АР-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ иколлегие зэхэсыгъоу тыгъуасэ иIагъэм блэкIыгъэ илъэсым Iофэу ашIагъэр щызэфахьысыжьыгъ, анахьэу анаIэ зытырагъэтын фаехэм щатегу-щыIагъэх. Зэхэсыгъом хэлэжьагъ АР-м и Премьер-министрэу КъумпIыл Мурат.
Псауныгъэм икъэухъумэн ылъэныкъокIэ 2015-рэ илъэсым шIагъэ хъугъэхэм ыкIи къихьэгъэ илъэсымкIэ пшъэрылъэу зыфагъэуцужьыгъэхэм афэгъэхьыгъэ доклад къышIыгъ АР-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ иминистрэу Мэрэтыкъо Рустем. Аужырэ илъэси 5-м республикэм щыпсэухэрэм нэбгырэ 9175-рэ къызэрахэхъуагъэр, ар нэмыкI чIыпIэ къикIыгъэу къихьагъэхэм ямызакъоу, дунаим ехыжьыхэрэм япчъагъэ къызэрэщыкIагъэм ишIуагъэу зэрэщытыр ащ пстэумэ апэу къыхигъэщыгъ. БлэкIыгъэ илъэсым дунаим ехыжьыгъэр нэбгырэ 5845-рэ мэхъу, ар 2014-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, нэбгырэ 93-кIэ нахь макI. Аужырэ илъэс 25-р пштэмэ, ащ фэдэ апэрэу къыхэкIыгъ. Сабыеу къэхъугъэр нэбгырэ 5627-рэ, ар 2014-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, нэбгырэ 72-кIэ нахь макI. КъэхъугъакIэу лIэжьыхэрэм япчъагъи къыщыкIагъ, 2014-рэ илъэсым нэбгырэ 48-рэ дунаим ехыжьыгъ, 2015-рэ илъэсым ар нэбгырэ 44-рэ зэрэхъугъэр. Гъо-гухэм хъугъэ-шIагъэу атехъухьэхэрэм апкъ къикIыкIэ нэбгыри 113-рэ дунаим ехыжьыгъ, 2014-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, ар проценти 3,1-кIэ нахь макI. Уз зэфэшъхьафхэм апкъ къикIэу дунаим ехыжьыгъэхэм япчъагъи министрэм щигъэгъозагъэх.
Дунаим ехыжьыхэрэм япчъагъэ нахь макIэ шIыгъэным, медицинэм ифэIо-фашIэхэр цIыфхэм къызIэкIэгъэхьэгъошIу афэхъунхэм, ахэм нахьыбэу шIуагъэ къатыным афытегъэпсыхьагъ «Псауныгъэм икъэухъумэн хэхъоныгъэхэр егъэшIыгъэнхэр» зыфиIорэ республикэ программэу 2014 — 2020-рэ илъэсхэм ателъытагъэр. Ащ къыхиубытэу цIыфхэм медицинэ IэпыIэгъу зэфэшъхьафэу аратыгъэхэми министрэр къащыуцугъ. ГущыIэм пае, гу-лъынтфэ узхэм зыщяIэзэхэрэ Гупчэм блэкIыгъэ илъэсым нэбгырэ 1643-мэ IэпыIэгъу ащаратыгъ. Ар 2014-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, процент 53-м ехъукIэ нахьыб. Гу-лъынтфэ уз зиIэхэм зыщяIэзэхэрэ отделениехэм 2015-рэ илъэсым сомэ миллион 13,8-рэ ауасэ оборудование афащэфыгъ. Джыри 2016-рэ илъэсым гу-лъынтфэ узхэм зыщяIэзэхэрэ Гупчэр ищыкIэгъэ оборудованиемкIэ зэтегъэпсыхьэгъэным пэIуагъэхьанэу сомэ миллиони 7,6-рэ бюджетым къыщыдэлъытагъ.
Джащ фэдэу адэбз узым зыщяIэзэхэрэ республикэ сымэджэщыр технологие пэрытхэм адиштэрэ оборудованиекIэ зэтырагъэпсыхьагъ, ахэм Iоф арызышIэщт специалистхэр агъэхьазырых. Наркологическэ къулыкъур модернизацие шIыгъэным къыдыхэлъытагъэу федеральнэ бюджетым къыхэхыгъэ субсидиеу къэкIуагъэмкIэ 2013 — 2014-рэ илъэсхэм медицинэ оборудование зэфэшъхьафэу пстэумкIи 20 къащэфыгъ. 2015-рэ илъэсым Адыгэ республикэ наркологическэ диспансерым чIыпIэ 41-рэ хъоу чэщи мафи зычIэлъыщтхэ отделениитIу ыкIи чIыпIэ 20 иIэу реабилитацие зыщагъотыщт отделениехэр къыщызэIуахыгъэх. Къоджэ псэупIэхэм адэсхэм медицинэ IэпыIэгъур нахь къызIэкIэгъэхьэгъошIу афэхъуным лъэшэу анаIэ зэрэтетыри министрэм къыхигъэщыгъ. Къуаджэм хэхъоныгъэ егъэшIыгъэным фытегъэпсыхьэгъэ программэм къыдыхэлъытагъэу врачебнэ амбулаторие къуаджэу Улапэ блэкIыгъэ илъэсым щырагъэжьагъ. Ащ зэкIэмкIи сомэ миллион 18 пэIухьащт, сомэ миллиони 10-м ехъур агъэфедэгъах. Джащ фэдэу Джэджэ районымкIэ къутырэу Днепровскэм, Мыекъопэ районымкIэ къутырэу Причтовскэм, Теуцожь районымкIэ къуаджэу Нэшъукъуае, Шэуджэн районымкIэ къутырэу Веселэм ащагъэуцущт ФАП-хэм ящыкIэгъэ тхылъхэр агъэхьазырыгъэх.
Министрэм идоклад къызэрэхигъэщыгъэмкIэ, технологие пэрытхэм адиштэрэ медицинэ IэпыIэгъу цIыфхэм ягъэгъотыгъэным фэшI къэкIуапIэу яIэхэр зэкIэ агъэфедэх. Ащ пае УФ-м псауныгъэр къэухъумэгъэнымкIэ и Министерствэ субсидиеу сомэ миллиони 5,76-рэ 2015-рэ илъэсым къытIупщыгъ, республикэм бюджетым къыхэхыгъэу сомэ миллион 20-м ехъу а лъэныкъом пэIуагъэхьагъ. КъэкIопIэ пстэуми къахэхыгъэу псауныгъэм икъэхъумэн 2015-рэ илъэсым зэкIэумкIи сомэ миллиарди 5-рэ миллион 201-м ехъу халъхьагъ. 2014-рэ илъэсым ар сомэ миллиарди 5-рэ миллион 14-рэ зэрэхъущтыгъэр.
Министрэм идоклад ыуж АР-м и Премьер-министрэ иеплъыкIэхэр къыриIотыкIыгъэх, джыри лъэныкъоу анаIэ зытырагъэтын фаехэр къыгъэнэфагъэх. Медицинэ IэпыIэгъум ылъэныкъокIэ цIыфхэм гумэкIыгъоу яIэхэр ежьхэм къазэралъагъэIэсырэм, ахэр дэгъэзыжьыгъэнхэр Iофыгъо шъхьаIэу зыдэлэжьэщтхэм ащыщэу зэрэщытым ащ къыкIигъэтхъыгъ. ВрачхэмкIэ щыкIагъэхэр мымакIэу зэрэщыIэхэр, поликлиникэхэм ячэзыухэмкIэ Iофхэр нахьышIу хъугъэхэми, джыри ахэр зэряIэхэр Iофыгъоу къыхигъэщыгъэхэм ащыщ. ШIокI зимыIэ медицинэ страхованиемкIэ чIыпIэ Фондым ипащэ доклад къызешIым ыуж, ащ иIофшIэн фэгъэхьыгъэ упчIэхэр фигъэзагъэх, анахьэу анаIэ зытырагъэтын фаехэр къыхигъэщыгъэх.
— Медицинэм ылъэныкъокIэ шIагъэ хъугъэр макIэу пIон плъэкIыщтэп, — къыIуагъ ащ нэужым пстэури къызэфихьысыжьызэ. — Хэхъоныгъэхэм шъо шъуишIушIэгъабэ ахэлъ. ГущыIэм пае, аужырэ илъэс 25-м дунаим ехыжьыгъэхэм япчъагъэ джырэ фэдэу макIэ хъугъэп. Ар шъо шъишIушIагъэу сэлъытэ. Бжыхьэ-кIымэфэ уахътэу кIуагъэм пэтхъу-Iутхъумрэ гриппымрэ республикэр зызэлъаубытым, ащ шъузэребэныгъэми, шъуиIофшIэн зэрэзэхэшъущагъэми уимыгъэрэзэнэу щытэп. НэмыкIэу къыхэбгъэщын плъэкIыщтыри бэ. Арэу щытми, джыри Iоф зыдэпшIэн щыкIэгъабэ щыI, ар къыжъугурыIон фае. Ахэр дэгъэзыжьыгъэнхэр зэкIэми зэдытиIоф. ЦIыфхэм медицинэ IэпыIэгъу тэрэз ягъэгъотыгъэныр зэкIэми типшъэрылъ шъхьаI.
Ипсалъэ икIэухым зэкIэ медицинэ отраслэм щылажьэхэрэм зэрафэразэхэм Премьер-министрэм джыри зэ къыкIигъэтхъыжьыгъ, «тхьашъуегъэпсэу» къариIуагъ.
ХЪУТ Нэфсэт.