Мыекъуапи, Адыгеири, Пшызэ шъолъырри нэмыц техакIохэм къаIэкIахыжьхи шъхьафит зашIыжьыгъэхэр зыщыхагъэунэфыкIырэм ехъулIэу я 9-рэ мото-шхончэо дивизиеу сызхэтыгъэм гъогу шIагъоу къыкIугъэм гъэзетеджэхэр щызгъэгъуазэхэ сшIоигъу. А дивизиер советскэ республикэ ныбжьыкIэм 1918-рэ илъэсым пстэуми апэу щызэхащэгъагъэхэм ащыщ.
КъэIуагъэмэ хъущт тигупсэ къалэхэр, къуаджэхэр, станицэхэр шъхьафит шIыжьыгъэнхэм фэшI а дивизием идзэкIолIхэр пыим пхъашэу зэрезэуагъэхэр.
Н.В. Куйбышевыр ипащэу шхончэо дивизиер граждан заом чанэу хэлэжьагъэу 1928-рэ илъэсым къушъхьэ-шхончэо дивизие ашIыжьыгъагъ. Мамыр щыIакIэм тегъэпсыкIыгъэу дивизием иеджэн Хэгъэгу зэошхор къежьэфэкIэ Аджар АССР-м щылъигъэкIотэгъагъ. 1942-рэ илъэсым ишышъхьэIу и 27-м дивизием ичастьхэм ащыщэу я 121-рэ къушъхьэ-шхончэо полкым Кухорскэ къушъхьэтхым дэжь пыим зао щыришIылIэгъагъ, тыгъэгъазэм я 46-рэ Армием хэтыгъэ нэмыкI частьхэмрэ соединениехэмрэ игъусэхэу Закавказскэ фронтым хэхьэрэ хы ШIуцIэ Iушъо дзэ купым хагъэхьажьыгъагъ.
Пшызэ шъолъыррэ Адыгеимрэ шъхьафит шIыжьыгъэнхэм ехьылIэгъэ операциер рагъэжьэным ыпэкIэ хы ШIуцIэ Iушъо дзэ купым ивоеннэ Совет я 46-рэ Армием пшъэрылъэу иIэр къыгъэнэфэгъагъ — Мыекъопэ-Белореченскэ лъэныкъомкIэ къылъыкIуатэхэзэ, я 46-рэ Армием идзэкIолIхэм я 9-рэ румын шыудзэр зэхакъутэнышъ, къалэу Краснодар аIэ къырагъэхьан, я 18-рэ Армием идзэкIолIхэм Тэхъутэмыкъое ыкIи Теуцожь районхэм япсэупIэхэр шъхьафит ашIыжьынхэ фэягъ.
Адыгеим щызэхащэгъэ партизан движением пыир зэхэкъутэгъэнымкIэ лъэшэу ишIуагъэ къыгъакIощтыгъ. Фашистхэр партизанхэм ащыщынэщтыгъэх. Партизан отрядхэр Адыгеим пасэу щызэхащэгъагъэх. Отряд анахь иным «Народные мстители» ыцIагъ. Ащ хэтыгъэхэм ясурэтэу мы тхыгъэм игъусэм итхэм ащыщэу зыцIэ тшIэрэр нэбгырищ: А. Хь. Цуамыкъор (апэрэ сатырым джабгъумкIэ ятIонэрэу щыт), Т. Гъыдзэр (сэмэгумкIэ ятIонэрэу щыт) ыкIи И. Г. Гореловыр (ятIонэрэ сатырым апэрэу щыт). Адырэ партизанхэу лъытэныгъэ зыфэтшIыхэрэр зышIэрэ щыIэмэ, макъэ къытигъэIумэ тигопэщт.
Пый мэхъаджэр зэхэкъутэгъэнымкIэ ыкIи Адыгеир шъхьафит шIыжьыгъэнымкIэ партизанхэм яшIогъэшхо къагъэкIуагъ. Ахэм шъэфэу агитационнэ IофшIэныр зэхащэщтыгъ, Совинформбюром икъэбархэр цIыфхэм алъагъэIэсыщтыгъэх.
Мыекъуапэ шъхьафит шIыжьыгъэным ехьылIэгъэ операциер я 123-рэ къушъхьэ-шхончэо полкымрэ я 9-рэ къушъхьэ-шхончэо дивизиемрэ щылэ мазэм и 29-м ипчэдыжь рагъэжьэгъагъ. Дзэхэр къалэм къызыдахьэхэм, къашIагъ ахэм анахь пасэу партизан отрядым къалэр ыбгынэн фаеу зэрэхъугъэр. Мыекъуапэ машIом зэлъиштагъэу щытыгъ, псэолъэ инхэр зэхэкъутэгъагъэх. Къалэм къыдэнэгъэ цIыфхэр чэфым зэлъиштагъэхэу тидзэкIолIхэм къапэгъокIыгъагъэх.
Нэужым нафэ къызэрэхъугъэмкIэ, нэмыцхэр дэтыфэхэкIэ Мыекъуапэ щыщхэу нэбгырэ минитIум ехъу аукIыгъагъ.
Николай КУСЛЯ.
Отставкэм щыIэ подполковник.