2015-рэ илъэсэу икIыгъэм кризисым икъиныгъохэр мымакIэу цIыфхэм зэхашIагъэх. ИлъэсыкIэр къызэрехьэу пстэури зэтеуцожьынэу зыпари ежагъэп, ау нахьышIум ылъэныкъокIэ экономикэм зэхъокIыныгъэхэр фэхъунхэу экспертхэм къаIоным нахьыбэр щыгугъыгъ. Ау зыщыгугъыгъэхэм ащ фэдэ гугъапIэ къатыгорэп. 2016-рэ илъэсэу къихьагъэм джыри экономикэр зыпкъ имыуцощтэу, ары пакIошъ, нахь дэй хъуным ищынагъо щыIэу къаIо. Непэ джыри Iофхэр нахьышIу зэрэмыхъугъэхэм, ары пакIошъ, нахь къызэрэкъиныгъэм ар къеушыхьатыжьы.
Гъомылапхъэхэмрэ нэмыкIхэу цIыфым нахь ищыкIагъэхэмрэ ауасэ етIупщыгъэу зэрэдэкIуаерэр ары нахьыбэу гумэкIыгъо къэзытырэр. Ахэм ямызакъоу, псэупIэ-коммунальнэ фэIо-фашIэхэми, транспортми ауасэ дэкIоенэу прогнозхэр къатых. А зэпстэур цIыф къызэрыкIохэр ары нахьыбэу зэхэзышIэрэр. ГущыIэм пае, хьалыгъур анахь тищыкIагъэхэм ащыщ. БлэкIыгъэ илъэсым иаужырэ мазэ ащ ыуасэ дэкIоягъ, джыри процент 20-кIэ нахь лъапIэ хъущтэу УФ-м мэкъумэщ хъызмэтымкIэ и Министерствэ къеты. Лым, щэм, ащ хэшIыкIыгъэ гъомылапхъэхэм ауаси хэхъонэу къаIо. Нахь кIэкIэу къэпIон хъумэ, зэкIэ цIыфым ищыкIагъэр джыри нахь къэлъэпIэщт. Ащ тетэу Iофхэр лъыкIуатэхэмэ, цIыфхэм афэмыукIочIыным тещыныхьэхэ хъугъэх.
Адыгеир пштэмэ, адрэхэм анахьыбэу уасэхэр щыдэкIоягъэхэп, ау Iофхэр псынкIэ дэдэхэу пIон плъэкIыщтэп. Кризисым пэшIуекIогъэным фэгъэхьыгъэ программэм къыдыхэлъытагъэу республикэм щызэшIуахырэр бэ, ау къэралыгъом зэрэщытэу къиныгъоу зэпичыхэрэр зэхэтымышIэнхэу хъурэп. Гъомылапхъэхэмрэ нэмыкIэу цIыфым нахь ищыкIагъэхэмрэ хэпшIыкIэу республикэм къыщылъэпIагъэх. Ар Адыгеим исхэм лъэшэу зэхамышIэным фэшI АР-м экономикэ хэхъоныгъэхэмкIэ ыкIи сатыумкIэ и Министерствэ ермэлыкъхэр хэкIыпIэу къыхихыгъэх. Шэмбэт-тхьаумафэхэм, мэфэкI мафэхэм республикэм икъэлэ шъхьаIи, нэмыкI чIыпIэхэми ахэр ащызэхащэх. Адыгеим къыщыдагъэкIырэ гъомылапхъэхэм ауасэ хэмыгъэхъуагъэу цIыфхэм къащэфынхэ амал ахэм къаты. Ермэлыкъхэм шIуагъэу ахэлъыр цIыфэу ахэм ащыIагъэхэм къаушыхьатыжьы. Арэу щытми, гъомылэпхъэшIхэм энергоресурсэу агъэфедэхэрэм ауасэ къызэрэдэкIоягъэм къыхэкIыкIэ, япродукции къагъэлъэпIэн фаеу мэхъушъ, ар ермэлыкъхэми ащызэхэошIэ.
Уасэхэр дэкIуаехи, цIыфхэм мылъкоу къаIэкIахьэрэми къызыщэкIэм сатыум хэхъоныгъэу ышIыщтыгъэр къеIыхыгъ. ЦIыфхэр нахь макIэу зэрэщафэхэрэр сатыум пылъ предпринимательхэми къаIо. Ау ащ имызакъоу, бизнес цIыкIум ыкIи гурытым ащылажьэхэрэм кризисым иягъэ якIы. Къэралыгъо IэпыIэгъоу ахэм аратырэр ары предприятиехэм ащыщыбэр зэтезымыгъэзыгъэр. Мары блэкIыгъэ 2015-рэ илъэсым бизнес цIыкIум ыкIи гурытым яобъектэу Адыгеим итхэм ащыщэу 406-мэ IэпыIэгъу агъотыгъ. Ащ сомэ миллион 263-м ехъу пэIуагъэхьагъ. Кризисым икъиныгъохэм язэпычынкIэ ащ ишIуагъэ лъэшэу къызэрэкIуагъэр IэпыIэгъу зэратыгъэхэм къаушыхьаты.
Бизнесыр езыгъэжьэгъахэхэм кризисым къиныгъоу къафихьыхэрэм къамыгъащтэхэу ар мылъку къэкIуапIэу къыхэзыхымэ зышIоигъохэми республикэр IэпыIэгъу афэхъу. БлэкIыгъэ илъэсым ащ фэдэу нэбгырэ 56-мэ егъэжьапIэ афэхъунэу грантхэр аратыгъэх. Ащ сомэ миллион 16,6-рэ пэIухьагъ.
УФ-м и Правительствэ бизнес цIыкIум ыкIи гурытым кризисым икъиныгъохэр нахь макIэу зэхашIэнхэм фэшI ахэм ащылажьэхэрэм яIофхэр нахь къэзыгъэпсынкIэщт унашъохэр ышIыгъэх. ГущыIэм пае, мыхэм яобъектхэм алъыплъэрэ инспекцие зэфэшъхьафхэм, Роспотребнадзорым, миграционнэ къулыкъум, нэмыкIхэм мы илъэсым уплъэкIунхэр ащызэхамыщэнхэу ышIыгъ. Щылэ мазэм и 1-м къыщыублагъэу ащ кIуачIэ иIэ хъугъэ. Ар мымакIэу IэпыIэгъу афэхъущт, ау яIоф къэзыгъэкъинырабэ джыри щыI. Къихьэгъэ илъэсым хэбзэIахьхэмкIэ шапхъэхэр нахь пхъэшэщтых ыкIи экономикэм икъиныгъохэм апкъ къикIыкIэ, къэралыгъо IэпыIэгъум, анахьэу грантхэм ятын, пэIуагъэхьащтыр нахь макIэ ашIын фаеу хъугъэ, нэмыкI лъэныкъохэмкIи шэпхъакIэхэр къаугупшысыгъэх.
Кризисым къиныгъоу къызыдихьыгъэхэр ыкIи тапэкIэ къыхьыщтхэр цIыфхэм зэрэзэхашIэщтыр, бизнес цIыкIум ыкIи гурытым зэрэзэпачыщтыр уахътэм къыгъэлъэгъощт.
ХЪУТ Нэфсэт.