Мы мафэхэм Къунчыкъохьаблэ къикIи «Зыфэдэ мыхъурэ щыIэп» ышъхьэу письмэ къытIукIагъ.
Къэзытхыгъэм ыцIэ кIэтхагъэп, ау кIэлэегъэджэ IофшIэным зэриветераныр къеIо, къызтегущыIэрэми ыцIэ зэблихъугъ.
Къэзытхыгъэр кIэмытхагъэу редакцием къыфэкIорэ письмэр къыхэтыутэу хабзэп. Ау тхыгъэм тызеджэм, лъэшэу дгъэшIэгъуагъэ, къызтегущыIэрэр зэрыуцогъэ чIыпIэр лъэшэу зэхэтшIагъ. ЦIыфыр щынэгъо чIыпIэ зифэкIэ зэрэзекIощтыр къэшIэгъуае, къаукIыщтыми, ыпэкIэ кIонышъ, гузажъорэм IэпыIэгъу фэхъуни щыI, мэкIэ-макIэу зэкIэкIонышъ, зызыгъэбылъыжьыни къахэкIыщт. Арэу щытми, лIыгъэшIапIэм зифэкIэ, нахьыбэр егупшысэжьырэп ежь къехъулIэщтым, мы чIыпIэм щыгузажъорэм деIэн фаеу къырегъэкIы. Ащ фэдэхэр арынкIи хъун дунаир щызыгъаIэрэри.
Хъугъэ-шIагъэр къызэхъулIагъэми, къэзытхыжьыгъэми ацIэ къепIоным зыпари мыхъун хэлъэу тэ тлъытагъэп, ау авторым ащ зыгорэ хелъагъомэ, тэ тыпэуцугъэп. Мыщ къыкIэлъыкIоу ар къыхэтэуты.
«Гъобэкъуаерэ Къунчыкъохьаблэрэ егъашIэми зы чылэм тыфэд. Тикъини, тихъяри зэдэтэгощых, аущтэу гъэшIэным тыкъырэкIо. Сэ сыкъунчыкъохьабл, къэбарэу къэстхыжьырэр зыщызэхэсхыгъэр Гъобэкъуай. Нэшхъэигъо зиIэм пчыхьэрэ щыгъыныр Iуахыжьыфэ ыдэжь макIох, къыщэсых. Ащ фэдэу къин зиIэ унагъом пчыхьэм тыщызэхэсэу мы хъугъэ-шIагъэр къыщаIотагъ.
Дэгъоу сшIэрэ лIэу, Гъобэкъуае щыщэу, илъэс пчъагъэрэ еджапIэм щылэжьагъэм сыгосынэу хъугъэ. КIэлэегъаджэу илъэс пчъагъэрэ Iоф сэшIэфэ бэрэ тызэIукIэу, тызэрэлъэгъоу къыхэкIыгъ. ЛIы зэкIужь шIагъу, Iуш, цIыф хэхыгъ, мэфэкI мафэхэм зэхахьэхэм къащыгущыIэу бэрэ слъэгъугъэ, «Адыгэ макъэми» иныбджэгъу шIагъу. Чылэм лъытэныгъэ зыщыфашIэу дэсхэм ащыщ. Тыщысызэ, ефэндым зыкъыфигъази а лIым къелъэIугъ Къамылыгъэ ныбэм (дорощым) къинэу зыщырихьылIэгъагъэр къыIотэжьынэу. «Ащ фэдэу узекIоным пае лIыгъэшхорэ гу пытэрэ уиIэн фае, къытфэIотэжьба къинэу узэрихьылIэгъагъэр». ЛIым ыцIэ зэблэсхъугъэ, КъэмыгъазэкIэ седжагъ.
Къэмыгъазэ ынэпцэ Iужъухэр дищэягъэх, ынэ шIуцIэ инхэмкIэ купыр зэпиплъыхьагъ. ЗэрэIушыр, гущыIэным зэрэфэIа-зэр къыхэщэу етIанэ къыригъэжьагъ.
— УрихьылIагъэ хъумэ умышIэн щыIэп, сэ ар лIыгъэшхокIэ зыфэслъэгъужьырэп, ау гущыIэр къысэшъутыгъэшъ, зэрэхъугъэр къышъуфэсIотэн, — ыIуи къэбарыр къыригъэжьагъ.
— А мафэм нахьыжьэу IофшIэныр къэсыухи, мэкъуао сыкIон гухэлъ сиIэти, сыкъэкIожьыгъ. Сищэмэджи хьазырти, пси, сшхыни дасштэхи машинэмкIэ сежьагъ. Мэкъу дэгъу сылъыхъузэ, бэкIаерэ къэсчъыхьагъ. Къамылыгъэ сыречъэкIызэ, къутырэу Петровым дэжь Къамыл дорощым голъэшъуагъэу мэкъу дэгъу къэзгъотыгъ. Апэ къэсыухъурэихьагъ, Iахьищэу зэтесыутыгъ, «Пчыхьашъхьэ мы зыр сыухын» сIуи, мурад зыфэсшIыжьыгъ.
Дунаир мэсты, фэбэшху, хьазырэу сыкъэпшъыгъ, жьаум сычIэтIысхьи тIэкIуи сшхыгъэ, пси сешъуагъ. Окъ-жьыкъ, кIым-сым, зы макъи тыдэкIи щыIэп, къамыл кIырышхор сапашъхьэ ит. Сыгу етыгъэу, еу Iоу сиIоф хэсэгъэкIы. ТIэкIу-тIэкIузэ тыгъэри етIысэхыгъ, чъыIэтагъэ къэхъугъ, сыхэблыхьагъэти, гу лъысымытэзэ, къэмэзахэу ригъэжьагъ. «Моу мы тIэкIур есхьылIэжьымэ, кIэстхъужьын» сIозэ, зэкIэм Къамыл дорощым гуих-псыихэу куохьау гъы- мэкъэшхо къыхэIукIыгъ. ШъыпкъэмкIэ, сыкъэщтагъ, скIышъо чъыIэу зыгорэ къырычъагъ, слъакъохэр къэкIэзэзыгъэх, сшъхьацышъуи къыгъэтэджыгъ, ау къыкIэсIэжьыныр къезгъэкIугъэп.
Гъымакъэр нахь къэблэгъагъ, «мама, мамочка» ыIуи къызеIом, сыкъэкIэзэзыгъ. Мы чIыпIэхэр егъашIэми джыналъэхэу зэраIорэр сыгу къэкIыжьыгъ. Гъобэкъуае щыщыгъэу Ламэ чэщым шымэ алъыхъузэ, джынэмэ Къамылыгъэ ныбэ джэгушхо щашIыгъэу зыхащи, къызэрагъэшъуагъэр, етIанэ лIым ыжэ джынэмэ зэрэращэкIыгъэр, тхьамыкIагъоу ахэм къыпфахьын алъэкIыщтмэ сыкъагъэщтагъ. «Хэт чэщ шIункIым къамыл кIырышхом къыхэхьана?» сэIо. Ары шъхьае, «мама, мамочка» еIо, мэгъы, мэпцIымамэ. КъызгурыIуагъ зэрэпшъэшъэжъые цIыкIур, зэрэгъощагъэр. СыгуIэзэ Къамыл дорощым щэмэджыри зэрэсIыгъэу сыхэлъэдагъ, къамылым псы кIэтэп, ау щыкIогъуай. ИскIыкIызэ, щэмэджыр сапэкIэ сIыгъэу сэкIо, псыгутакъэмэ сялъэпао, шIункI, зыпари слъэгъурэп. Гъымакъэр къыздиIукIырэмкIэ сэкIо. ЗэкIэм гъыныр зэпыугъэ, кIым-сыми къэхъугъ. «Пшъэшъэжъые цIыкIур гъызэ зэгоутыгъэн фае» сэIо. Сыкъэуцугъэу сэдаIо, сыгу къэкIодыгъ.
Макъэ къэмыIумэ тыдэ сыкIона? БэкIаерэ джаущтэу сыщытыгъ. Сыгу икъытео макъэ зэхэсэхыжьы. ЗэкIэм спэмычыжьэ дэдэу «мама, мамочка» ыIуи къызеIом, сыгу къэлъэпэрэпагъ, сыгуIэзэ «дочка, доченька, это я, дядя, не бойся меня» зэпымыоу сэджэ, сымыгъэщынэ сшIоигъу, сэгуIэ.
Сызщынэсыным чъэрэ пшъэшъэжъыер тефагъ, сыгуIэзэ къэспхъотагъ, «не бойся, я сейчас домой тебя отнесу» есэIо. Зэрэпсаум пае сэгушIо. Лъыр ыIэ цIыкIухэм къапэчъы. Къамылхэм, псыуцхэм зэхаулыIуагъ. Гъыныр ерагъэу зэпигъэугъ, ау мэпыхьэ, ерагъэу жьы къещэ, ыгу къыдэкIыщтым фэд. ТIэкIу къызэрэхьатым, «Ничего не вижу» ыIуи къыIуагъ. Ау ащ сэ сыпылъыгъэп, къамылым псынкIаIоу сыхэрэкIи арыгъэ. ШIункI, гурышэкIэ сэкIо.
ЗэкIэм джэмакъэхэр къэIугъэх, «Доченька!» аIозэ куохэзэ цIыфхэр къамылым хэтхэу къэкIох. «Мары къэзгъотыжьыгъ, псау пшъэшъэжъыер!» сэIо. Къэсыгъэх, апэдэдэ янэ къечъэлIагъ, пшъэшъэжъыер ыпхъотагъэшъ, мэгъы, Iэ щефэ. ЦIыфхэр къеуцокIыгъэхэу щытых. КъафэсэIуатэ зэрэхъугъэр, сызэригъэщтагъэр, Къамыл дорэщ шъомбгъошхор къызэрэзэпысчыгъэр, мэкъуао сызэрэщыIагъэр.
ГуIагъэх, ядэжь сырагъэблэгъэнэуи, сыкъащэжьынэуи къысаIуагъ. СцIи, слъэкъуацIи ясIуагъ, Гъобэкъуае сызэрэщыщыри, симашинэ адырабгъукIэ зэрэщытыри. Пшъэшъэжъыем илъэсих ыныбжьэу янэ къыIуагъ. Сэ есIуагъ, «Ничего не вижу» зэриIуагъэр. Яни еупчIыгъэти, «Мама, я ничего не вижу» ыIуагъ. «Ащыгъум псынкIэу сымэджэщым шъущэн фае» ясIуагъ. «Уизакъоу узэпырыдгъэкIыжьыщтэп» аIуи, сыкъызэпыращыжьыгъ. Пшъэшъэжъые цIыкIур джарэущтэу къэзгъэнэжьыгъ.
Джащ къыщегъэжьагъэу сагъэблагъэ, дэгъоу къысфыщытых, пшъэшъэжъыери хъужьыгъэ, врачхэм зэраIуагъэмкIэ, «куриная слепота» иIагъэу ары. Чэщ зэрэхъоу ащ фэдэм зыпари ылъэгъужьырэп, нэшъу шъыпкъэ мэхъу. Ау витаминэу ищыкIагъэр ыгъотымэ, мэхъужьы. Зыми ышIагъэп аущтэу хъугъэми, мафэм джэгоу щагум дэтыгъ, чэщ къызэхъум, ынэхэр щиубытагъэх, пшъэшъэжъыер щынагъэ, зыдакIорэри ымышIэу апэблэгъэ къамылым хэхьагъ, аущтэу гъощэнэу хъугъэ. Джы пшъэшъэжъыери еджапIэм чIэхьагъ, еджэ, зэкIэри псау, — ыIуи лIым къэбарыр къыухыгъ.
— Къэмыгъаз, ащ нахь псапэ умышIагъэми икъун, «ШIушIэгъэ лые хъурэп» аIуагъ, зэгорэм ащ уIукIэжьыщт, — къыIуагъ ефэндым. — Ащ фэдэ зэшIопхыным пае лIыгъэ пхэлъын, гу пыти уиIэн фае. Джащ фэдэ цIыф шIагъохэр Тхьэм бэрэ тегъаIэх, — къыIуагъ ефэндым, щысхэми ащ дырагъэштагъ».
Зыгъэхьазырыгъэр
СихъУ Гощнагъу.