Гъэсэныгъэм ылъэныкъокIэ мы аужырэ илъэсхэм зэхъокIыныгъэшхохэр щыIэхэ хъугъэ. Гурыт еджапIэхэм, кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм шэпхъакIэхэр къызыфагъэфедэзэ яIофшIэн зэхащэ, къыткIэхъухьэрэ ныбжьыкIэхэм лъэныкъо зэфэшъхьафхэмкIэ шIэныгъэ арагъэгъоты.
Тэхъутэмыкъое район администрацием гъэсэныгъэмкIэ игъэIорышIапIэ ипащэу Пэрэныкъо Светланэ бэмышIэу гущыIэгъу тыфэхъугъ, мы лъэныкъомкIэ Iофхэм язытет тащигъэгъозагъ.
— Районым зэкIэмкIи еджэпIэ 21-рэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ 14-рэ ит. Ащ нэмыкIэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэ зыдэмыт къуаджэхэу Щынджые, Козэт, Псэйтыку, Пэнэхэс адэт гурыт еджапIэхэм апытыути кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэр ащыдгъэпсыгъэх. Гъэсэныгъэ тедзэ зыщядгъэгъотырэ Гупчи тиI, — еIо Светланэ.
КъэIогъэн фае мы аужырэ илъэситфым гъэсэныгъэ учреждениехэм ачIэсхэм япчъагъэ процент 23-рэ зэрэхэхъуагъэр. Илъэс къэс гурыт еджапIэхэм ащеджэхэрэм япчъагъэ зэхапшIэу хэхъо. Яблоновскэм, Инэм, Пэткэу ащыпсэунэу бэ къэкIожьырэр.
ХэушъхьафыкIыгъэ программэм къыдыхэлъытагъэу, 2016-рэ илъэсым кIэлэеджэкIо 1100-рэ зычIэфэщт гурыт еджапIэ поселкэу Инэм къыдашIыхьанэу щыт, 2017-рэ илъэсым джащ фэдиз кIэлэеджакIомэ ателъытэгъэ гурыт еджапIэ Яблоновскэм щагъэпсын гухэлъ яI. Жъы хъугъэ еджапIэхэм сабыйхэр къызэрачIащыжьыщтхэм имызакъоу, зы сменэкIэ кIэлэеджакIохэр еджэнхэ амал яIэ хъущт. Мы программэ дэдэмкIэ нэбгырэ 500 зычIэфэщт гурыт еджапIэ Бжыхьэкъоежъым 2019-рэ илъэсым щашIынэу агъэнафэ.
— АР-м гъэсэныгъэмрэ шIэныгъэмрэкIэ и Министерствэ спортым пыщэгъэ ныбжьыкIэхэм япчъагъэ нахьыбэ шIыгъэным епхыгъэ федеральнэ программэм тыхэлэжьэнэу къытиIуи, Тэхъутэмыкъое гурыт еджапIэу N 1-р программэм хэфагъ, ащ къыдыхэлъытагъэу спортзалым игъэцэкIэжьын сомэ миллиони 2-м ехъу пэIухьагъ, аужырэ шапхъэхэм адиштэу ар зэтегъэпсыхьагъэ хъугъэ. Мы илъэсым Псэйтыку дэт гурыт еджапIэм испортзал игъэкIэжьын тыфежьэнэу тэгъэнафэ, — къеIуатэ тигущыIэгъу.
Спортым ылъэныкъокIэ Тэхъутэмыкъое районым иныбжьыкIэхэм гъэхъэгъэшIухэр яIэх. Районым ыкIи республикэм ащызэхащэрэ Iофтхьабзэхэм ахэлажьэх. БэмышIэу Спартакиадэм иреспубликэ уцугъо зэрифэшъуашэу зыкъыщагъэлъэгъуагъ ыкIи зэхэтхэу (общекоманднэу) апэрэ чIыпIэ къыдахыгъ.
НэмыкI районхэм афэдэу, Тэхъутэмыкъое районми кIэлэегъэджэ ныбжьыкIэхэр има-
кIэх. ГущыIэм пае, еджэпIэ зэфэшъхьафхэм пэублэ классхэр езыгъэджэщтхэ кIэлэегъаджэхэр, хьисапыр, инджылызыбзэр, физическэ культурэр, тарихъыр, урысыбзэр, географиер ыкIи физикэр языгъэхьыщтхэр афикъухэрэп.
— НыбжьыкIэхэм кIэлэегъэджэ сэнэхьат зэрагъэгъотыным пае ахэм ягъэхьазырынкIэ къыттефэрэр зэкIэ тэшIэ, — еIо Светланэ. — Гухэлъ гъэнэфагъэ зиIэ программэмкIэ ныбжьыкIэхэр апшъэрэ ыкIи гурыт кIэлэегъэджэ сэнэхьат зэрагъэгъотынэу чIэтэгъахьэх, ахэм хэушъхьафыкIыгъэ муниципальнэ стипендие ятэты. Мы аужырэ илъэсищым къыкIоцI кIэлэегъэджэ ныбжьыкIэ 14 гурыт еджапIэхэм къаIухьагъ, ахэм ащыщэу непэрэ мафэмкIэ нэбгырэ 11-мэ Iоф ашIэ. НыбжьыкIэхэр кIэлэегъэджэ сэнэхьатым нахь кIэгушIунхэм пае план гъэнэфагъэ зэхэдгъэуцуагъ, ащ къыдыхэлъытагъэу ахэм фэгъэкIотэнхэр афэтэшIых. ГущыIэм пае, еджапIэм къыIухьэгъакIэм зэтыгъо тынэу окладитIу етэты, ащ имызакъоу специалист ныбжьыкIэхэм къалэжьырэ ахъщэм нэмыкIэу процент 50 тедзэу афыхэтэгъахъо. НыбжьыкIэхэм яIофшIэн нахь дэгъоу агъэцэкIэным фэшI егъэджэн зэфэшъхьафхэр ренэу афызэхэтэщэх, нахьыжъхэр ящысэтехыпIэхэу Iоф ашIэ.
КIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм нэбгырэ мини 4 фэдиз ачIэс. КIэлэцIыкIу купэу къызэIуахыгъакIэхэм нэбгырэ 480-рэ къякIуалIэ. Ащ нэмыкIэу, Яблоновскэм дэт ублэпIэ еджапIэм кIэлэцIыкIуи 180-рэ чIэфэнэу агъэхьазырыщт. 2016-рэ илъэсым, гъэтхэпэ мазэм Яблоновскэм дэт кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу «Солнышко» зыфиIорэм къыпашIыхьажьыгъэр мэфэкI шIыкIэм тетэу къызэIуахыгъагъ. 2016-рэ илъэсым ищылэ мазэ ехъулIэу УФ-м и Президент ижъоныгъокIэ унашъохэм ягъэцэкIэн къыдыхэлъытагъэу, илъэси 3-м къыщегъэжьагъэу 7-м нэс зыныбжь сабый чэзыум хэтыгъэп. Ау районым зызэриушъомбгъурэм, мыщ исхэм анэмыкIэу нэмыкI псэупIэхэм къарыкIыхэрэр къызэрэкIохэрэм къыхэкIыкIэ, мыинми, джыри чэзыу щыIэ хъугъэ.
Федеральнэ къэралыгъо гъэсэныгъэ шапхъэхэм атетэу кIэлэцIыкIу IыгъыпIэхэм Iоф ашIэ. ШIыкIакIэм техьэгъэ кIэлэпIухэм яшIэныгъэхэм ренэу ахагъахъо. ГущыIэм пае, кIэлэпIуи 138-мэ яшIэныгъэхэм ахагъэхъуагъ, профессиональнэу зыщырагъэджэрэ курсхэр нэбгырэ 235-мэ акIугъ. Район бюджетым щыщ сомэ миллионрэ мин 435-рэ ащ пэIуагъэхьагъ.
Анахь дэгъоу Iоф зышIэрэ кIэлэцIыкIу IыгъыпIэу гъэсэныгъэм игъэIорышIапIэ ипащэ къыхигъэщыгъэхэм ащыщых «Дэхэбын», «Калинка», «Сказка», «Красная шапочка», «Насып», «Ручеек», «Солнышко» зыфиIохэрэмрэ гурыт еджапIэхэу N 7-мрэ N 24-мрэ япхыгъэу Iоф зышIэхэрэмрэ.
Джащ фэдэу къэIогъэн фае кIэлэцIыкIу IыгъыпIитфымэ логопунктхэр зэрахэтхэр. Нэбгыри 170-у ахэм ачIэсыгъэм щыщэу нэбгыри 107-мэ абзэ зэтырагъэуцожьыгъэу къычIэкIыгъэх, адрэхэм джыри Iоф адашIэ.
КIэлэпIу сэнэхьатым зыкъегъэIэтыжьыгъэным районым яшъыпкъэу щыпылъых, зэнэкъокъу, семинар, конференцие зэфэшъхьафхэр афызэхащэх, республикэм щыкIохэрэми чанэу ахэлажьэх.
Гурыт еджапIэхэм федеральнэ къэралыгъо гъэсэныгъэ стандартым тетэу Iоф ашIэ. ЯтIонэрэ илъэс хъугъэу апэрэ классым къыщегъэжьагъэу яплIэнэрэм нэс гурыт еджапIэхэр зэкIэ мы шIыкIэм тетых. Джащ фэдэу я 5-рэ классхэр зэкIэ, я 6 — 8-рэ классхэм ащыщхэри мыщ техьагъэх.
— Мы шIыкIэм тетэу ныбжьыкIэхэм шIэныгъэ арагъэгъотыным фэшI ищыкIагъэр зэкIэ гурыт еджапIэхэм яIэх. КIэлэегъаджэхэм яшIэныгъэхэм защахагъэхъощт Iофтхьэбзэ зэфэшъхьафхэм ахэлажьэх. Тиапэрэ пшъэрылъхэм ащыщ я 9-рэ, я 11-рэ классхэр къэзыухыхэрэр зэтыгъо къэралыгъо ушэтыным фэдгъэхьазырынхэр. Зэфэхьысыжьхэр пшIынхэ зыхъукIэ, гъэрекIо кIэух дэгъухэр тиIагъэх. РеспубликэмкIэ гурыт баллэу къырахыгъэмкIэ ятIонэрэ чIыпIэр тыубытыгъэ, гъэрекIопагъэ я 6-рэ чIыпIэм тыщытыгъ, — къытфеIуатэ Светланэ.
Зэтыгъо къэралыгъо ушэтыныр Тэхъутэмыкъое гурыт еджапIэу N 1-р ары зыщатыщтыр. Аудиторие 20-мэ еджапIэр къэзыухыхэрэм защаушэтыщт. ЗэкIэмкIи ушэтынхэм нэбгыри 176-рэ къякIолIэнэу агъэнафэ. ГъэрекIо къыщегъэжьагъэу еджапIэр шапхъэхэм адиштэу зэтегъэпсыхьагъ. Шъыпкъагъэ хэлъэу яшIэныгъэхэр къызэрагъэлъэгъощтхэм пае ищыкIагъэр зэкIэ зэрагъэгъотыгъ. КIэлэеджакIохэр мыщынэхэу яшIэныгъэхэр къызэрагъэлъэгъощтхэм фэшI пэшIорыгъэшъ ушэтынхэр афызэхащэх. Я 9-рэ классхэм ащеджэхэрэми игъэкIотыгъэу Iоф адашIэ. Нэбгырэ 586-мэ мы илъэсым къаухыщт, ахэм экзамен тыпIи 3-мэ защаушэтыщт. Мы илъэсым къыщегъэжьагъэу я 9-рэ, я 11-рэ классхэр къэзыухыхэрэм апае урысыбзэмкIэ ыкIи хьисапымкIэ муниципальнэ уплъэкIун IофшIэнхэр зэхащэх.
ПIатIыкъо Анет.