Ныбжьыр пэрыохъоп
ЩыIэныгъэм, уфай-уфэмыеми, уепIу ыкIи шIыкIэ уегъашIэ. УгукIэ пшIоигъо къодыемэ, къыбдэмыхъуни, зэшIомыхыни щыIэп. Ащ ищыс мы къэсIощтыри.
IэкIыб къэрал тхакIоу Даниэль Дефо илъэс 60 хъугъэу «Робинзон Крузо» зыфиIорэ произведениер ытхыгъ. Мы дэдэр ыныбжьыгъ Павел Бажовым «Малахитовая шкатулка» зыфиIорэр зетхым.
Михаил Кутузовыр илъэс 67-рэ ыныбжьэу 1812-рэ илъэсым Хэгъэгу зэошхом урысыдзэм ипащэу хэтыгъ. Ащ нахь гъэшIэгъоныр джыри И. Гете илъэс 81-рэ хъугъэу «Фауст» зэритхыгъэр ары. БгъэшIагъо икъурэр сэнаущыгъэ, акъыл-Iушыгъэ, шIэныгъэ зиIэ пэпчъ сыдигъоми ар къыхэкIыжьын зэрэфаер ары. Iофыр зыщыбгъэцэкIэгъэ ныбжьыр арэп мэхьанэ зиIэр, пшIагъэм ишъоу ыкIи купкIэу иIэр, идэгъугъ зэкIэ зыфэкIожьырэр. «ШIэныгъэ лые хъурэп» джары зыкIаIуагъэр.
Адыгабзэм фэгъэхьыгъэу
Тэ, адыгэхэм, адыгабзэр тиныдэлъфыбз. Ным къытIуилъхьэгъэ бзэм цIи, шъхьи хэти фэтымышIэу, ар дэгъоу тшIэныр епэсыгъ. Ау тэр шъыпкъэхэм тиадыгабзэ тытещыныхьэу, умышIэмэ, кондэ пырыпыцу мэз Iужъум фэдэу, зытэгъэпсы. Зыфэдгъэзэнышъ, тыгу техьэу ыкIи тырыгушхоу зэдгъэшIэным ушъхьагъу мин фэтэшIы. Хэта зилажьэр? Тэр дэдэхэр ары! ЗышIоигъом ар ишэнэп, фэмыем сыдигъуи телъхьапIишъэ иIэщт.
Адыгабзэр зилъапIэм ини, цIыкIуи, Iофи, гущыIи къыпымыкIэу зэрегъашIэ. Ныдэлъфыбзэр — ным ыбзэ IэшIу, ихабз, ибзыпхъ, гушъхьэкIэн лъапI. АдыкIэ къанэрэ щыIэмэ, мыхъурэр зэкIэ армэугъэм фэкIожьы. Къэбгъэлэнлащэрэр пхыжьыгъуае мэхъуба.
Бзэр убгынэныр псынкIэ, ау укIэгъожьымэ, шыпыжьыгъошIу хъущтэп. «Iэнтэгъур благъэ, ау уецэкъэжьын плъэкIырэп. Адыгабзэм фэгъэзагъэу къэпIонэуи, плъэгъунэуи макIэп щыIэр. Анахь гухэкI хъурэр непэрэ мафэм адыгабзэм изэгъэшIэн тещыныхьэхэу, теукIытыхьэхэу нахьыбэр — унагъуи, еджапIи, къэралыгъуи, еджакIохэри — зэрэхъугъэр ары. Ащ фэдэ еплъыкIэ-дэзекIуакIэр бзэзэгъэшIэным хэзагъэрэп, бзэр пшIэным ищыкIагъэр уишъыпкъэ хэлъэу зыфэбгъэзэныр ары.
IэкIыб къэралхэм арысынхэ фаехэу хъугъэ адыгэхэр, сыд ишIыкIэми, бзэр — адыгабзэр зэрэчIамынэщтыр ары анахьэу зыпылъыгъэхэр. Бзэр зыпIэкIэзырэм ухэта? УбзэмыIу, утхьамыкI, унасыпынчъ. ЖэрыIо жабзэр яIэубытыпIэу, зым адрэм ышIэрэр риIотэжьызэ, охътэ къинэу къякIугъэм емылъытыгъэу, ар зэралъэкIэу аухъумагъ. Ащ ыужыIоу, къэралыгъо пчъэ гъэпытагъэхэр нахь къызызэIуаххэм, хэкужъым икIырэ адыгэ тхыбзэр, адыгэ гъэзет е журнал зырыз хэутыгъэхэр, художественнэ тхылъхэр аIэкIахьэхэ хъугъэх. Ныбжьи амылъэгъугъэу, амыгъэфедэгъэ урыс хьарыфылъэр, сыд ишIыкIэми, зэрагъэшIагъэ ащкIэ мыхэм яджэнхэм пае. Джары лIыгъэр ыкIи цIыфыгъэр! О пшъхьэ уфэмыгумэкIыжьымэ, къыпфэгумэкIын гори зэрэщымыIэр ахэм къагурыIогъагъ ащ дэжьым.
АдыгабзэкIэ еджэхэ зэхъум ахэкIыгъэп, къахэхъуагъ нахь. Яадыгабзи нахь къытIупщыгъ, ядунэегурыIуакIи нахь зиузэнкIыгъ. ЦIыфыр ышъхьэкIэ, илъэпкъкIэ ифедэ ышIэу пIугъэным джары мэхьанэ къезытырэр, уаси зыкIиIэр. Арымэ, ор-орэу умышIахэу узэгоожьыни ылъэкIыщт. Акъыл зиIэ горэми ыбзэ иIум-пэмэп, сыд ишIыкIэми, ар Iэтыгъэу зэрихьащт, фэлъэкIырэмкIи къогъанэ ышIыщтэп.
Джащ пае хэти тызэжъугъэупчIыжь: «Сиадыгабзэ икъоу сэгъэфеда, къабзэу сырэгущыIа ыкIи сыда сэ сшъхьэкIэ бзэм сишIуагъэ езгъэкIын зэрыслъэкIыщтыр?» Адыгэ нэбгырэ пэпчъ ренэу бзэ гупшысэр, ащкIэ Iофыгъохэр ищыIэныгъэ хэтхэ зыхъукIэ, адыгабзэри лъыкIотэщт. Уздэулэоу, пшIоIофэу Iоф зыдапшIэрэм хэмыхъон ылъэкIыщтэп.
Мамырыкъо Нуриет.