Президентэу Владимир Путиным иунашъокIэ, 2016-рэ илъэсым иапэрэ мафэ къыщегъэжьагъэу Тыркуем къыщагъэкIыгъэ хэтэрыкIхэр, пхъэшъхьэ-мышъхьэхэр, цитрусхэр, нэмыкI гъомылапхъэхэри тихэгъэгу къырарагъэщэжьыхэрэп.
НэмыкI къэралыгъохэм ахэр охътэ кIэкIыкIэ къытIэкIагъахьэхэзэ ашIыным пае зэзэгъыныгъэхэр адашIынхэу ыкIи хэкIыпIэхэр къагъотынхэу аIогъагъэми, Iофыгъом изэшIохын къэхьылъагъ. Ар къэралыгъохэм язэфыщытыкIэхэр къызэреIыхыгъэхэм нахьыбэрэмкIэ епхыгъ.
ЗэраIоу хъугъэп
Щылэ мазэм и 14-м Федеральнэ антимонопольнэ къулыкъум ипащэ игуадзэу Андрей Цыгановым къэралыгъо Iоф пшIынэу уасэхэм къызэрахэмыхъуагъэр ыкIи къахэхъонэу зэремыжэхэрэр къыIуагъ. Росстатми щылэ мазэм иапэрэ мэфипшI къыкIоцI инфляцием процент имыкъу (0,3) нахь къызэрэхэмыхъуагъэр, икIыгъэ илъэсым ар процент 0,8-рэ зэрэхъущтыгъэр къыхигъэщыгъ.
Ащ ыпаIокIэ В. Путиным къэралыгъо къулыкъу пстэумэ зафигъэзэгъагъ цIыфхэм ящыкIэгъэ шхыныгъохэм якъэщэфын къин къызэрафэмыхъущтым ана-Iэ тырагъэтынэу.
ТхылъыпIэм ебгъэкIурэ пстэур ещыIэ. ШIагъэри Iуагъэм кIэхьагъэп. Хэт ыIуагъэми емылъытыгъэу, уасэхэм къахэхъуагъ, гъомылэпхъэ зырызхэм ауасэхэр илъэсыкIэр къызихьэгъэ ужыми къаIэтыгъэх.
ЛъапIэх
Къалэм дэт тучанхэм ащыщхэр къэткIухьагъэх. Ахэм ямэкIайхэр, тапэкIэ зэрэщытыгъэм фэдэу, хэтэрыкIхэмкIэ, пхъэшъхьэ-мышъхьэхэмкIэ нэмыкI шхыныгъохэмкIэ ушъагъэх. Ахэр джы тихэгъэгу къызэрамыщэжьыхэрэр тхьамэфитIу хъугъэ къодый. ЩапIэхэм мыIэрысэхэр сомэ 60 — 100-м нэсэу, сэнашъхьэр — 90 — 100-м, помидорыр — 136 — 235-м анэсэу, бжьыныр — 28 — 66-м, шъоущыгъур — 48 —52-м, кIэнкIэр — 60 — 74-м, щыгъур — 14 — 20-м, мандариныр — 70 —127-м, нэшэбэгур — 112-м анэсэу непэ ателъых.
Адыгеястатым иIофышIэхэр тхьамафэ къэс цIыфым нахь ищыкIэгъэ товархэм (ахэм шхыныгъохэри ахэт) ауасэ зыфэдизым лъэплъэх. Тыгъэгъазэм иапэрэ мафэ къыщегъэжьагъэу щылэ мазэм и 11-м нэс уасэхэр зэрэзэхъокIыгъэхэр къызэригъэлъэгъуагъэр мыщ фэд: кIэнкIэм ыуасэ зы сомэ къыхахъуи, сомэ 63-рэ хъугъэ, щыгъум — сомитIу, пынджым — зы сом, къэбаскъэм — соми 4, мыIэрысэм — соми 2, морковкэм — 3, нэшэбэгум — 62-рэ, помидорым — сомэ 33-рэ ахэхъогъагъ.
Ащ мэфитIу текIыгъэу ары тэ щапIэхэм зызащытплъыхьагъэр. Уасэхэр, зэкI пIоми хъунэу, нахь иныгъэх. Анахь лъэпIагъэхэр нэшэбэгумрэ (соми 112-рэ зы килограммыр) помидорымрэ (сомэ 203 — 236-рэ).
Зэремыжагъэхэу хъугъэ
ИлъэсыкIэр къэмысызэ уасэхэм ахэхъонэу зэрэригъэжьэгъагъэр Росстатым къыгъэнэфэгъэ пчъагъэхэми къагъэлъагъо. Зы тхьамафэкIэ, тыгъэгъазэм и 15-м къыщегъэжьагъэу и 21-м нэс, хэтэрыкIхэмрэ пхъэшъхьэ-мышъхьэхэмрэ ауасэ зэрэхэгъэгоу гурытымкIэ проценти 2,6-рэ, помидорхэм — процент 11,2-рэ, нэшэбэгум проценти 7,7-рэ къащыхэхъогъэхагъ.
ИкIыгъэ илъэсыр зэрэпсэоу пштэмэ, пхъэшъхьэ-мышъхьэхэр зэращэрэ уасэм процент 29,5-рэ къыхэхъуагъ. КIэнкIэм ыуасэ процент 17,3-кIэ, хьалыгъум — 14,2-кIэ, лым — 14,4-кIэ, щэхэкIхэм — 13,8-кIэ къаIэтыгъэх. Ащ ыужкIэ къахэхъуагъэхэри ахэплъытэжьхэмэ, узыблэкIы мыхъущт шапхъэу тихэгъэгу щагъэуцугъэ процент 30-м ыуасэ нэмысыгъэу шхыныгъо макI къэбгъотыщтыр. Хэта агъэпщынагъэр, хэта ащ фэдэ зекIуакIэр зыфамыдагъэр? Ащ фэдэ къэбар телевидениемкIи, гъэзетхэмкIи, радиомкIи къаIоу зэхэпхыщтэп.
Тикъулыкъухэм яIофшIакI
Адыгеим къыфэдгъэзэжьын. Къэралыгъо къулыкъухэм якъутамэхэу мыщ щыIэхэм щылэ мазэм къыщегъэжьагъэу къыращэн фимытхэ шхыныгъохэр титучанхэм къатехьэхэмэ, ащ фэдэ зекIуакIэм пэуцужьыхэмэ ыкIи щылэ мазэр къэмысызэ къащэгъахэу ателъхэм ауасэхэм ахагъэхъон фитхэмэ тяупчIыгъ.
Роспотребнадзорым икъутамэ къызэрэщытаIуагъэмкIэ, 2016-рэ илъэсыр къызихьагъэм къыщегъэжьагъэу къалэм ыкIи районхэм ящапIэхэм щылэ мазэм тихэгъэгу къыращэгъэ тырку шхыныгъохэр къатехьагъэхэп. МэкIайхэм ателъхэр илъэсыкIэр къэмысызэ къафащэгъэ хэтэрыкIхэмрэ пхъэшъхьэ-мышъхьэхэмрэ арых. Уасэхэм яхьылIагъэу зи къытаIуагъэп, ахэм алъэныкъокIэ пшъэдэкIыжь зэрамыхьырэри къыдгурагъэIуагъ. Ар хэгъэкIи, тучанхэр мафэ къэс ауплъэкIухэрэп. Илъэсым къыкIоцI зыдэкIощтхэ тучанхэр къыхахых, яплан ахэр хагъэуцох, яуплъэкIугъо пIалъэ къызысыкIэ, тучантесым е тучаныр зыем ауплъэкIунэу зэрэкIощтхэмкIэ макъэ рагъэIу. Ежьхэр фаехэкIэ арэп, джащ фэдэ хабз ыкIи джащ фэдэ шапхъ тихэгъэгу щызекIохэрэр.
Арэущтэу щытми, Роспотребнадзорым иIофышIэхэм икIыгъэ илъэсым къыкIоцI товар зэфэшъхьаф тонн мин 25-рэ фэдиз тучанхэм атырарагъэхыгъ. Ахэм тхылъэу апылъхэр тэрэзыгъэхэп, зэрэбгъэфедэхэмэ хъущт пIалъэхэр шхыныгъохэм атетхэгъагъэп, кIодынэу ежьагъэхэри ахэтыгъэх.
Уасэхэмрэ тарифхэмрэ зезыгъэкIорэ ГъэIорышIапIэми зыфэдгъэзагъ. Ащи Адыгеястатым къытырэ пчъагъэхэр зэрагъэфедэхэрэр, тучанхэр къэпкIухьэхэзэ уасэхэм ахагъэхъуагъэмэ ууплъэкIуныр зэрэкъиныр, тучантесхэми, ахэм япащэхэми уасэхэмкIэ яIоф зытетыр зэраушъэфырэр къытаIуагъ.
Джа пстэум къапкъырэкIы шъэфыми нафэми уасэхэм ахэхъонэу зыкIэхъурэр.
Шъаукъо Аслъангуащ.