэхэлэжьагъэм фэшI медалэу «За доблестный труд в Великой Отечественной войне 1941 — 1945 годов» зы­фи­Iорэр къыфагъэшъошэгъагъ. Андзаур пчъагъэрэ къауIагъ, ау ылъэ зэрэтеуцожьыгъэм лъы­пытэу зэуапIэм Iухьажьы­щтыгъ. 1944-рэ илъэсым уIэгъэ­шхо тещагъэу Андзаур фронтым къыIукIыжьыгъагъ.

Хэгъэгу зэошхом чанэу хэлэ­жьагъэхэм ащыщых Лъэу­стэн Хьисэрэ ыкъоу Юсыфрэ. ТIури зы полкым зэдыхэтхэу пый мэ­­­хъаджэм езэуагъэх. Юсыф ар­тил­леристэу Украинэм щы­Iагъ. Къалэу Белая Церковь пыим къыIэкIэхыжьыгъэным хэ­лажьэзэ итопкIэ пый мэхъа­джэр зэхикъутагъ. Джащ фэдэу ­къэлэ пчъагъэ шъхьафит шIы­жьы­гъэ­ным хэлэжьагъ. Игъэ­хъагъэхэм ифэшъошэ уасэ къа­фа­шIы­зэ, орденэу Слава зы­фи­Iоу ящэнэрэ степень зиIэр, ­медальхэу «За отвагу», «За боевые заслуги», «За освобождение Праги», «За ­победу над Германией» зыфиIохэрэр къыфагъэшъошагъэх.

Зэо мэхъаджэм унэгъуабэмэ тхьамыкIэгъошхо къа­фи­хьыгъ. Ащ имашIо зылъы­мы­Iэсыгъэ щыIэп пIоми хъущт. Нэбгырэ пчъагъэ зэры­кIыгъэхэу ыкIи къэзымыгъэзэжьы­гъэхэр ахэтых. Тикъуа­джэкIэ ЕхъулIэ Сыхьанчэрые иунагъо икIыгъэ нэбгырищ заом хэ­кIодагъ. ХъокIо ­Аслъанчэрые иунагъокIэ зэо мэшIошхом нэ­бгыриплI хэкIодагъ. Бэдэд заом лIыгъэ щызезыхьагъэу къэзымыгъэзэжьыгъэр, тимамыр щы­IакIэ пае зыпсэ зытыгъэр. Непэ ахэм ящытхъу умы­Iо­тэныр, угу къэмыгъэкIы­жьын­хэр, лIы­гъэу зэрахьагъэм ифэ­шъошэ уасэ фэмышIыныр емы­кIу, псэкIод. Джащ фэдэх те­кIо­ныгъэр къыдэзыхи, псаоу къэ­зыгъэзэжьыгъэхэу къытхэтхэри.

ТекIоныгъэм ия 72-рэ мафэу къэблагъэрэмкIэ ахэм та­фэгушIо, ягъашIэ кIыхьэ хъунэу, псауныгъэ пытэ яIэу бэрэ къытхэтынхэу, якъорылъфхэм, япхъорэлъфхэм адэтхъэжьыхэу щыIэнхэу афэтэIо.

ХЪОДЭ Сэфэр.

IофшIэным иветеран, заом икIэлэцIыкIу.