Япшъэрылъхэр икъоу агъэцэкIагъэх

2015-рэ илъэсэу икIыгъэм Iофэу ашIагъэм изэфэхьысыжьхэм ыкIи тапэкIэ пшъэрылъэу зыфагъэуцужьыхэрэм афэгъэхьыгъэ пресс-конфе­ренцие Адыгэ Республикэм хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ иминистрэу, генерал-майорэу Александр Речицкэм джырэблагъэ къытыгъ. Iофтхьабзэм хэлэжьагъэх полицием иполковникэу БрантI Мурадинэ, юстицием иполковникэу Евгений Долматовыр, хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ къулыкъум иполковникэу Константин Травиныр, республикэм икъэбарлъыгъэIэс амалхэм яIофышIэхэр.

Iофтхьабзэм дакIоу Урысые печатым и Мафэу хагъэунэфы­кIыгъэм фэшI журналистхэм ми­нистрэр къафэгушIуагъ. Илъэс зэкIэлъыкIохэм хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ и Министерствэ иIоф­шIэн икъоу ыкIи шъыпкъагъэ хэлъэу къэзыгъэлъэгъогъэ республикэ гъэзетхэу «Советская Адыгеямрэ» «Адыгэ макъэмрэ» яжурналистхэу Елена Космачевамрэ КIарэ ­Фатимэрэ, гъэзетэу «Майкопские новости» зыфиIорэм иредактор игуадзэу Вера Корниенкэм, гъэзетхэу «Теучежские вести», «Кошехабльские вести» зыфиIохэрэм яIофышIэхэу Бэрэтэрэ Ритэрэ Зеушъэ Розэрэ министрэу А. Речицкэм ирэзэныгъэ гущы­Iэхэр апигъохыгъэх ыкIи щытхъу тхылъхэр аритыжьыгъэх. А. Речицкэм пэублэ гущыIэ къы­шIы­зэ, тиреспубликэ хэбзэгъэуцу­гъэр къызэрэщыдалъытэрэр, бзэджэшIагъэу зэрахьэрэм иба­гъэ зынэсырэр ыкIи республикэм хабзэу илъыр гъэцэкIагъэ хъунымкIэ полицием икъулыкъу­шIэхэм Iофэу агъэцакIэрэр зы­фэдэр икъоу цIыфхэм агуры­гъэ­IогъэнхэмкIэ къэбарлъыгъэIэс амалхэм зэгурыIоныгъэ адыряIэу яIофшIэн зэрэзэхащэрэм ишIогъэшхо къызэрэ­кIо­рэр, ащ мэхьанэшхо зэриIэр къыхигъэщыгъ.

— Узэгъусэу узэдэлэжьэным къикIырэр полицием иIофшIэн епхыгъэ лъэныкъо пстэуми псын­кIэу уалъыIэсыныр ары. Ар щыIэныгъэм щыпхырыщы­гъэным пае граждан обществэм иинститутхэр ыкIи­ жур­на­лист­хэр IэпыIэгъу къытфэхъунхэм мэхьанэшхо иI, — къыIуагъ министрэм.

Нэужым А. Речицкэм зэфэхьысыжьхэр къышIыхэзэ къы­зэриIуагъэмкIэ, Адыгеим рэхьат­ныгъэу илъыр къыщыухъумэ­гъэ­нымкIэ хэгъэгу кIоцI Iоф­хэм­кIэ къулыкъум пшъэрылъэу зыфигъэуцужьыгъэр дэх имыIэу гъэцэкIагъэ хъугъэ. БзэджэшIа­гъэхэр ыкIи ­хэбзэукъоныгъэхэр зэрамыхьанхэр, ащкIэ пэшIоры­гъэшъ Iофтхьабзэхэр зэхэщэ­гъэнхэр анахь пшъэрылъ шъхьа­Iэу полицием иIэхэм зэу ащыщ.

Адыгэ Республикэм щыпсэухэрэм ящынэгъончъагъэрэ ярэ­хьатныгъэрэ къэухъумэгъэнхэр ыкIи тишъолъыр щыпсэухэрэм щыIэкIэшIу яIэныр ахэм Iофэу ашIэрэм къыкIакIорэм бэкIэ зэрелъытыгъэр министрэм къы­Iуагъ. Ащ лъыпыдзагъэу крими­ногеннэ лъэныкъомкIэ тиреспубликэ иIофхэм язытет зыфэдэм къытегущыIагъ. Ащ къызэ­риIуагъэмкIэ, 2015-рэ илъэсым изэфэхьысыжьхэмкIэ, шъолъырхэр пштэхэмэ, криминогеннэ лъэ­ныкъомкIэ Адыгеир анахь шъолъыр рэхьатхэм ахалъытагъ. Ащ къеушыхьаты Адыгеим икъэ­ралыгъо хэбзэ ­къулыкъухэмрэ хэбзэухъумэкIо ­къулыкъухэмрэ аIэ зэкIэдзагъэу зэрэзэдэлажьэхэрэр.

Республикэм илъ криминогеннэ Iофхэм ягугъу къышIызэ министрэм къызэриIуагъэмкIэ, 2015-рэ илъэсэу икIыгъэм Адыгэ Республикэм зэкIэмкIи бзэджэ­шIагъэу щызэрахьагъэм ипчъа­гъэ хэхъуагъ. Ар 4958-рэ мэхъу, 2014-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, процент 22,6-кIэ а пчъагъэр нахьыб. БзэджэшIагъэу зэрахьагъэр процент 72,9-м кIахьэу къычIагъэщыгъ. Къыблэ федеральнэ шъолъырым егъэпша­гъэмэ, мы къэгъэлъэгъоныр процент 18-кIэ республикэм щынахьыб.

Статистикэм къызэригъэ­лъа­гъорэмкIэ, бзэджэшIагъэу къыхагъэщыгъэхэм янахьыбэр зыфэгъэхьыгъэр телефоныр ыкIи банк картэхэр къызфагъэфедэхэзэ, гъэпцIагъэ зыхэлъ бзэ­джэшIагъэхэр зэрэзэрахьагъэхэр ары. КъэпIон хъумэ, республи­кэм ис цIыф мини 10-м те­лъытагъэу бзэджэшIэгъи 109-рэ зэрахьагъ. УФ-р пштэмэ, а пчъагъэр 165-рэ мэхъу.

БзэджэшIэгъэ хьылъэу ыкIи хьылъэ дэдэу 1003-рэ зэрахьагъэу агъэунэфыгъ, процент 75,6-м кIахьэу ахэр къычIагъэ­щыгъэх. Урысыер ыкIи Къы­блэ федеральнэ шъолъырыр пштэмэ, мыр къэгъэлъэгъон анахь дэгъухэм ащыщ.

Хэгъэгу кIоцI IофхэмкIэ къулыкъум иIофышIэхэм 2015-рэ илъэсым зэрахьэгъэ пэшIо­рыгъэшъ Iофтхьабзэхэм къакIэ­лъыкIоу бзэджэшIэ 2875-рэ къаубытыгъ. 2014-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, а пчъагъэр процент 15-кIэ нахьыб. Бзэ­джашIэхэм ащыщэу нэбгырэ 630-м ыпэкIэ хьапс ателъыгъ. Мыхэм ащыщэу уголовнэ Iоф зытыралъхьэгъэ проценти 10-м зыпарэми Iоф щашIэрэп. 2015-рэ илъэсым зыныбжь имы­къугъэхэм бзэджэшIэгъи 167-рэ зэрахьагъэу агъэунэфыгъ, 2014-рэ илъэсым егъэпшагъэмэ, а пчъагъэр проценти 7,2-кIэ нахь макI. Джащ фэдэу зыныбжь имыкъугъэхэр бзэ­джашIэхэм ащыухъумэгъэнхэр непэ анахь гумэкIыгъоу щыIэ­хэм ащыщ. 2015-рэ илъэсым зыныбжь имыкъугъэхэм алъэ­ныкъокIэ бзэджэшIэгъи 177-рэ зэрахьагъ, процент 50-м кIахьэу а пчъагъэр нахьыбэ хъугъэ.

Iофыгъо шъхьаIэу зыуж итхэм ащыщ терроризмэ ыкIи экс­тремизмэ нэшанэ зиIэ бзэ­джэ­шIагъэхэр республикэм къыщымыгъэхъугъэнхэр. 2015-рэ илъэ­сым террористическэ нэшанэ зиIэ бзэджэшIэгъи 6 ыкIи экс­тремизмэм ылъэныкъокIэ бзэ­джэшIэгъи 8 республикэм ща­гъэунэфыгъ. Хэбзэнчъэу нарко­тикыр къызэрэрагъэкIокIырэм епхыгъэ бзэджэшIагъэр процент 14-кIэ нахь макIэ хъугъэу агъэ­унэфыгъ. Арэу щытми, наркотик зыхэлъ пкъыгъо килограмм 20 фэдиз бзэджашIэхэм къапкъырахыгъ. Наркотикыр зыгъэ­федэщтыгъэ ыкIи зыгъэбылъы­щтыгъэ нэбгыри 130-рэ къаубы­тыгъ. Ахэм ащыщэу нэбгыри 100-мэ хьапс атыралъхьагъ. Гу­мэкIыгъоу къэуцухэрэм ащыщ ышъхьэ ифедэ зэрэхъущтым пылъхэм бзэджэшIагъэу зэ­рахьэхэрэм япчъагъэ зэрэхэ­хъуа­гъэр. ЦIыфым имылъку шIуатыгъугъэу бзэджэшIэгъэ 1910-рэ къычIагъэщыгъ. УкIыгъэ Iофэу 27-рэ республикэм щызэрахьагъ, 2014-рэ илъэсым а пчъагъэр 15 хъущтыгъэ.

Зэфэхьысыжьхэр къышIыхэзэ А. Речицкэм къызэриIуа­гъэмкIэ, УФ-м ыкIи Къыблэ федеральнэ шъолъырым якъэгъэ­лъэгъонхэм ягъэпшагъэмэ, республикэм бзэджэшIагъэу щызэрахьагъэм ипчъагъэ ин дэдэу пфэ­Iощтэп.

Адыгеим иполицие икъулы­къушIэхэм Дагъыстан ыкIи Чэ­чэн республикэхэм щытхъу хэлъэу къулыкъур зэращахьы­гъэм министрэм осэшIу къы­фишIыгъ. Джащ фэдэу экономикэм ылъэныкъокIэ бзэджэ­шIагъэу зэрахьэхэрэм ябэны­гъэнымкIэ, общественнэ щынэ­гъончъагъэр ыкIи рэхьатны­гъэр къэухъумэгъэнхэмкIэ ведомствэм иIофшIэн зыфэда­гъэм зэфэхьысыжьхэр къыфи­шIыгъэх.

Нэужым АР-м игъогухэм хъу­гъэ-шIагъэу, тхьамыкIагъоу къа­техъухьэхэрэр анахь гумэкIыгъо шъхьаIэу непэ щыIэхэм зэ­ращыщым министрэм кIигъэт­хъыгъ, ащкIэ щысэхэри къыхьыгъэх. 2015-рэ илъэсэу икIы­гъэм Адыгэ Республикэм игъо­гухэм хъугъэ-шIэгъэ 516-рэ къатехъухьагъ, ахэм нэбгыри 131-рэ ахэкIодагъ, нэбгырэ 602-мэ шъобжхэр атеща­­гъэхэ хъугъэ. ГъогурыкIоныр ­щынэгъончъэу щытынымкIэ къэгъэлъэгъон мы­дэйхэр яIэх нахь мышIэми, мы лъэны­къом­кIэ Iоф зыдэшIэгъэн фаер мы­макIэу щы­I. Зэфэхьысыжьхэм къы­зэ­рагъэлъагъорэмкIэ, гъо­гухэм атехъухьэрэ хъугъэ-шIа­гъэхэр нахьыбэу къызыхэкIырэр автомобилыр псынкIащэу зэрэзэрафэрэр, ешъуагъэхэу рулыр зэрагъэIорышIэрэр ыкIи гъогурыкIоным пылъ шапхъэхэр икъоу зэрамышIэхэрэр арых.

Министрэм къызэриIуа­гъэм­кIэ, гъогурыкIоным ­ишапхъэхэр зыукъохэрэр икъоу къыхэгъэ­щыгъэнхэмкIэ анахьэу зишIуагъэ къакIорэр видеокамерэхэу гъогухэм атырагъэуцуагъэхэр арых. Ащ нэмыкIэу, техникакIэу зэрагъэгъотыгъэхэм ягугъу къы­шIыгъ, ахэм яшIуагъэкIэ, поли­цием ыпашъхьэ ит пшъэрылъхэм язэшIохынкIэ амалышIухэр яIэхэ хъугъэ.

КIэухым тапэкIэ пшъэрылъэу зыфагъэуцужьхэрэр А. Речицкэм къыIуагъэх. Ахэм ащыщых цIыфхэм ящынэгъончъагъэ, ха­бзэр ыкIи хэбзэгъэуцугъэу щы­Iэхэр мыукъогъэнхэр, общест­веннэ-политикэ щыIакIэм зыпкъ­итыныгъэ иIэныр, нэмыкIхэри.

КIарэ Фатим.

Сурэтхэр Iэшъынэ Аслъан тырихыгъэх.