— УукIыкъон, — ыIуагъ лIыжъым, — шIоп aIo. — Ащ зыгорэ хэлъ!
КIалэм ятэ къушъхьэм римыдзыхэу, макIэу екIотэхи, ащ гъочIэгъоу иIэм щигъэбылъи, машIо къыфызэкIигъани, ядэжь къэкIожьыгъ. Мафэ къэси ышхынырэ ятэ къызыкIэлъэIурэ Iэмэ-псымэхэмрэ шъэфэу къыфихьыщтыгъэх. Къахьир гъочIэгъым чыжьэу IумыкIэу шакIощтыгъ, ежь-ежьырэу IофшIэнхэр къызфигъотыжьыщтыгъэх. ЛIыжъыр зычIэсыгъэ гъочIэгъым мыжъопсэу къыкIэткIурэмэ ахэчъыкIыгъэ кIэсэнэу кIэтхэр зэпэжъыужьэу ыукъэбзыщтыгъэх, ыгъэкIэракIэщтыгъэх, мыжъо папцIэмэ къамэхэр, щэбзэпэ-пчыпылъхьэхэр ахишIыкIыщтыгъэх. ЛэучэцIэу къыукIырэмэ ашъохэр ыгъэгъушъыщтыгъэх, щыгъынхэр, паIохэр, щазмэхэр, хьазырхэр, бгырыпххэр ахишIыкIыщтыгъэх. Ежьми ахэр ыгъэфедэщтыгъэх, зыщилъэщтыгъэх. ГъочIэгъыр кIакIохэмкIэ къыпкIыхьэзэ фэбапIэ ышIыгъ. Шъыхьабжъэмэ щэбзалъэхэр, щэбзэпкъыхэр апылъыгъэх, шыкIэпщынэ хъокIыгъэри, аркъэнхэри дэпкъымэ апылъыгъэх.
Илъэс заулэ тешIагъэу амышIэрэ цIыф лъэпкъхэр къуаджэм къытебанэхи ахъункIагъ. Мылъкоу, лэжьыгъэу дэлъхэр зэрапхъуагъэх. Джэныкъо машIохэр зэбгыратэкъухи агъэкIосагъэх. Къуаджэр къэдзыхьагъэу аIыгъыгъ. Гъаблэрэ чъыIэрэкIэ цIыфхэр кIочIаджэ ашIынхэшъ, гъэрэу дащынхэу загъэхьазырыщтыгъ. Мафэ горэм, имыхэбзахэу, кIалэр гужъуагъэу шхыни ымыIыгъэу ятэ дэжь къэкIуагъ, къуаджэм къехъулIагъэри къыфиIотагъ.
— ЦIыфмэ агу кIодыгъэ. Бзылъфыгъэхэр сабыйхэр мэгъых, заупIэIужьы, Тхьэр IэпыIэгъу къафэхъунэу елъэIух. Хъулъфыгъэмэ ашIэщтыр амышIэу зэусэжьых… О сыд пIора тят, сыд тшIэмэ хъущта?
Къахьирэ зи ымыIоу егупшысэу бэрэ щысыгъ, етIанэ къэтэджи шъо сахъ-нэтым лы гъугъэр изы къыфишIи, шъаом къыритыгъ:
— Сэ сIорэр арэп, сишъау, къуаджэм ыIорэр ары нахь. КIожьи цIыфхэр гъашхэх. Зэон зылъэкIынэу къэнэгъэ хъулъфыгъэхэр къэгъэхьазырых. Сэри мычыжьащэу уауж ситыщт. Сыкъэсымэ зыгорэмэ тяусэн…
— Тят уябгъукIон плъэкIынэу щытэп ахэм. ДэхьапIи дэкIыпIи имыIэу къуаджэр къадзыхьагъ. Сэри къушъхьэ шыгумкIэ ерагъэу сыкъэкIуагъ.
— СямыбгъукIомэ сыкъэнагъ ныIа. КIо, осIуагъэр гъэцакIэ. Сэ гъочIэгъымкIэ сыкъэкIощт. Сыкъэсымэ тшIэщтыми тызэдеусэн, — ятIонэрэу къыIожьыгъ Къахьирэ ишъао гъогу тыригъэхьажьызэ.
ЛIыжъым цые хьаплъыр къызыщилъи, хьазырмэ мэшIо тэп зырыз къаригъэтIысхьи, кIакIор зытыриубгъуи гъочIэгъым фиузэнкIыгъ.
Чэпэ зэхэогъумэ адэжь Къахьирэ ыкъо къуаджэм нэсыжьыгъ. Лыр цIыфмэ афигощыгъ, къырищэжьэщтхэри ыгъэнэфагъэх. Купыр зэусэжьэу щытыгъ…
— Iэмэ-псыми, Iаши зэбгырахыгъ. Ижъырэ зэуакIэр зэблэхъугъэ хъугъэ, Iэпшъэ гъушъэкIэ бгъэхъэн шIагъо щыIэжьэп. Къулаигъэ хэлъэу амал горэм лъыхъугъэн фае. Тинахьыжъхэри къушъхьэм етыдзыхыжьыхэзэ тыухыгъэх. ТызэупчIыжьын жъы тиIэжьэп… Къахьирэ щыIагъэмэ зыгорэ къыугупшысыщтыгъ. Сыд фэдэ IофкIи Iэзагъэ, — купым щыщ горэм къыIуагъ.
— Щыгъэтыжьыгъэн фае а хабзэр. Жъы уимыIэу тэ къипхыщта гупшысэр, — къыIуагъ адрэм.
Ащ дэжьым, зыми гу лъимытэу, мыжъо чIэгъым къычIэпшыгъэ фэдэу, макъи лъакъи къымыгъэIоу, лIыжъ горэ апашъхьэ къиуцуагъ. ЛIыжъ одым езэрэгъэплъыгъэх. АмышIэрэ цIыфыр гъэшIэгъонэу фэпэгъагъэ. ПэIо пырацэм нэгу одыр хэкIуадэти жакIэм щыщы хъужьыщтыгъэ. ЗытыригъакIэу пчыпыджынэу ыIыгъым къохьажьырэ тыгъэм инэбзыйхэр щыджэгущтыгъэх. ЫкIыбкIэ щэбзалъэри шIохэлъэгъагъ. КIэкIо кIыхьэу теубгъуагъэр лIыжъым зытыригъэзыгъ. Цые хьаплъым ыбгъэхэр къыIэтхэу бгъуитIумкIи атедэгъэ хьазырхэр къэлъэгъуагъэх. Бгырыпхэу телъым къамэр, Iэмэ-псымэ цIыкIу зэфэшъхьафхэр пылъыгъэх. Лъэдакъэ зыкIэмыт цуакъэмэ упкIэ шъабэхэр къатехьэщтыгъэх. ЛъэкIапIэмэ къящэкIыгъэ упкIэмэ, зырызэу заритымэ макIэу зигъэсысызэ, лIыжъыр ынэ иуагъэхэмкIэ къахаплъэщтыгъ. ГушIуагъо горэ ынэгушъхьэ зэлъагъэмэ ащызекIощтыгъ. Шъуашэри агъэшIагъоу, ежьыри къамышIэжьэу лIыжъым бэрэ еплъыгъэх. Тхьэм къафигъэкIуагъэу къащыхъоу, аIон амышIэу ошъогум дэплъыягъэх. Къахьирэ ишъао купым къахэкIи лIыжъым зыфигъэзагъ:
— Тят, зыфэпIуагъэр згъэцэкIагъэ. ЦIыфхэр шхагъэх, купыр хьазыр. ТшIэщтыр къаIо…
Ащ дэжьыр ары ныIэп цIыфмэ лIыжъыр зашIэжьыгъэр. Шыхэр къэбырысырыгъэх.
— Къахьир, Къахьир ары! Тхьэм къытфигъэкIуагъ! Ахърэт дунаим Тхьэм къытфыригъэкIыгъ. Ащ зыгорэ къыугупшысыщт, — аIощтыгъ цIыфмэ Iапэ къыфашIызэ. АмышIэрэ дунаим къыхихыгъэ шъуашэри ежьри агъэшIагъохэу къеплъыщтыгъэх, ашIошъ мыхъоу IэгушъокIэ къытеIабэщтыгъэх. Пчыпыджыныр зэIэпахызэ агъэчэрэгъущтыгъ, къамэу голъыри, щэбзалъэм илъ щэбзащэхэри, щабзэри зэпаплъыхьэщтыгъэх.
— Тыкъэсыжьыфэ цIыфмэ загъэфэбэнэу машIохэр зэкIэжъугъанэх. Зырызэу ыбгъэ тедэгъэ хьазырмэ мэшIо тэпхэр лIыжъым къаригъэзызэ, машIохэр зэкIагъэнагъэх. Бзылъфыгъэхэр, сабыйхэр пагъэтIысхьагъэхэу загъэфабэщтыгъ, ежьы-
ри пагэу ышъхьэ Iэтыгъэу зигъэпкъыезэ къахаплъэщтыгъ.
ГъукIэлI Нурбый.
2016-рэ илъэс.